ΑΝΤΡΕΪ ΜΑΚΙΝ
«Η ζωή ενός
αγνώστου άντρα»
μτφρ.: Αγγελική Σιγουρού
εκδ. Καστανιώτης
Ο γαλλόφωνος Ρώσος συγγραφέας Αντρέι Μακίν, σύμφωνα με παλαιότερες δηλώσεις του, απεχθάνεται τα ρομάντζα που περιγράφουν «τα μικροσκοπικά δράματα βαρετών και κυνικών ανθρώπων». Κι όμως το τελευταίο του μυθιστόρημα, που απέσπασε διθυραμβικές κριτικές, ως ένα απλό ρομάντζο ξεκινά: Ο Ρώσος συγγραφέας Σούτοφ (προφανώς alter ego του Μακίν), που ζει χρόνια τώρα εξόριστος στο Παρίσι, ερωτεύεται την όμορφη Λέα, κορίτσι από την επαρχία, που ονειρεύεται να γράψει το «μεγάλο μυθιστόρημα» και να βιώσει την μποέμ ατμόσφαιρα της πρωτεύουσας. Η ρήξη, όμως, δεν θα αργήσει να έρθει. Η Λέα εγκαταλείπει τον Σούτοφ για έναν νεότερο καλλιτέχνη. Αίφνης, ο απατηθείς Ρώσος εμιγκρέ θυμάται έναν φοιτητικό του έρωτα στο Λένινγκραντ και αποφασίζει να τον αναζητήσει. Και μάλιστα η επιστροφή του εκεί συμπίπτει με την τριακοστή επέτειο από την ίδρυση της πόλης. Το Λένινγκραντ, ως Αγία Πετρούπολη πλέον, υποδέχεται την ίδια ημέρα τον αυτοεξόριστο συγγραφέα, αλλά και τους ηγέτες των μεγαλύτερων κρατών του κόσμου, που συμμετέχουν στις γιορτές του ιωβηλαίου της.
Μέσα στις «Λευκές Νύχτες» των ξέφρενων εορτασμών και της προκλητικής χλιδής, ο κεντρικός ήρωας έρχεται σε επαφή με έναν μουγγό γέροντα, που ακούει στο όνομα Βόλσκι, και υπήρξε στα νιάτα του δημοφιλής τραγουδιστής του λυρικού θεάτρου. Η πραγματική πλοκή του μυθιστορήματος, ή για την ακρίβεια ένα δεύτερο μυθιστόρημα εγκιβωτισμένο στο παρισινό ρομάντζο, ξεκινά κάπως βεβιασμένα από τη σελίδα 101 του βιβλίου, όταν ο μουγγός Βόλσκι αρχίζει να μιλά και να θυμάται την πιο ζοφερή περίοδο της εορτάζουσας πόλης, την πολιορκία της από τα ναζιστικά στρατεύματα. Με τη θερμοκρασία στους 27 βαθμούς Κελσίου υπό το μηδέν, χωρίς καύσιμα, χωρίς τρόφιμα, χωρίς νερό, χωρίς φάρμακα, τα δύο εκατομμύρια των κατοίκων της προσπάθησαν να επιβιώσουν με κάθε θεμιτό ή αθέμιτο τρόπο. Ο νεαρός Βόλσκι παρέμεινε στη χειμαζόμενη πόλη βοηθώντας την αγαπημένη του συνάδελφο Μίλα. Μαζί αντιμετώπισαν την πείνα, το κρύο και παράλληλα, σαν τραγουδιστές της όπερας, εμψυχώνανε τους στρατιώτες, τραγουδώντας στα χαρακώματα. Το ρομαντικό παραμύθι όμως των δύο ερωτευμένων τραγουδιστών δεν θα έχει ευτυχή κατάληξη, γιατί μετά το τέλος του πολέμου ο Στάλιν θέτει ξανά σε κίνηση τον μηχανισμό των τακτικών εκκαθαρίσεων. Ο Βόλσκι και η Μίλα, από παρασημοφορημένοι ήρωες του Λένινγκραντ, βαφτίζονται «εχθροί του λαού». Το δραματικό αποκορύφωμα της ιστορίας τους περιέχει όλα εκείνα τα δεινά που έχουν αποτυπώσει στη ρωσική λογοτεχνία μεγάλοι δημιουργοί σαν τον Σολζενίτσιν και τον Σαλάμοφ.
Ο κεντρικός ήρωας του μυθιστορήματος, μέσα από τη σπαρακτική αφήγηση του παλαίμαχου τραγουδιστή, έρχεται αντιμέτωπος με την απώλεια της εφηβικής του αθωότητας στον μαρτυρικό γενέθλιο τόπο, και στο πρόσωπο του Βόλσκι ξαναβλέπει τον αφελή σοβιετικό άνθρωπο –τη γενιά του πατέρα του– που πάλεψε για να χτίσει μια καινούργια κοινωνία, μα στην πραγματικότητα γεύτηκε απανωτές διαψεύσεις: από την τρομοκρατία των σταλινικών, τη βίαιη κολεκτιβοποίηση και τα Γκουλάγκ, ώς την κατάρρευση του καθεστώτος και την «παλινόρθωση» του εθνικισμού.