Η πρωτεύουσα της Εύβοιας δεν είναι το ατελείωτο… τσιπουράδικο που έχουν στο μυαλό τους οι Αθηναίοι, αλλά πολύ περισσότερα.
«E ν οίδα ότι ουδέν οίδα σαν τη Χαλκίδα». Το… πειραγμένο σωκρατικό ρητό που διάβασα λίγο νωρίτερα χαραγμένο σε παγκάκι έξω από ένα σχολείο μού ξανάρχεται στο μυαλό, καθώς στέκομαι στο σημείο όπου μισή νησιωτική πόλη συναντά μισή ηπειρωτική και μαζί φτιάχνουν τη Χαλκίδα. Το ένα της πόδι πατάει στη Στερεά Ελλάδα, το άλλο στην Εύβοια, και αυτή τη στιγμή βρίσκομαι ακριβώς στη μέση: στη γέφυρα του Ευρίπου. Στα δεξιά μου, κατά μήκος του παραλιακού πεζόδρομου, σκάνε μύτη αγουροξυπνημένοι στα ψηλά στενά μπαλκόνια των ξενοδοχείων αυτοί που ξέμειναν: Αθηναίοι και Θηβαίοι που προτίμησαν ένα ποτό παραπάνω από την επιστροφή στο σπίτι τους.
Στα αριστερά, το Φρούριο του Καράμπαμπα επιθεωρεί από ψηλά την κίνηση γύρω από τον πορθμό του Ευρίπου. Στους πρόποδες του λόφου της Φούρκας έχουν καταφτάσει τα πρώτα πούλμαν και τα γκρουπ ηλικιωμένων εκδρομέων. Κάποιοι αποφάσισαν ότι θα διασχίσουν αγκαζέ την παλιά γέφυρα, διακόπτοντας για λίγο την κυκλοφορία. Δεν ακούς κόρνα. Οι οδηγοί που κατευθύνονται στο κέντρο της πόλης για τα ψώνια του Σαββάτου, εξοικειωμένοι με την παρουσία του «τουρίστα της μονοήμερης», είναι υπομονετικοί. Ξέρουν ότι «αν πετύχεις ήλιο στη Χαλκίδα, ξεμυαλίζεσαι και νομίζεις ότι βρίσκεσαι σε νησί». Οι κορμοράνοι έχουν ήδη ξεκινήσει τα πρωινά μακροβούτια στον Ευβοϊκό και οι γλάροι, που ο Σκαρίμπας τους έβλεπε σαν «ανοιγμένα βιβλία», πετούν πίσω από τις ψαρότρατες. Ακολουθώ κι εγώ τα καΐκια, από στεριάς. Επιστρέφοντας από τη νυχτερινή αλιευτική εξόρμηση, ρίχνουν άγκυρα στον όρμο της ιχθυόσκαλας, στην ηπειρωτική πλευρά της πόλης.
Πολλές βάρκες έχουν το όνομα της Αγίας Παρασκευής, της πολιούχου της Χαλκίδας. «Είναι η πόλη της και ξέρει τα νερά καλύτερα από κάθε άλλον άγιο», εξηγεί ο κυρ Γιάννης, ένας από τους τελευταίους παλιούς ψαράδες. Εχει κλείσει τα 83 και μπαλώνει τα δίχτυα του πάνω σε ένα καϊκάκι, που η συντήρησή του κοστίζει «πιο πολύ κι από Μερτσεντέ. Χωρίς να φύγει από το γιαλό θέλει ένα πενηντάευρο», λέει. Οι ψαράδες τρώνε ήδη κακαβιά μαγειρεμένη σε γκαζάκι στη βάρκα, όταν τα απέναντι καφέ που βρίσκονται κατά μήκος της παραλίας παίρνουν τις πρώτες παραγγελίες.
Ρετρό αναμνήσεις
Για αγνάντεμα χωρίς βαβούρα με έναν διπλό ελληνικό και θέα στη θάλασσα, χώνομαι στην «Παλίρροια», ένα από τα δύο πιο παλιά ξενοδοχεία της παραλιακής, ηλικίας 104 ετών. Το κατώφλι του έχουν διαβεί από τη Χριστίνα Ωνάση μέχρι τον Θανάση Βέγγο. Στο ρετρό καφέ του συναντάω γεροντάκια που, όταν ήταν παιδιά, είχαν ακούσει a cappella τη Σωτηρία Μπέλλου να τραγουδά, αποκαλούν τον Σκαρίμπα «Μπαρμπα-Γιάννη» και αναφέρονται στον Μυταρά ως «ο Μητσάκος». Πιο κάτω το ξενοδοχείο «Lucy». Και ποιοι δεν έχουν μείνει στις σουίτες του: από τον βασιλιά Κωνσταντίνο, τον Αριστοτέλη Ωνάση και τη Μαρία Κάλλας μέχρι τη Μόνικα Βίτι, την Αλίκη, την Τζένη – όλους τους σταρ του ελληνικού σταρ σίστεμ των ’60s και των ’70s. Τους υποδεχόταν η ίδια βαλσαμωμένη λέαινα στην είσοδο, λάφυρο από σαφάρι του ιδιοκτήτη στη δεκαετία του 1950.
Τα αρχοντικά της παραλίας αναδίδουν άρωμα εποχής. Στο τέλος του πεζοδρόμου, το εμβληματικό Κόκκινο Σπίτι της οικογένειας Μάλλιου, που σήμερα ανήκει στο Δήμο Χαλκιδέων, χτίστηκε το 1884 πάνω στο βράχο με τέτοιο τρόπο, ώστε να βρέχεται από τις τρεις πλευρές του από τη θάλασσα. Το 1916 φιλοξένησε τον Πέτρο Α΄ της Σερβίας, ενώ στη διάρκεια της Κατοχής λειτούργησε ως γερμανικό διοικητήριο. Απέναντί του δεσπόζει το Σπίτι με τα Αγάλματα και πιο κάτω το τριώροφο Μέγαρο Κότσικα με τους χαρακτηριστικούς τρούλους, όπου στεγάζεται το Δημαρχείο της πόλης.
Λίγα στενά πιο πίσω βρίσκεται το σπουδαίο αρχιτεκτόνημα της Δημοτικής Αγοράς, που οι Χαλκιδαίοι ελπίζουν ότι θα δουν κάποτε να αναγεννάται. Αυτή η γειτονιά από το 1919 μυρίζει ψωμί. Μπαίνω στο εργαστήριο του «Μπαλτά», του παλιότερου ξυλόφουρνου της Χαλκίδας, που παράγει καθημερινά 300 κιλά από 14 διαφορετικά είδη ψωμιού. Ο Κώστας φτυαρίζει δίσκους με 50 καρβέλια που ζυμώνονται όλη νύχτα. Ομως η εμπορική καρδιά της πόλης χτυπάει στον πεζόδρομο της οδού Αβάντων, την «Ερμού της Χαλκίδας». Αν είσαι ντόπιος, αποκλείεται να κάνεις τα ψώνια σου Σάββατο μεσημέρι χωρίς να συναντήσεις γνωστό. Κι αν έχεις να τον δεις καιρό, δεν θα πεις όχι σε ένα μεζεδάκι στο «Στενάκι», όπου τα παλιά χρόνια, όπως θυμούνται οι παλιοί, τραγουδούσε και η Μπέλλου. Μέχρι πριν από λίγα χρόνια, ο αδερφός της είχε το γνωστό «μίνι μάρκετ Μπέλλος» στην οδό Χαϊνά, προέκταση της Αβάντων.
Ψαρομεζέδες, θάλασσα και Κάστρο
Στις Καμάρες, τα απομεινάρια του ρωμαϊκού υδραγωγείου, οι κυριακάτικοι εκδρομείς κολλούν στην κίνηση και αρχίζουν τα τηλεφωνήματα στα ουζερί. «Τραπεζάκι στον ήλιο έχεις;», «Ελα και κάτι θα κάνουμε». Η μόδα με τα τσιπουράδικα της Χαλκίδας ξεκίνησε πριν από περίπου 15 χρόνια. «Πιο πριν ήταν προορισμός για ψάρι. Για τα τσίπουρα ήταν η Λάμψακος», λένε οι ντόπιοι. Και πάντα υπάρχει χώρος για ένα νέο ουζερί, ακόμη και εν μέσω κρίσης. Το «Καραντί» μόλις άνοιξε: ο 30χρονος Γιώργος Μπούσιος σταμάτησε να μπαρκάρει και επένδυσε στον τόπο του τα χρήματα που έβγαλε στα καράβια.
Οσο ταυτισμένη είναι η Χαλκίδα με τη γέφυρά της, άλλο τόσο είναι με τα καφέ και τα εστιατόρια της παραλιακής. Μια παρέα ηλικιωμένων έχει ενώσει πέντε στρογγυλά τραπεζάκια και τρώει καρυδόπιτα για να ξεπεράσει το… σοκ που ακολούθησε την επίσκεψή της στο ναό του Αγίου Νικολάου: «Τζαμί τον είχαν κάνει οι Τούρκοι». Δίπλα τους, φοιτητές, ζευγαράκια, εργένηδες και εξοδούχοι φαντάροι ρουφάνε ήλιο και freddo πίσω από την τζαμαρία. Ομως, όποιος νομίζει ότι Χαλκίδα είναι μόνο καφές στο Monstar, περαντζάδα δίπλα στο κύμα, ψαράκι και όστρακα στο γραφικό λιμανάκι Κουρέντι, μύδια σαγανάκι και τσιπουροκατάνυξη στο Τσαφ και μπαρμπουνάκι στου Γιάννη, τότε έχει χάσει την ουσία: μια βόλτα στην ιστορική γειτονιά του Κάστρου.
Οι Φράγκοι το ονόμαζαν Νεγκρεπόντε λόγω του μαύρου χρώματος που είχε η ξύλινη γέφυρα την οποία κατασκεύασαν, ενώ οι Τούρκοι Εγκριμπόζ – μεταφράζοντας στη γλώσσα τους τον Εύριπο. Η περιοχή ήταν οχυρωμένη με τείχη και, όσο την περπατά κανείς, ανακαλύπτει διαμάντια -όπως το τελευταίο σωζόμενο τμήμα του Κάστρου που στεγάζει σήμερα το Λαογραφικό Μουσείο της πόλης- και διαπιστώνει πως σε έναν τόσο περιορισμένο χώρο συνυπάρχουν τρεις διαφορετικές θρησκείες: χριστιανισμός, ισλάμ, ιουδαϊσμός. Κατηφορίζοντας, συναντώ το τζαμί του Εμίρ Ζαδέ του 15ου αιώνα, με τον εντυπωσιακό θόλο, το πιο φημισμένο από τα τρία μουσουλμανικά τεμένη που λειτουργούσαν τότε εντός της οχυρωμένης πόλης. Σε κοντινή απόσταση βρίσκεται ο σπουδαίος παλαιοχριστιανικός ναός της Αγίας Παρασκευής και λίγο πιο κάτω, στην οδό Κώτσου, η Εβραϊκή Συναγωγή, ένας τόπος λατρείας με ιδιαίτερη σημασία για την πόλη, καθώς η εβραϊκή παρουσία στη Χαλκίδα έχει ιστορία 2.500 ετών.
Γύρω στις 6-7 φορές το μήνα, το ρεύμα του Ευρίπου αλλάζει φορά ακόμη και 14 φορές μέσα στο ίδιο 24ωρο. Γι’ αυτό και οι βέροι «τρελονερίτες», οι Χαλκιδαίοι δηλαδή, αλλάζουν γνώμη συνεχώς. Δεν ξέρω αν το ίδιο ισχύει και για τους επισκέπτες της πόλης, όσο βρίσκονται εκεί. Πάντως, όσο πλησιάζει η ώρα της επιστροφής στην Αθήνα, το σκέφτομαι όλο και πιο πολύ: Μήπως τελικά να μείνω για πάντα εδώ; Αρκετοί από τους σχεδόν 60.000 Χαλκιδαίους εργάζονται στην Αθήνα και πηγαινοέρχονται αυθημερόν. Κάτι θα ξέρουν.
Η επικαιροποιημένη λίστα μας για διαμονή, φαγητό, διασκέδαση και μουσεία με θέα στον Ευβοϊκό.
Διαμονή
• Lucy (Τ/22210-22.051, Βουδούρη 10). Εμβληματικό ξενοδοχείο της Χαλκίδας. Εδώ έχουν γυριστεί οι ταινίες «Λατέρνα, φτώχεια και φιλότιμο» και «Μην είδατε τον Παναή». Κατασκευάστηκε το 1955, έχει 92 δωμάτια με θέα στην πόλη, τη θάλασσα και τη γέφυρα του Ευρίπου. Στο πρωινό θα δοκιμάσετε και τοπικές συνταγές: πουτίγκα Μαντουδίου με αμύγδαλο, παραδοσιακό τραχανά Ψαχνών και ξεσκούφωτη κολοκυθόπιτα.
• Hara Hotel (Τ/22210-76.309, Καρώνη 21). Ανακαινίστηκε τον τελευταίο χρόνο, διαθέτει 50 δωμάτια – τα περισσότερα με θέα στον πορθμό του Ευρίπου και στην παραλία. Από τον 6ο όροφο του Heaven lounge bar θα πιείτε το ποτό σας με πανοραμική θέα.
Hotel Paliria (Τ/22210-28.001, Ελ. Βενιζέλου 2). Γωνιακό ξενοδοχείο με ιστορία από το 1904. Εχει φιλοξενήσει στα δωμάτια και στις σουίτες του πολιτικούς, δημοσιογράφους, καλλιτέχνες. Το 1974 απέκτησε επτά ορόφους και το 2004 έγινε πλήρης ανακαίνιση. Διαθέτει εστιατόριο και ένα καφέ με θέα.
Μνημεία – Αρχαιολογικοί Χώροι
• Τζαμί Εμίρ Ζαδέ (Τ/22210-75.655, Πλατεία Πεσόντων Οπλιτών & Παπαλουκά). Το μοναδικό σωζόμενο τζαμί της Χαλκίδας είναι το Εμίρ Ζαδέ. Κατασκευάστηκε το πρώτο μισό του 15ου αιώνα από τους Τούρκους. Διακρίνεται μέχρι σήμερα η βάση του μιναρέ του. Λειτουργεί ως εκθεσιακός χώρος και φιλοξενεί τη μόνιμη έκθεση χαρακτικών του συλλέκτη Ιωάννη Καράκωστα (σύντομα θα συμπεριλάβει περιοδικές εκθέσεις). Στα 50 μέτρα διασώζεται μια μαρμάρινη κρήνη αραβικού τύπου, στην επιφάνεια της οποίας υπάρχουν χαραγμένες προσευχές.
• Αρχαιολογικό Μουσείο (Τ/22210-25.131, Ελ. Βενιζέλου 13). Μικρό, αλλά εξαιρετικό. Στεγάζεται σε παλιό νεοκλασικό και φιλοξενεί ευρήματα από όλη την Εύβοια – από την παλαιολιθική εποχή έως τον 3ο αιώνα μ.Χ. Κάποια εκτίθενται στην αυλή με τις λεμονιές. Ξεχωρίζει ο γυναικείος κορμός υπερφυσικού μεγέθους και η στοά με τα ρωμαϊκά αγάλματα.
• Λαογραφικό Μουσείο Χαλκίδας (Τ/22210-21.817, Σκαλκώτα 4). Στεγάζεται σε τμήμα του Κάστρου Νεγκρεπόντε, φιλοξενεί περίπου 1.200 εκθέματα, το παλαιότερο από τα οποία είναι μια κυψέλη μελισσοκομίας του 1920. Στην πρώτη αίθουσα εκτίθενται φορεσιές από όλη την Εύβοια, η δεύτερη αναπαριστά ένα μεσοαστικό χαλκιδαίικο σπίτι και η τρίτη παραδοσιακά επαγγέλματα.
• Ναός Αγίας Παρασκευής (Τ/22210-25.579, Βάκη & Τζαβάρα 1). Τρίκλιτη βασιλική, με ξύλινη στέγη και μαρμάρινο τέμπλο, έχει μήκος σχεδόν 38 μ. και πλάτος περίπου 20 μ. Κατασκευάστηκε τον 5ο αιώνα μ.Χ. (κατ’ άλλους τον 8ο αιώνα μ.Χ). Τον 13ο αιώνα ανακαινίστηκε από τους Φράγκους. Το 1470, με την άλωση της Χαλκίδας από τους Τούρκους, λειτούργησε ως τζαμί και αργότερα ως αποθήκη, στάβλος και αμαξοστάσιο. Στο αριστερό ιερό υπάρχει τάφος Ενετού ευγενούς.
• Φρούριο Καράμπαμπα (Λόφος Κανήθου, Δευτέρα κλειστά. Τρίτη-Κυριακή: 8.00-15.00)
Ο καλύτερος τρόπος για να πάτε είναι μέσω του δασυλλίου, περπατώντας, με αφετηρία το λιμεναρχείο. Μετά το ξενοδοχείο «Χαρά» ξεκινούν τα σκαλάκια που σε 10 λεπτά θα σας ανεβάσουν στο φρούριο που έχτισαν οι Τούρκοι το 1684 με σκοπό την προστασία της Χαλκίδας από τους Ενετούς. Εχει πλάτος 240 μέτρα και μήκος 54 μέτρα και στον οχυρωματικό περίβολό του διασώζεται ο ναός του Προφήτη Ηλία, που χρονολογείται από το 1895. Από τους προμαχώνες και τα τείχη θα βγάλετε εξαιρετικές πανοραμικές φωτογραφίες. Στην είσοδο-έξοδο του κάστρου βρίσκεται ο τάφος του Γιάννη Σκαρίμπα.
• Μουσείο Καράμπαμπα (Λόφος Κανήθου. Δευτέρα κλειστά. Τρίτη-Κυριακή: 8.00-15.00). Στον δυτικό προμαχώνα του φρουρίου Καράμπαμπα λειτουργεί εκθεσιακός χώρος. Ξεχωρίζουν η χαρακτηριστική μαρμάρινη πλάκα με την ανάληψη του Μεγάλου Αλεξάνδρου και η σπάνια συλλογή με τους Ενετικούς Λέοντες του Αγίου Μάρκου που κοσμούσαν τα τείχη του Κάστρου και της Γέφυρας του Ευρίπου.
Φαγητό
• Πιάτο (Τ/22210-86.691, Εθνικής Συμφιλίωσης & Δρακοπούλου, Κουρέντι). Μοντέρνα δημιουργική κουζίνα με αγνές πρώτες ύλες. Δυνατό χαρτί τα χειροποίητα γλυκά. Ιδιοκτήτης ο 23χρονος Νίκος Ηλιάδης, που από παιδί έμαθε τα μυστικά στη «Φωλιά», την παραδοσιακή ταβέρνα του πατέρα του.
• Καραντί (Τ/6973-743.921, Πλατεία Αθανάτων & Δικαιάρχου). Νέα άφιξη στα τσιπουράδικα της Χαλκίδας, με ρετρό ντιζάιν, απαγορευμένα ρεμπέτικα, πάνω από 40 ετικέτες ούζου και τσίπουρου και θαλασσινούς μεζέδες από ντόπιες μαγείρισσες.
• Το στενάκι (Τ/22210-25.174, Αβάντων 40). Ο Γιάννης τρέχει όλη μέρα για να βρει στην αγορά τα πιο φρέσκα ψάρια και θαλασσινά. Εκλεκτοί μεζέδες: σαγανάκι με θαλασσινά και όστρακα, μπουρεκάκια, αστακοουρές με μαγιονέζα, αχταρμάς και λίγα μαγειρευτά. Κλείνει στις 19.00.
• Θαλάμι (Τ/22210-74.442, Εθνικής Συμφιλίωσης 78). Κυκλαδίτικη διακόσμηση, τραπεζάκια δίπλα στο τζάκι ή έξω στο γραφικό λιμανάκι αν έχει ήλιο. Παραγγέλνετε ψάρια Ευβοϊκού ημέρας. Αν σας αρέσουν τα φρέσκα όστρακα, εδώ θα φάτε τα πιο καθαρά. Καλές τιμές.
• Pantheon 1900 (Τ/22210-23.123, Βουδούρη 22, Παραλία). Υψηλών προδιαγραφών wine bar-restaurant σε διατηρητέο νεοκλασικό του 1900, που έχει στεγάσει από τον εμπορευματικό σταθμό της Χαλκίδας μέχρι την Γκεστάπο και το ξενοδοχείο Πάνθεον. Η λίστα κρασιών δίνει βήμα στα οινοποιεία της περιοχής, αλλά θα βρείτε και ετικέτες από όλο τον κόσμο – μέχρι γαλλικό κρασί των 400 ευρώ. Δυνατότητα επιλογής ανάμεσα σε 60 ετικέτες σε φιάλη και 20 σε ποτήρι. Σερβίρονται πιάτα τρατορίας.
Καφές / Ποτό / Γλυκό
• Monstar (Τ/22210-81.213, Λεωφ. Κωνσταντίνου Καραμανλή 4, Παλιά Γέφυρα). Μοναδικό λόγω της θέσης του: κάτω από τη γέφυρα του Ευρίπου. Την ημέρα για καφέ με θέα την παλίρροια, το βράδυ για ποτό την ώρα που η γέφυρα ανοίγει και περνούν φωτισμένα τα καραβάκια. Αν καθίσετε έξω, θα νομίζετε ότι βρίσκεστε σε κατάστρωμα πλοίου.
• Xenia Bar Cafe (Τ/22210-24.616, Φρούριο Καράμπαμπα). Οι περισσότεροι το ξέρουν ως «Τουριστικό». Είναι σταθερά της Χαλκίδας για καφέ ή ποτό με θέα από το ύψος του Φρουρίου Καράμπαμπα. Συνδυάζει πέτρα και ξύλο. Εχει μεγάλη, άνετη μπάρα, λειτουργεί και σαν after.
• Passion for life (Τ/22210-26.191, Ελευθερίου Βενιζέλου 14). Η Μέκκα του χυμού στο κέντρο της πόλης. Προσφέρει 61 επιλογές φρούτων και λαχανικών για φρέσκο χυμό που συνδυάζεται με υπερτροφές της μεσογειακής γης. Χαμηλές τιμές.
• Carpe Diem (Τ/22210-83.087, Βουδούρη 12, Παραλία Χαλκίδας). All day café-bar με ρετρό διακόσμηση και έπιπλα από παλαιοπωλεία. Εκτός από τα κλασικά ροφήματα, σερβίρεται ελληνικός καφές με μαστίχα, τσάι με βανίλια και ιπποφαές, ρόφημα τσιζκέικ και σπιτικά γλυκά.
• Gelato Tartufo (Τ/22210-74.519, Αγγελή Γοβιού 11). Το παλιότερο παγωτατζίδικο της Χαλκίδας παρασκευάζει εδώ και 33 χρόνια χειροποίητο παγωτό από φρέσκο αγελαδινό γάλα ημέρας. Επιλογή από 60 γεύσεις και χειροποίητο χωνάκι.
• Λουκάς (Τ/22210-29.289, Αβαντων 42). Είκοσι διαφορετικά είδη πίτας από ένα μικρό εργαστήριο 33 ετών. Ολα τα προϊόντα ζυμώνονται στο χέρι από τη μητέρα, τις αδερφές, τις ανιψιές του. Από τις 8.30 μέχρι τις 13.30 περνούν περίπου 500 πελάτες.
Ενοικιάσεις αυτοκινήτων
• Car n Motion (Τ/22210-43.800, 6ο χλμ. Ε.Ο. Χαλκίδας-Ν.Αρτάκης, www.carnmotion.gr)
• Marka cars (Τ/22210-88927, 22210-26.640, 5ο χλμ. Ε.Ο. Χαλκίδας – Ν. Αρτάκης, Λεωφ. Γ. Παπανδρέου, www.markacars.gr)
• Budget (Τ/22210-88.862, Αγγελή Γοβίου 17, www.budget.gr/)
Ενοικιάσεις ποδηλάτων
• Car n Motion: (Τ/22210-43.800, 6ο χλμ. Ε.Ο. Χαλκίδας-Ν.Αρτάκης, www.carnmotion.gr). Mountain bikes προς 8 ευρώ το 24ωρο, ενοικίαση κατόπιν συνεννόησης. Σας το παραδίδουν όπου επιθυμείτε.
Βόλτα με το τρενάκι
Ξεκινάει από την πλατεία Αγίου Νικολάου και ακολουθεί το δρομολόγιο: παλιά γέφυρα, ιχθυόσκαλα, Φρούριο Καράμπαμπα, τζαμί Εμίρ Ζαδέ, Αρχαιολογικό Μουσείο, Κόκκινο Σπίτι. (Η διαδρομή διαρκεί 25-30 λεπτά, κόστος 4 ευρώ, 3 ευρώ τα παιδιά έως 12 ετών)