Ο πρώτος «Ψεύτης ήλιος», αριστούργημα εμβληματικό για το ευρωπαϊκό σινεμά της δεκαετίας του ’90, παρουσιάστηκε το 1994 και βραβεύτηκε με Οσκαρ ξενόγλωσσης ταινίας. Ο δεύτερος, γυρισμένος το 2010, φτάνει καθυστερημένος στις ελληνικές αίθουσες μαζί με τις εθνικοπατριωτικές ιαχές του Νικήτα Μιχάλκοφ. Τον τρίτο «Ψεύτη ήλιο», γυρισμένο το 2011, τον περιμένουμε σε μερικές εβδομάδες, φαίνεται πως θα ’ναι η ολική επαναφορά του σκηνοθέτη σε μια φωτεινή, φαντασιακή Ρωσία, που δεν είδε ποτέ το φάντασμα του κομμουνισμού.
Η πρώτη ταινία εκτυλίσσεται καλοκαίρι του 1937, εποχή των περιβόητων δικών της Μόσχας, που έστειλαν στα γκούλαγκ ή στο εκτελεστικό απόσπασμα χιλιάδες «εχθρούς του λαού» (βλέπε αντιπάλους του Στάλιν), ανάμεσά τους και υψηλόβαθμους του κομμουνιστικού κόμματος και του Κόκκινου στρατού. Ο αξιωματικός Σεργκέι Κότοφ, ήρωας της επανάστασης, περνάει ήσυχα τις διακοπές του. Η ατμόσφαιρα στην ντάτσα του όμως θα γίνει δυσοίωνη με τον ερχομό του Ντμίτρι, φίλου του από τα παλιά, που τώρα υπηρετεί στη μυστική αστυνομία του Στάλιν. Ο ξαφνικός επισκέπτης γοητεύει τη γυναίκα και τη μικρή κόρη του Σεργκέι.
Στον «Ψεύτη ήλιο 2: η έξοδος» η Σοβιετική Ενωση, διαλυμένη από τις εσωτερικές εκκαθαρίσεις, χτυπιέται αλύπητα από τις χιτλερικές ορδές που προελαύνουν. Η κομματική ελίτ, αμήχανη ή πανικόβλητη, δεν ξέρει πώς ν’ αντιδράσει. Η βία του πολέμου εικονογραφείται με υπερβολή, άλλοτε για χάρη ενός εντυπωσιακού θεάματος κι άλλοτε για να σπρώξει τον ρεαλισμό στο γκροτέσκ. Δύο πρόσωπα είναι πυλώνες της δραματουργίας: ο Κότοφ, που το σκάει από γκούλαγκ πάνω στην αναμπουμπούλα και η Νάντια, η έφηβη κόρη του, θύμα του «παιδομαζώματος» της Κομσομόλ, που πρέπει να διαλέξει ανάμεσα στον Θεό και τον Στάλιν.
Ο σημερινός «Ψεύτης ήλιος» αρχίζει με τη σκηνή ενός ονείρου του Κότοφ, στην οποία με θυμό και πικρία ο Μιχαλκόφ επικαλείται τις τουρτομαχίες του βωβού σινεμά. Στη συνέχεια ο Ρώσος σκηνοθέτης περνάει από χίλια κύματα. Και εμείς μαζί του. Είναι ευρηματικός, αλλά καταντάει δημαγωγικός και φλύαρος όταν ρίχνει στον μύλο του Πούτιν ετερόκλητα πράγματα: την υπόκωφη ένταση του Τσέχοφ, τη μεγαλοπρέπεια και τον λυρισμό του Μιχαήλ Καλατόζοφ («Οταν περνούν οι γερανοί»), την ονειρική υφή των «Παιδικών χρόνων του Ιβάν» του κρυστάλλινου Ταρκόφσκι, το μελόδραμα και τη θεαματική δράση του κλασικού αμερικανικού σινεμά.
Παντός καιρού
Ο Μιχάλκοφ, που έχει εξέχοντα ρόλο στον κινηματογράφο της πατρίδας του από τα τέλη της δεκαετίας του ’70 μέχρι σήμερα, βρίσκεται στο πλευρό του Ρώσου προέδρου, με τον οποίο διατηρεί φιλική σχέση. Πιστός στο επίσημο κινηματογραφικό δόγμα: «μπλοκμπάστερ με κοινωνικό νόημα» (κάτι σαν μετάλλαξη του «σοσιαλιστικού ρεαλισμού»). Πάντως, για να πούμε τα πράγματα με τ’ όνομά τους, ήταν πάντα φίλος με όλους τους ηγέτες του Κρεμλίνου. Και με τον σταλινικό Μπρέζνιεφ και με τον Γκορμπατσόφ της Περεστρόικα και με τον νοσταλγό της τσαρικής Ρωσίας, Πούτιν. Σπουδαίος σκηνοθέτης, αλλά και παντός καιρού.
Τo βαρομετρο της εβδομαδας
Το ελληνικό «Short Fuse» του Ανδρέα Λαμπρόπουλου και του Κώστα Σκύφτα είναι η μικρή ευχάριστη έκπληξη της εβδομάδας. Περιπέτεια χειροποίητης καταιγιστικής δράσης, που δεν έχει να ζηλέψει τίποτα από αντίστοιχες μικρές αμερικανικές (ή γαλλικές) παραγωγές. Εξαιρετική σκηνοθεσία (άσκηση ύφους στην οποία οι δύο σκηνοθέτες παίρνουν άριστα) που δεν μένει στα εύκολα, στον εξωτερικό ρυθμό και στο στυλ, αλλά παίζει με τη μαγική λέξη: πυκνότητα. Το σενάριο, ας το παρακάμψουμε. Είναι αφελές, όπως και στα κόμικ. Ενας άνεργος δικηγόρος (Αποστόλης Τότσικας) παγιδεύεται από έναν άγνωστο.
Ο «Εκλεκτός της νύχτας» του Τζεφ Νίκολς («Καταφύγιο», «Ενα καλοκαίρι») είναι η απογοήτευση της εβδομάδας. Περιμέναμε κάτι περισσότερο από έναν ικανό σκηνοθέτη, που ξέρει να δημιουργεί ατμόσφαιρα. Εδώ έχουμε χάος, αλλά και κάτι σαν «Σούπερμαν» ή «Στάρμαν» για ψαγμένο κοινό.
Ο «Βασιλιάς μου» της Μαϊουέν Λε Μπεσκό, γαλλικό χαμηλότονο δράμα, στο οποίο αναφερθήκαμε αναλυτικά την προηγούμενη Κυριακή, είναι λίγο φλύαρο. Εχει όμως την αμεσότητα της αυτοσχεδιαστικής γραφής μιας σκηνοθέτιδος, η οποία ξέρει να καθοδηγεί ηθοποιούς, αλλά και ν’ αφουγκράζεται την ανθρώπινη ανάσα. Η Τονί, η οποία έχει χαμηλή αυτοεκτίμηση, αποδέχεται την πρόταση γάμου του Ζορζό, ενός σύγχρονου Δον Ζουάν που αποφάσισε ξαφνικά να γίνει πατέρας. Κάποια στιγμή θα χωρίσουν, αλλά θα συνεχίσουν να έχουν σεξουαλική σχέση. Με την Εμανουέλ Μπερκό και τον Βενσάν Κασέλ.