Οι επικριτές της χαρακτηρίζουν τη συμφωνία Ε.Ε. – Τουρκίας για τους πρόσφυγες «ανήθικη» ακόμη και «παράνομη», ωστόσο είναι προτιμότερη από την προτεραία κατάσταση, με την οποία υπήρχε ο κίνδυνος να οδηγηθεί στην κατάρρευση η Ζώνη Σένγκεν και σε καταστροφή η Ελλάδα. Τώρα πρέπει η Ευρώπη να επικεντρωθεί στην εφαρμογή της συμφωνίας, να προσφέρει τεχνική βοήθεια και πολιτική σταθερότητα στην Ελλάδα και να βρει τρόπους ώστε να λειτουργήσει στην πράξη το σχέδιο μετεγκατάστασης προσφύγων.
Διαπραγματευόμενη με την Τουρκία η Ε.Ε. είχε στόχο να περιορίσει τον αριθμό των προσφύγων που φτάνουν στο έδαφός της και να καταστρέψει το επιχειρηματικό μοντέλο των διακινητών προσφύγων. Το βασικό στοιχείο της συμφωνίας είναι να επιστρέφονται στην Τουρκία όλοι οι πρόσφυγες που έχουν φτάσει παράνομα στην Ελλάδα.
Με τη σειρά της η Ε.Ε. θα δέχεται ίσο αριθμό Σύρων προσφύγων απευθείας από την Τουρκία. Η Υπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες (UNHCR) και διάφορες ΜΚΟ έχουν ανακοινώσει ότι πλέον θα σταματήσουν να εργάζονται σε ελληνικά προσφυγικά στρατόπεδα. Θεωρούν ότι η επιστροφή μεταναστών στην Τουρκία συνιστά παράνομη «μαζική απέλαση», ότι η Τουρκία δεν είναι ασφαλής χώρα και ότι τα ελληνικά στρατόπεδα ισοδυναμούν με κέντρα κράτησης. Η κριτική είναι εν μέρει δικαιολογημένη και η Ε.Ε. θα πρέπει να τη λάβει υπόψη της. Ωστόσο δεν προσφέρει εναλλακτικές προτάσεις. Είχε αποφασιστεί η διανομή των προσφύγων σε ολόκληρη την Ευρώπη, κάτι που θα καθιστούσε δυνατή τη διαχείριση μεγάλου αριθμού προσφύγων. Ωστόσο πολλοί εθνικοί ηγέτες έχουν αρνηθεί να αποδεχθούν την απόφαση ενώ δεν είναι πολιτικά δυνατό να εξακολουθήσουν να δέχονται όλους τους πρόσφυγες οι Γερμανία, Σουηδία, Αυστρία.
Συνεπώς, όπως είχε η κατάσταση, οδηγούσε όλο και πιο πολύ στο κλείσιμο των συνόρων στα Βαλκάνια, στην Κεντρική Ευρώπη και προς την Ιταλία. Πράγμα που θα προκαλούσε de facto μετατόπιση των εξωτερικών συνόρων της Ε.Ε., με την Ελλάδα και την Ιταλία να μένουν εκτός μιας λειτουργικής ζώνης ελεύθερης μετακίνησης. Το αποτέλεσμα θα ήταν να παραμένει στην Ελλάδα και στις υπόλοιπες χώρες που βρίσκονται στα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. τεράστιος αριθμός προσφύγων, κάτι που δεν θα ήταν καθόλου ικανοποιητικό. Για αυτούς τους λόγους η συμφωνία είναι καλύτερη από την προηγούμενη κατάσταση, ωστόσο το πραγματικό ζήτημα είναι η εφαρμογή της. Προτεραιότητα είναι να υποστηριχθεί η Ελλάδα, ο αδύναμος κρίκος της αλυσίδας, και να λειτουργήσει το πρόγραμμα επανεγκατάστασης. Η Ε.Ε. έχει υποσχεθεί να δώσει στην Ελλάδα τεχνική βοήθεια και η Κομισιόν υπολογίζει ότι το κόστος υλοποίησης της συμφωνίας θα ανέλθει γύρω στα 280 εκατ. ευρώ τους επόμενους έξι μήνες, ποσό που μάλλον είναι χαμηλό.
Πιο σημαντική είναι η γενική πολιτική σταθερότητα στην Ελλάδα. Η επιστροφή του κουαρτέτου στην Αθήνα θα έπρεπε να συνοδευτεί με πιο γενναιόδωρη προσέγγιση στο θέμα του ελληνικού χρέους. Ειδικότερα, είναι καιρός να περιοριστεί η απαίτηση για πρωτογενές πλεόνασμα 3,5% του ΑΕΠ. Αντικειμενικά ο στόχος είναι υπερβολικά υψηλός και απειλεί με αποσταθεροποίηση την ελληνική οικονομία και δημιουργεί πολιτικό σύστημα. Ζωτικής σημασίας είναι η μετεγκατάσταση των προσφύγων τόσο από την Ελλάδα όσο και από την Τουρκία. Ο στόχος για μετεγκατάσταση τουλάχιστον 20 χιλιάδων προσφύγων από την Ελλάδα μέχρι τα μέσα Μαΐου είναι υπερβολικά χαμηλός ενώ θα πρέπει να επισπευσθεί η διαδικασία. Ομοίως θα πρέπει να αρχίσει και η μετεγκατάσταση των προσφύγων από την Τουρκία αν θέλουμε να πειστούν οι πρόσφυγες ότι είναι προς το συμφέρον τους να περιμένουν εκεί τη χορήγηση ασύλου. Η εφαρμογή της συμφωνίας με την Τουρκία θα είναι δύσκολο να εφαρμοστεί. Ωστόσο δίχως συμφωνία θα είχαν καταρρεύσει τελείως τα εξωτερικά σύνορα της Ε.Ε. και η Ελλάδα και οι υπόλοιπες συνοριακές χώρες θα έπρεπε να αντιμετωπίσουν μόνες τους την προσφυγική κρίση. Τώρα πρέπει να υποστηριχθεί γενναιόδωρα η Ελλάδα και να αυξηθεί ο αριθμός των προσφύγων που η Ε.Ε. θα δέχεται απευθείας από την Τουρκία. Αν δεν συμβεί αυτό, τότε θα έχουν γίνει μάταια οι ηθικοί συμβιβασμοί που περιλαμβάνονται στη συμφωνία με την Τουρκία.
* Ο κ. Guntram Wolff είναι διευθυντής του think tank Bruegel στις Βρυξέλλες.