«Οταν με δέχθηκαν στο βρετανικό πανεπιστήμιο την άνοιξη του 2015, δεν φανταζόμουν τη συνέχεια» διηγείται στην «Κ» ο Μανώλης Καρτσονάκης, που νιώθει έρμαιο της σύγχρονης ιστορίας. Ο νεαρός φοιτητής κάνει αίτηση για δάνειο και νοικιάζει σπίτι, όταν όμως καλείται να καταθέσει τα χρήματα, έχουν ήδη επιβληθεί capital controls… Οταν βρει δουλειά στη Βρετανία και το ετήσιο εισόδημά του φτάσει τις 21.000 λίρες, θα αρχίσει η αυτόματη αποπληρωμή – η τράπεζα τον διαβεβαιώνει ότι δεν υπάρχει λόγος ανησυχίας. «Aν γνώριζα, όμως, την απειλή τoυ Brexit, θα είχα κατευθυνθεί στη Γερμανία ή την Ολλανδία». Ο Μανώλης είναι ένας από τους περίπου 65.000 Ελληνες expatriats. «Υπάρχει διάσταση μεταξύ των Ελλήνων που ζουν πολλά χρόνια εδώ και διαθέτουν μόνιμη άδεια παραμονής ή ακόμα και διπλή υπηκοότητα και εκείνων που έχουν έρθει τώρα με σκοπό να βρουν δουλειά», σχολιάζει η κ. Ματίνα Ζεστανάκη, υποψήφια διδάκτωρ στο City University London, «για τους πρώτους, ο μεγαλύτερος φόβος αφορά τις αποταμιεύσεις τους σε λίρες». Για τους δεύτερους είναι η διακοπή επιδομάτων και η υποχρέωση έκδοσης άδειας παραμονής.
«Εν όψει του δημοψηφίσματος υπήρξε μεγάλο ενδιαφέρον Ευρωπαίων να αποκτήσουν βρετανικό διαβατήριο», επισημαίνει η εικαστικός Κατερίνα Καλογεράκη, που έχει μετακομίσει από το 1982 στη Βρετανία. Oι αλλαγές που συντελούνται τα τελευταία χρόνια, όπως η υποβάθμιση του κράτους πρόνοιας και η αύξηση του κόστους ζωής, δυσχεραίνουν την καθημερινότητα. Για τους Ελληνες τίθενται επιπλέον εμπόδια, «αποφεύγουν να τους νοικιάσουν σπίτια, ζητούν έναν χρόνο ενοίκια ή εγγυητές, ενώ έχουν δυσκολέψει και τα δάνεια» προσθέτει. «Οι λαϊκές τάξεις που έχουν περισσότερο πληγεί είναι εκείνες που χειραγωγούνται για να υποστηρίξουν το Brexit», επισημαίνει, «μέχρι πριν από έναν μήνα το ευρύ κοινό δεν γνώριζε τη συνεισφορά της Ε.Ε. στην εκπαίδευση ή την έρευνα».
Αυτό που μοιάζει να εκπλήσσει παλιούς και νέους expatriats είναι το κλίμα στη Βρετανία που «θυμίζει» Ελλάδα του… 2015. «Παλιά, παρακολουθώντας στα παράθυρα της ελληνικής τηλεόρασης έξαλλους διαλόγους, ισχυριζόμουν ότι έπρεπε να διδαχθούμε πολιτικό πολιτισμό από τη Βρετανία», αναφέρει στην «Κ» ο δρ Στέργιος Μόσχος, αν. καθηγητής στο University of Westminster. Με το δημοψήφισμα, όμως, επήλθε έκπτωση του δημόσιου πολιτικού λόγου. «Δεν περίμενα να ακούσω ποτέ την ατάκα “δεν ξέρεις τι σου γίνεται” μεταξύ Βρετανών πολιτικών αντιπάλων…» λέει ο ίδιος υπομειδιώντας. «Η αρρώστια του λαϊκισμού μοιάζει να πλήττει όλη την Ευρώπη», σχολιάζει από την πλευρά του ο 27χρονος δικηγόρος, Παναγιώτης Γεωργίλης. «Αυτό σκέφτηκα όταν άκουσα εκπρόσωπο της καμπάνιας του Leave να λέει “δεν μας νοιάζει τι λένε οι ειδικοί για τις επιπτώσεις του Brexit, για μας ο μοναδικός ειδικός είναι ο βρετανικός λαός”». Οπως ομολογεί, «ανέμενα πιο υψηλό επίπεδο πολιτικών επιχειρημάτων, ειπώθηκαν όχι μόνον υπερβολές, αλλά και ψέματα». Ο κ. Γεωργίλης εργάζεται σε πολυεθνική δικηγορική εταιρεία στο City πλάι σε άλλους, μη Βρετανούς νομικούς. «Ενας Σουηδός συνάδελφός μου, το είπε καθαρά: “Αν ψηφίσετε Leave, θα το πάρουμε προσωπικά και θα αποφασίσουμε να πάμε κάπου, όπου θα είμαστε πιο ευπρόσδεκτοι”». Ο ίδιος ένιωθε για πολλές εβδομάδες ότι «υπνοβατούσαμε προς το Brexit», φαίνεται όμως ότι η δολοφονία της Κοξ «ξύπνησε» πολλούς από τον λήθαργο… «Ενας συνάδελφος από το πανεπιστήμιο έκανε λόγο ακόμα και για φόβο “εμφυλίου”, τόσο διχαστικό είναι το κλίμα εδώ», σημειώνει ο δρ Μόσχος, για τον οποίο η δολοφονία αποτέλεσε μεγάλο σοκ.
«Οσοι γνωρίζουμε καλά τη βρετανική νοοτροπία διαπιστώνουμε τελευταία μια επιμελώς κεκαλυμμένη αντιευρωπαϊκή τάση», συμπληρώνει ο ίδιος, που χάρη στη βρετανική του προφορά σπάνια στα 20 χρόνια της ζωής του στη Βρετανία έχει νιώσει άβολα. «Δύο τεχνίτες που ήρθαν τις προάλλες στο σπίτι μου εξεπλάγησαν όταν τους είπα ότι είμαι Ελληνας, αλλά δεν δίστασαν να μου εκφράσουν τη δυσαρέσκειά τους για το Remain, που εκτιμούν ότι θα βγει…».