«Ηθική πίεση» ασκούσαν οι κυβερνήσεις της Ευρωζώνης στις εγχώριες τράπεζες, ιδιαίτερα τις κρατικές, για να αγοράσουν κρατικά ομόλογα όποτε υπήρχαν δυσκολίες στη διαχείριση δημόσιου χρέους. Σε αυτό το πόρισμα καταλήγει μελέτη της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας (ΕΚΤ), αναλύοντας τις κινήσεις 60 τραπεζών στην Ελλάδα, στην Ιρλανδία, στην Ιταλία, στην Πορτογαλία και στην Ισπανία την περίοδο 2010-12. Οπως προκύπτει από τη μελέτη της ΕΚΤ, η οποία λειτουργεί ως ανώτατη εποπτική αρχή των τραπεζών στην Ευρωζώνη από τις αρχές του 2016, όταν οι κυβερνήσεις έπρεπε να εκδώσουν ή να μετακυλίσουν μεγάλο όγκο χρέους σε κρατικά ομόλογα, οι εγχώριες τράπεζες έτειναν τους ίδιους μήνες να επενδύουν στους τίτλους αυτούς πιο πολύ από τους ανταγωνιστές τους στο εξωτερικό. «Οι υπολογισμοί μας οδηγούν στο συμπέρασμα πως υπήρχε ένας συντονισμός ανάμεσα στις τράπεζες και στις κυβερνήσεις των χωρών αυτών (ή άσκηση ηθικής πίεσης) στην κρίση χρέους της Ευρωζώνης», γράφουν οι Στίβεν Ονγκένα, Αλεξάντερ Πόποφ και Νέλτζε Βαν Χόρεν στη μελέτη. Οι τάσεις αυτές ήταν αρκετά πιο έντονες στις κρατικές τράπεζες και ειδικά σε ό,τι αφορά εκείνες που εκ των προτέρων δεν είχαν μεγάλη έκθεση σε κρατικά ομόλογα. Φαίνεται, όπως υπονοείται στη μελέτη, πως οι κυβερνήσεις επέλεγαν στρατηγικά τις τράπεζες με τον μικρότερο όγκο σε ομόλογα για να τις πιέσουν στις κρίσιμες περιόδους.
Ο κίνδυνος που ελλοχεύει
Αν και η αγορά κρατικών ομολόγων από εγχώριες τράπεζες σε κρίσεις μπορεί να λειτουργήσει ευεργετικά για τη σταθεροποίηση των αγορών, ελλοχεύει ο κίνδυνος να καθιερωθεί μια τέτοια πρακτική. Δημιουργείται, ως εκ τούτου, ένας γόρδιος δεσμός μεταξύ χρηματοπιστωτικών συστημάτων και κρατών. Ηταν ένας από τους λόγους που η κρίση χρέους στην περιφέρεια της Ευρωζώνης εξαπλώθηκε στις αγορές, με αποτέλεσμα να εκτοξεύονται στα ύψη οι αποδόσεις κρατικών ομολόγων σε συνάρτηση με την κατάρρευση των τραπεζικών μετοχών.
Αυτή η αλληλεξάρτηση κυβερνήσεων και εγχώριων τραπεζών έχει περιοριστεί από τον Μάρτιο του 2015, όταν η ΕΚΤ έθεσε πρώτη φορά σε εφαρμογή μια πολιτική ποσοτικής χαλάρωσης, συμπεριλαμβανομένων των μηνιαίων αγορών σε κρατικά ομόλογα έως και 80 δισ. ευρώ. Από την έναρξη του προγράμματος, το κόστος εξυπηρέτησης του χρέους στην Ευρωζώνη έχει παρουσιάσει θεαματική πτώση. Οι αρμόδιες αρχές, εν τούτοις, διερευνούν και άλλους τρόπους για να αποδυναμώσουν ακόμη περισσότερο την αλληλεξάρτηση τραπεζών και κρατών. Κάποια μέτρα υπό συζήτηση είναι οι τράπεζες να διατηρούν κεφάλαια για να καλύπτουν τυχόν απώλειες από κρατικά ομόλογα και η επιβολή πλαφόν στην έκθεση των τραπεζών σε μια συγκεκριμένη κυβέρνηση.