Κάθε φορά που μετρούνται τα ποσοστά ανεργίας στην Ελλάδα, το συμπέρασμα είναι θλιβερό, τα σχόλια καταγράφουν απογοήτευση και αγωνία, η επωδός του «αδιεξόδου» είναι σταθερή. Σύμφωνα με στοιχεία της Ευρωπαϊκής Στατιστικής Υπηρεσίας (Eurostat) που δημοσιεύτηκαν χθες, τα υψηλότερα επίπεδα ανεργίας στην Ε.Ε. καταγράφονται στην Ελλάδα (23,5% τον Μάιο).
Στο πρώτο τρίμηνο του 2016 η χώρα μας μπόρεσε να εντάξει στην αγορά εργασίας μόλις το 4,3% των ατόμων που ήταν άνεργα κατά το τέταρτο τρίμηνο του 2015 (Οικονομική «Κ»). Το αντίστοιχο ποσοστό στην Ευρωζώνη είναι υπερτριπλάσιο (ανέρχεται σε 15,4%). Ακόμη και στην Ισπανία, όπου το ποσοστό ανεργίας είναι επίσης υψηλό, οι άνεργοι που επανεντάχθηκαν στην αγορά εργασίας έφτασαν στο 16,1%, πάνω δηλαδή από τον μέσο όρο της Ευρωζώνης, ενώ ακόμη υψηλότερο είναι το ποσοστό στην Πορτογαλία, αγγίζοντας το 20,2%.
Μακροχρόνια ανεργία, έλλειψη προοπτικής, συνθήκες στις οποίες επωάζονται κοινωνικός αποκλεισμός και φτώχεια. Στα αναρίθμητα άρθρα που γράφονται για το θέμα ανακυκλώνεται το ίδιο στατιστικό και συναισθηματικό «υλικό» (η υπογράφουσα δεν εξαιρεί τον εαυτό της). Η κατάληξη είναι συνήθως η περιγραφή του δυστοπικού μέλλοντος. Η ανεργία αποτελεί το –κύριο– αγαπημένο θέμα στη λίστα των ακραίων, λαϊκιστών και δημαγωγών, αφού συνοδεύεται από τόνους θυμού, προτροπή για τιμωρία ενόχων (προσώπων και πολιτικών συστημάτων), αποθέωση του αυταρχισμού ως λύσης και πανάκειας.
Ο αιώνας που διανύουμε ταυτίζεται με μεγάλες ανατροπές, μετακινήσεις πληθυσμών και μετατοπίσεις αντιλήψεων που αλλάζουν την ανθρωπογεωγραφία και επηρεάζουν τον τρόπο σκέψης. Οι περισσότερο ευέλικτοι, όσοι είναι διατεθειμένοι να ξεβολευτούν, να αφουγκραστούν τον αχό της εποχής και να στραφούν στην καινοτομία (με τις πολλές σημασίες της λέξης) έχουν και τις περισσότερες πιθανότητες να επιβιώσουν στην αγορά εργασίας· μια αγορά που αλλάζει κι αυτή, συνδιαμορφώνοντας το καινούργιο (απροσδιόριστο ακόμα) τοπίο.
Πριν από δύο χρόνια, σε άρθρο για «το τέλος του μέσου εργαζόμενου» (16/01/2014), μεταφέραμε τα στοιχεία μιας πολύ ενδιαφέρουσας έρευνας που διεξήγαγε η εταιρεία συμβούλων McKinsey σε οκτώ ευρωπαϊκές χώρες (Γερμανία, Γαλλία, Ιταλία, Ισπανία, Ελλάδα, Πορτογαλία, Σουηδία και Ηνωμένο Βασίλειο). Σύμφωνα με αυτά, για την ανεργία των νέων Ευρωπαίων (25%) δεν ευθύνεται μόνο η συρρίκνωση της οικονομικής δραστηριότητας. Ασφαλώς, παραμένει ο βασικός λόγος, αλλά αναδύεται και ένα άλλο πρόβλημα: η εκπαίδευση και οι δεξιότητες των νέων αποκλίνουν από τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας. «Στην Ελλάδα ειδικότερα, όπου έξι στους δέκα νέους έως 24 ετών είναι άνεργοι, το 1/3 των εργοδοτών της χώρας δηλώνει ότι δεν μπορεί να βρει προσωπικό με τις αναγκαίες δεξιότητες για να καλύψει κενές θέσεις εργασίας», γράφαμε τότε.
Πρόσφατα, με αφορμή τη Διεθνή Ημέρα των Νέων, η Eurostat έδωσε στη δημοσιότητα στοιχεία του 2015: σχεδόν ένας στους τέσσερις νέους 20-24 ετών στην Ελλάδα δεν έχει απασχόληση ούτε βρίσκεται σε πρόγραμμα εκπαίδευσης ή κατάρτισης.
Κρίσεις, όπως αυτή που βιώνουμε, απαιτούν αναδιοργάνωση και αναπροσαρμογή· κυρίως στην εκπαίδευση. Προϋποθέτουν πολιτικούς που δεν προκρίνουν –αλίμονό μας– την οπισθοδρόμηση ως μεταρρύθμιση.