«Σε μια καλή βιβλιοθήκη αισθάνεσαι ότι με έναν μυστηριώδη τρόπο απορροφάς όλη τη γνώση των βιβλίων που σε περιτριγυρίζουν χωρίς να έχεις καν ανοίξει το εξώφυλλο», έλεγε με μεγάλη σοφία ο Μαρκ Τουέιν. Και έχει δίκιο. Τι σημαίνει όμως η βιβλιοθήκη στην ψηφιακή εποχή; Πώς συγκεντρώνεται, πώς αποθηκεύεται και –πρωτίστως– πώς διαχέεται η γνώση; Πρόκειται για ερωτήματα που θα μας απασχολήσουν, καθώς ετοιμάζεται η νέα Εθνική μας Βιβλιοθήκη στο Δέλτα Φαλήρου σε σχέδιο του Ρέντσο Πιάνο.
Ταυτόχρονα, ολοκληρώνεται και η Βιβλιοθήκη – Κέντρο Πληροφόρησης «Στέλιος Ιωάννου» μέσα στην Πανεπιστημιούπολη της Κύπρου διά χειρός Ζαν Νουβέλ. Είναι ένα κτίριο που θα αποτελέσει ορόσημο για το νησί, σημαίνοντας τον δυναμισμό που διακρίνει το Πανεπιστήμιο σε διεθνές επίπεδο αλλά και τη βούληση των Κυπρίων να δείξουν ότι η πορεία τους προς ένα καλύτερο μέλλον ανακόπηκε προσωρινά λόγω της κρίσης, όμως συνεχίζεται με τόλμη και με σχέδιο. Η προώθηση του συγκεκριμένου έργου συνδέεται με τη δωρεά που πραγματοποίησε η Ελλη Ιωάννου στη μνήμη του συζύγου της Στέλιου, δίνοντας πάνω από πέντε εκατομμύρια ευρώ, καλύπτοντας παράλληλα τη δαπάνη για τα σχέδια του διάσημου Γάλλου αρχιτέκτονα.
Η Βιβλιοθήκη θα ανοίξει και επισήμως τις πόρτες της το φθινόπωρο του 2017. Το λαμπρό της οικοδόμημα εντάσσεται πλήρως στο φυσικό τοπίο, καθώς ο Νουβέλ έκανε ένα «διάλογο» με τους λόφους που το περιβάλλουν και κυρίως αυτόν του Αρωνα. Ετσι επέλεξε τη λύση ενός τεχνητού υψώματος με έναν εντυπωσιακό θόλο ως επιστέγασμα. Οπως συμβαίνει και στο κτίριο που σχεδίασε ο Ρέντσο Πιάνο, έχει δοθεί προτεραιότητα στη βιοκλιματική προσέγγιση (σκιασμός, φυσικός δροσισμός), που υπαγορεύεται από τις αρχές εξοικονόμησης ενέργειας.
Μέσα στα 15.000 τ.μ. θα στεγάζονται η Βιβλιοθήκη, η Υπηρεσία Πληροφορικών Συστημάτων καθώς και το Κέντρο Τεχνολογικής Υποστήριξης της διδασκαλίας. Θα συμπεριλαμβάνει βιβλιοστάσια για 620.000 τόμους βιβλίων και 80.000 τόμους περιοδικών. Επίσης θα διαθέτει περί τις 900 θέσεις μελέτης, οι οποίες θα είναι εξοπλισμένες με σύγχρονα μέσα τεχνολογίας. Η βασική αρχή που διέπει τον σχεδιασμό του κτιρίου είναι μια σύζευξη ανάμεσα στον κόσμο των παραδοσιακών βιβλίων αλλά και της ψηφιακής τεχνολογίας, έτσι ώστε να εξυπηρετηθεί καλύτερα η μάθηση τόσο η σπουδαστική όσο και η διά βίου.
Με αφορμή την αποπεράτωση της Βιβλιοθήκης, το Sylvia Ioannou Foundation διοργανώνει το 3ο Διεθνές Επιστημονικό Συνέδριο με τίτλο «Η Γνώση είναι Δύναμη», από τις 2 έως και τις 4 του προσεχούς Νοεμβρίου, σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Κύπρου στη Λευκωσία.
Στην επιστημονική αυτή συνάντηση θα διερευνηθούν οι ιστορικές διαστάσεις και διαδρομές της γνώσης μέσα από βιβλία και χάρτες, ξεκινώντας από τον χώρο των ιδιωτικών πρωτοβουλιών και προχωρώντας στη δημόσια διάχυσή της. Μέσω ειδικών παρουσιάσεων και συζητήσεων, το ακροατήριο θα έχει την ευκαιρία να ανιχνεύσει τα επιτεύγματα σημαντικών βιβλιοθηκών σε Ευρώπη και Αμερική, τις μελλοντικές προοπτικές διαφορετικών τύπων Ανοικτών Βιβλιοθηκών, αλλά και την πολύπλευρη φύση και λειτουργία των χαρτών ως συμπυκνωμένων αποθετηρίων γνώσης και ισχύος, μέσα από ανακοινώσεις βασισμένες σε αδημοσίευτα χειρόγραφα χαρτογραφικά τεκμήρια, δυτικοευρωπαϊκά και οθωμανικά, από τη συλλογή του Sylvia Ioannou Foundation.
Δεν είναι καθόλου τυχαίο ότι ο συγκεκριμένος φορέας αναλαμβάνει τη διοργάνωση ενός τέτοιου εγχειρήματος. Η Σύλβια Ιωάννου, θυγατέρα του Στέλιου, έχει συγκεντρώσει εδώ και δεκαετίες μια πολύτιμη συλλογή χειρογράφων, παλαιών βιβλίων και χαρτών που αφορούν την Κύπρο, από την αρχαιολογία και την ιστορία ώς την πολιτική.
Παράλληλα συνέλεξε 600 χάρτες από τον 15ο έως και τον 20ό αιώνα (κάποιοι εξ αυτών είναι εξαιρετικής σπανιότητας) που συμπληρώνουν την εικόνα μας για το παρελθόν του νησιού μέσα από τα μάτια των περιηγητών και όχι μόνον. Το 2009 δημιούργησε το Ιδρυμα έτσι ώστε αυτό το corpus να είναι προσβάσιμο στους μελετητές και σε όσους ενδιαφέρονται για την ιστορία της Κύπρου.
Στο συνέδριο θα μετάσχουν πάνω από 20 πανεπιστημιακοί και υπεύθυνοι βιβλιοθηκών, από 11 χώρες (Γαλλία, Γερμανία, Δανία, Ελλάδα, ΗΠΑ, Ηνωμένο Βασίλειο, Ιταλία, Κατάρ, Κύπρο, Τουρκία, Φινλανδία). Ο Corradino Astengo από το Πανεπιστήμιο της Γένοβας, η Veronica della Dora από το Πανεπιστήμιο Royal Holloway του Λονδίνου και o Milan Hughston από Μουσείο Μοντέρνας Τέχνης της Νέας Υόρκης είναι ανάμεσα στους διακεκριμένους ομιλητές που θα τιμήσουν την ολοκλήρωση αυτής της πρότυπης πανεπιστημιακής βιβλιοθήκης στη Λευκωσία, η οποία φιλοδοξεί να αποτελέσει ένα φάρο στον χώρο της Ανατολικής Μεσογείου.