ΑΛΙΣ ΜΟΝΡΟ
Η αγάπη μιας καλής γυναίκας
μτφρ.: Τρισεύγενη Παπαϊωάννου
εκδ. Μεταίχμιο
Με την κυκλοφορία της τελευταίας συλλογής διηγημάτων της Αλις Μονρό (1931-) στα ελληνικά, έχουμε πια μια σχεδόν «καθαρή» εικόνα για το έργο της νομπελίστα πεζογράφου, που η βράβευσή της από τη Σουηδική Ακαδημία το 2013 απετέλεσε έκπληξη για τους περισσότερους βιβλιόφιλους, όχι όμως και για τους κριτικούς του «New Yorker» ή τους πιστούς αναγνώστες της.
Το πρόσφατο βιβλίο της «Η αγάπη μιας καλής γυναίκας» περιλαμβάνει μερικά από τα γνωστότερα και δημοφιλέστερα πεζά της που δημοσίευσε από το 1971 έως και το 2006. Η επιλογή των επιμελητών της παρούσας έκδοσης μας βοηθά να κατανοήσουμε καλύτερα την πορεία της Μονρό στον πεζό λόγο, τις αφηγηματικές κατακτήσεις της, τις ιδιαιτερότητες της γραφής της στο στάδιο της ωριμότητας.
Ειδικά για τους Ελληνες αναγνώστες θα έπρεπε να τονισθεί ότι το είδος του διηγήματος που διακονεί η Μονρό δεν έχει και μεγάλη σχέση με το ελληνικό διήγημα. Κάποια κείμενά της κάλλιστα θα μπορούσαν να «βαφτιστούν» νουβέλες ή γιατί όχι και μικρά μυθιστορήματα, όπως το εκτενές πεζό «Η αγάπη μιας καλής γυναίκας», που χαρίζει και τον τίτλο σε ολόκληρη τη συλλογή. Και αυτό γιατί στις 90 σελίδες του ομώνυμου κειμένου, εκτός του πολυπρόσωπου της ιστορίας που αφηγείται η συγγραφέας, υπάρχει μεγάλο χρονικό βάθος στη ζωή των ηρώων, αλλεπάλληλες εκδοχές τους, φλας μπακ και σασπένς, στοιχεία που συναντούμε περισσότερο στα μυθιστορήματα, παρά στα σύντομα διηγήματα που είναι «φωτογραφίες» μιας συγκεκριμένης στιγμής ή ενός απροσδόκητου γεγονότος στον παρόντα χρόνο. Οπως έχουν τονίσει επανειλημμένα οι κριτικοί, η προπολεμική παράδοση του βορειοαμερικανικού διηγήματος να φιλοξενείται πρώτα σε λαϊκά περιοδικά ευρείας κυκλοφορίας και εβδομαδιαίες εφημερίδες, ίσως να συνετέλεσε στην καθιέρωση της εκτεταμένης έκτασης και της πολυπρόσωπης αφήγησης. Ποιο όμως είναι το χαρακτηριστικό της διηγηματογραφίας της Αλις Μονρό που την έκανε γρήγορα να ξεχωρίσει; Αναμφίβολα η μεγέθυνση της καθημερινής ζωής, καθημερινών και φαινομενικά αδιάφορων ανθρώπων. Η προσήλωσή της σε οικογενειακές ιστορίες που σπάνια συναντώνται με τον συλλογικό μύθο και την επίσημη Ιστορία. Η ανασκαφή των επιμέρους τραυματικών περιστατικών γίνεται σε ένα ουδέτερο πολιτικά περιβάλλον, βαθιά όμως ταξικό.
Οι ήρωές της, άνθρωποι της διπλανής πόρτας, όπως γράφει, «δουλεύουν και δεν έχουν ποτέ δεκάρα, όλη τους τη ζωή». Τον πρώτο λόγο έχουν πάντα οι γυναίκες. Χωρίς να αδικεί το «ισχυρό φύλο», η συγγραφέας έχει αδυναμία στις ζωές αδικημένων από τη μοίρα γυναικών, που έδωσαν και δίνουν τον αγώνα της επιβίωσης γνωρίζοντας εκ των προτέρων ότι θα ηττηθούν. Σπάνια κάποιο κορίτσι θα αποφύγει τη «συνθηκολόγηση» και θα ανοίξει τα φτερά του μακριά από τον ασφυκτικό κοινωνικό περίγυρό του. Κι όταν συμβαίνει αυτό υποπτευόμαστε πως αυτό το κορίτσι είναι η ίδια η συγγραφέας, που φιλοτεχνεί μια ιμπρεσιονιστική προσωπογραφία, με πολλά αυτοβιογραφικά μοτίβα. Εκείνο όμως το στοιχείο που δεν πρέπει ποτέ να μας διαφεύγει όταν μιλάμε για την πεζογραφία της Αλις Μονρό είναι η σημασία της λεπτομέρειας, η χρήση των μικρών άψυχων πραγμάτων που συμβολοποιούνται ή μετατρέπονται από τη συγκυρία σε προάγγελους καθοριστικών αλλαγών. Ενα καπέλο στραβά φορεμένο, ένα λιωμένο μοσχοσάπουνο, κάποιο βιβλίο ανοιγμένο στη σελίδα 65, αποκτούν αίφνης ξεχωριστό βάρος στην εξέλιξη της ιστορίας, με τρόπο σχεδόν μαγικό.
Τέλος, όπως πολλοί συμπατριώτες της συγγραφείς, η Μονρό αρέσκεται στο να περιγράφει την άγρια φύση και τις καιρικές συνθήκες, που σημαδεύουν το γύρισμα των εποχών.