ΝΑΣΟΣ ΒΑΓΕΝΑΣ
Βιογραφία, Ποιήματα 1974-2014
εκδ. Κέδρος, 2016
«Αιωνιότητα τ’ όνομά σου είναι Σολωμός». Ενας στίχος, ένας κόσμος με βαθιά ελληνικές καταβολές που χάλκεψε η διαρκής μαθητεία στην παράδοση. Η πρόσφατη «Βιογραφία» του Νάσου Βαγενά, τρίτο στη σειρά βιβλίο ποιητικών απάντων που εκδίδεται από τον Κέδρο έπειτα από εκείνα του Βάρναλη και του Σαχτούρη, περιέχει έντεκα ποιητικές συλλογές, καταθέσεις σαράντα χρόνων, στις οποίες εντάσσονται οκτώ επιπλέον ποιήματα γραμμένα και δημοσιευμένα στο διάστημα 2004-2014. Ο τόμος με σκληρό εξώφυλλο, που κοσμεί πίνακας του Αλέξανδρου Ισαρη, τιτλοφορείται «Βιογραφία» από την ομώνυμη δεύτερη στη σειρά ποιητική συλλογή. Σε αυτήν, όπως και στο «Πεδίον Αρεως» που προηγείται, αναδύεται κυρίως το βιωματικό στοιχείο.
Πανεπιστημιακός δάσκαλος με πυκνή και πολύπλευρη εκδοτική παρουσία στον χώρο του δοκιμίου, της μετάφρασης και της κριτικής, ο Νάσος Βαγενάς είναι ο πρώτος που ανέδειξε στο έργο του «Ο ποιητής και ο χορευτής» τον Γιώργο Σεφέρη ως ζωντανή ποιητική συνείδηση. Ως ποιητής αποκαλύπτει την ευαισθησία του στοχαστή και τη μοναδική του δεκτικότητα στις αποχρώσεις της εκφραστικής αγωνίας. Τα ποιήματά του βιώνουν τον χρόνο κι επιβιώνουν μέσα στον χρόνο προτείνοντας νέους τρόπους έκφρασης. Αυθόρμητος και πολύ κοντά στην καθημερινή ομιλία κατά το παράδειγμα του Σεφέρη, γράφει ποίηση με θέμα την ποίηση με ευδιάκριτο το κοινωνικό στοιχείο και μόλις διαφαινόμενη υπαινικτικότητα: «Ω, πώς με κομματιάζουνε τούτα τα χρόνια/ που τρέχουνε σφυρίζοντας σαν άρματα δρεπανηφόρα/ μέσα από ακίνητα πρωινά κι από σταματημένα μεσημέρια» («Fragmenta»). Ο ίδιος αναλογιζόμενος κάποιες «σιδερένιες μέρες» ομολογεί: «Παραμένω ο αυτός/ με ιδέες που μ’ έχουν για καλά σημαδέψει/ με ιδέες που περπατούν στο κρανίο μου σαν μυρμήγκια./ Πιθανόν από εδώ να προέρχεται η πεζολογία των στίχων μου. Η αισθητή/ έλλειψη λυρικής εξάρσεως» («Απολογία»). Το σκοτάδι ωστόσο θα «σκαρφαλώνει», ο Απρίλης θα «ανεβαίνει απαλά», ο θάνατος θα έρχεται ανυποψίαστος «σαν διακοπή του φωτός» και η «Αιωνιότητα», «γυναίκα αγέρωχη καθισμένη σε μεταξωτά μαξιλάρια πάνω σε σκαλισμένο θρόνο», θα ακούει πάντα στο όνομα του Σολωμού και θα φωνάζει «όχι» «σ’ εκείνους που ζητούν να της πιάσουν το χέρι».
Στη συλλογή (Ο λαβύρινθος της σιωπής, Δοκίμιο για την ποίηση), από σαράντα πέντε πεζόμορφες σύντομες συνθέσεις, συντελείται η συνάντηση της τέχνης με τη φιλολογία, όπως ανάλογα είχε συμβεί στο πεζογράφημα «Η συντεχνία», «σάτιρα περίτεχνης κατασκευής συνειδητά παραπειστική», όπως εύστοχα χαρακτηρίστηκε.
Στην «Περιπλάνηση ενός μη ταξιδιώτη», τα 32 ποιήματα εκκινούν από την καθημερινότητα και ανάγονται στο επίπεδο της ποιητικής αίσθησης. Ο αναγνώστης περιπλανιέται με τον ποιητή στην αναζήτηση της «τέλειας τάξης», της αρμονίας. Η περιπλάνηση συνεχίζεται στην «Πτώση του ιπτάμενου», συλλογή που εκδίδεται παράλληλα με το δοκίμιο «Ποίηση και μετάφραση» – μεταφράσεις ποιητών με βάση τις εκλεκτικές συγγένειες. Στις «Βάρβαρες ωδές», ποίηση υποβλητική που σαγηνεύεται από τη νύχτα και τη σελήνη, ο ποιητής προβληματίζεται: «τι να διαλέξω/ τη νύχτα ή την ιδέα της νύχτας;», ενώ στις «Σκοτεινές μπαλάντες» ατενίζοντας τη θέα «μέσα από άλλα σύννεφα» παραπέμπει σε άλλους δημιουργούς με στόχο, κατά δήλωσή του, «την επανεκμάγευση» του ποιητικού λόγου με μια γλώσσα ποιητική που όμως εναρμονίζεται στον καθημερινό λόγο. Η συλλογή «Στέφανος» εμπεριέχει επιτύμβια επιγράμματα που παραπέμπουν σε ζώντες Ελληνες πλασματικούς ποιητές που εικονογραφούνται από τους κριτικούς τους. Η συγκεκριμένη συλλογή στο βάθος ήταν εκείνη που προετοίμασε κατά ένα τρόπο την καινούργια διαδρομή του ποιητή Βαγενά.
Η συλλογή «Στη νήσο των μακάρων», ενδέκατη ποιητική κατάθεση, επιβεβαιώνει τη θέση ότι ένα μεγάλο μέρος της λογοτεχνικής δημιουργίας είναι ήδη «κριτική» στο εσωτερικό του καλλιτέχνη. Μέσω των επιτύμβιων 25 σονέτων της συλλογής αποτίεται φόρος τιμής σε ποιητές που με το συγγενικής ευαισθησίας έργο τους επηρέασαν οι περισσότεροι τον ποιητικό δρόμο του Νάσου Βαγενά.