Το φθινόπωρο είναι η εποχή της και ο Νοέμβριος, λόγω Φεστιβάλ Κινηματογράφου, ο μήνας της. Το παζλ συμπληρώνουν οι ιστορικές στοές, οι μοναδικές γαστρονομικές εμπειρίες και, φυσικά, ο Θερμαϊκός.
Εχοντας εγκατασταθεί μόνιμα πλέον στην Αθήνα, αν με ρωτούσε κανείς σήμερα ποιο είναι το πρώτο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτομαι τη Θεσσαλονίκη, αυτό θα ήταν μάλλον… το κρύο. Ή το Φεστιβάλ Κινηματογράφου. Αυτά τα δύο, βέβαια, συνήθως πηγαίνουν μαζί, καθώς η επίσημη έναρξη του Διεθνούς Φεστιβάλ Κινηματογράφου κάθε Νοέμβριο σηματοδοτεί και την άτυπη έναρξη του χειμώνα, με τα κασκόλ να βγαίνουν από τις ντουλάπες – όχι απλώς ως το απαραίτητο αξεσουάρ της φεστιβαλικής γκαρνταρόμπας, αλλά και ως μέσο προστασίας από τα πρώτα κρύα.
Θυμάμαι την πρώτη φορά που επισκέφτηκα μία από τις κατάμεστες αποθήκες της Προβλήτας Α΄ του λιμανιού, για να παρακολουθήσω ταινία στο πλαίσιο του Φεστιβάλ· ήταν το «Mulholland Drive» του Ντέιβιντ Λιντς. Θυμάμαι επίσης τις ατέλειωτες συζητήσεις με φίλους συντάκτες του ιστορικού σινεφίλ free press «Εξώστης» στο καφέ της αποθήκης Γ΄ αλλά και στο λιγότερο πολυσύχναστο καφέ του Μουσείου Φωτογραφίας, τις τεράστιες ουρές στα ταμεία και την τρεχάλα από το λιμάνι στο Ολύμπιον για να προλάβουμε την επόμενη προβολή. Το μόνο που πραγματικά έχει αλλάξει από τότε είναι το πολύ αποτελεσματικό ηλεκτρονικό σύστημα κράτησης εισιτηρίων (http://tiff.filmfestival.gr), αλλά και η αίσθηση πως η Θεσσαλονίκη πλέον έχει ξεφύγει από τα μετριοπαθή στερεότυπα που τη συνόδευαν όλα αυτά τα χρόνια: βαλκανίζουσα, φτωχομάνα, πόλη του καφέ, πάντα ένα βήμα πίσω από την πρωτεύουσα.
Η καλύτερη εποχή για να επισκεφτεί κανείς τη Θεσσαλονίκη παραμένει το φθινόπωρο. Χωρίς την πνιγηρή υγρασία του καλοκαιριού ή το παγωμένο φύσημα του Βαρδάρη τον χειμώνα, είναι η περίοδος κατά την οποία η πόλη είναι πιο φωτογενής από ποτέ, με την πολιτιστική κίνηση να βρίσκεται στο ζενίθ της. Οχι απλώς επειδή η χειμερινή σεζόν ξεκινά με το μουσικό φεστιβάλ Reworks ή με τον ιστορικό θεσμό των Δημητρίων, που πλέον έχει διευρύνει θεαματικά την ατζέντα του φιλοξενώντας έργα καλλιτεχνών όπως ο Jan Fabre και η Yoko Ono. Αλλά κυρίως επειδή είναι η εποχή που η πόλη αποκτά πραγματικά ζωή, με τα στέκια που αποτελούν πυρήνες δημιουργικότητας να ξαναγεμίζουν. Οι graphic designers συναντιούνται στο Don’t Tell Mama (Στρ. Καλλάρη 9), οι μπάντες στο Pierrot Le Fou (Αρμενοπούλου 14), οι ηθοποιοί του ΚΘΒΕ στο Residents (Στρ. Καλλάρη 4), οι εικαστικοί στον Ελέφαντα (Φιλίππου 2) και οι φανατικοί του βινυλίου στο Πικ Απ (Ολύμπου 57).
ΒΟΥΤΙΑ ΣΤΟ ΠΟΛΥΠΟΛΙΤΙΣΜΙΚΟ ΠΑΡΕΛΘΟΝ
Το μετρό μπορεί να μην έχει έρθει ακόμη και τα έργα κατασκευής του να αξιοποιούνται προς το παρόν μόνο για μουσικές performances και ξεναγήσεις αρχαιολογικού ενδιαφέροντος στα έγκατα της πόλης. Ομως η Θεσσαλονίκη σίγουρα έχει αλλάξει θεαματικά την τελευταία δεκαετία, επιδεικνύοντας έναν χαρακτήρα πολλές φορές πιο «ευρωπαϊκό» από της πρωτεύουσας. Ισως τα μικρά μεγέθη, οι σχεδόν 200.000 φοιτητές της, η πάντα ενδιαφέρουσα τοπική μουσική σκηνή, η ισχυρή τοπική δημιουργική οικονομία, το φιλικό προς τον επισκέπτη περιβάλλον της και η παρουσία ενός δημάρχου με στάτους ροκ σταρ να ευνοούν τις αλλαγές και την τάση για εξωστρέφεια.
Μια εξωστρέφεια που όμως ήταν ανέκαθεν δεδομένη γι’ αυτή την πόλη με το τόσο πολυσυλλεκτικό πολιτισμικά ιστορικό παρελθόν: ιδρύθηκε από τον βασιλιά της Μακεδονίας Κάσσανδρο το 315 π.Χ., εξελίχθηκε σε σημαντικό κόμβο για τη Ρωμαϊκή αυτοκρατορία και στη συνέχεια σε ισχυρό διοικητικό και εμπορικό κέντρο της Βυζαντινής και της Οθωμανικής αυτοκρατορίας, ενώ τον 15ο αιώνα αποτέλεσε νέα πατρίδα για χιλιάδες Σεφαραδίτες Εβραίους, που εγκαταστάθηκαν σε αυτήν δημιουργώντας μία από τις πιο ισχυρές εβραϊκές κοινότητες της Μεσογείου. Στο Εβραϊκό Μουσείο Θεσσαλονίκης (Αγίου Μηνά 13, www.jmth.gr) θα βρείτε πολύτιμες πληροφορίες για τα γεγονότα που καθόρισαν την εξέλιξη της πόλης, αν και τα διάσπαρτα ρωμαϊκά και βυζαντινά μνημεία, οι εμπορικές στοές του κέντρου, οι γειτονιές, ακόμη και οι γεύσεις της, μαρτυρούν εξίσου περίτρανα το πολυσυλλεκτικό εθνολογικά μωσαϊκό που αναπτύχθηκε σε αυτήν.
Κανένα άλλο μνημείο δεν δηλώνει την πολυπολιτισμικότητα και τον σύνθετο ιστορικό χαρακτήρα της Θεσσαλονίκης όσο η Ροτόντα, την οποία συναντά κανείς μερικά βήματα βόρεια της Αψίδας του Γαλερίου (η γνωστή και ως Καμάρα). Η Ροτόντα χτίστηκε γύρω στο 306 μ.Χ., ως ναός αφιερωμένος στον Δία. Στα παλαιοχριστιανικά χρόνια μετατράπηκε σε χριστιανικό ναό και κοσμήθηκε με ψηφιδωτά, ενώ μετά την κατάκτηση της Θεσσαλονίκης από τους Τούρκους μετατράπηκε σε τέμενος το 1590. Επειτα από αναστηλωτικές εργασίες, είναι πλέον επισκέψιμη ως μουσείο και αποτελεί Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς της UNESCO.
Εάν πάντως θέλετε να αποφύγετε τα μεγάλα τουριστικά γκρουπ που συνήθως κατακλύζουν τα θρησκευτικά μνημεία, το Κρατικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Κολοκοτρώνη 21, www.greekstatemuseum.com) σας περιμένει στην επιβλητική Μονή Λαζαριστών, στην απόκεντρη Σταυρούπολη. Πέρα από τις περιοδικές εκθέσεις που φιλοξενεί, το μουσείο αποτελεί τη μόνιμη στέγη της παγκοσμίου φήμης Συλλογής Κωστάκη με έργα της Ρωσικής Πρωτοπορίας. Το Αρχαιολογικό Μουσείο (Μ. Ανδρόνικου 6, www.amth.gr) με τις πλούσιες μόνιμες συλλογές, από την «Προϊστορική Μακεδονία» έως και τον εντυπωσιακό «Χρυσό των Μακεδόνων», μαζί με το παρακείμενο Μουσείο Βυζαντινού Πολιτισμού (Λεωφόρος Στρατού 2, www.mbp.gr) και το Μακεδονικό Μουσείο Σύγχρονης Τέχνης (Εγνατία 154, www.mmca.org), αποτελούν ιδανική συνδυαστική βόλτα.
ΓΥΡΟΣ, ΜΠΟΥΓΑΤΣΑ ΚΑΙ ΜΕΖΕΣ
Αν με ρωτούσε κάποιος ποιο είναι το δεύτερο πράγμα που μου έρχεται στο μυαλό όταν σκέφτομαι τη Θεσσαλονίκη, θα έλεγα ότι είναι το φαγητό – όπως ίσως και οι περισσότεροι. Από την ακαταμάχητη μυρωδιά του φρεσκοψημένου τσουρεκιού του Τερκενλή (Τσιμισκή 30 και Αριστοτέλους 4, www.terkenlis.gr) μέχρι το κουλούρι –το διατροφικό σήμα κατατεθέν της πόλης– που θα βρείτε να πωλούν πλανόδιοι σε κάθε γωνιά του κέντρου, τις κρέπες στη γεμάτη φοιτητές πλατεία Ναυαρίνου, την μπουγάτσα στο Νέον (Φράγκων 20) και τα παγωτά του Ιταλού στο Gelati e Amore (Αλ. Σβώλου 44), κάθε γωνιά δίνει μια αφορμή για γαστρονομικές… ατασθαλίες. Οι ειδήμονες, αλλά και οι φίλοι του ΠΑΟΚ, επιμένουν ωστόσο πως ο καλύτερος γύρος στα κάρβουνα βρίσκεται στο Express (Μαλακοπής 7, Ανω Τούμπα). Αν όμως βρεθείτε στα Λαδάδικα, δοκιμάστε σουβλάκι στο Λαϊκόν (Πολυτεχνείου 24).
Το φαγητό αποτελεί αναπόσπαστο μέρος του ιστορικού παρελθόντος αλλά και του παρόντος της Θεσσαλονίκης, μαρτυρώντας και αυτό τις πολυποίκιλες επιρροές και τις πληθυσμιακές ανακατατάξεις της. Ακολουθήστε τις γεύσεις της πόλης στη σκεπαστή Αγορά Μοδιάνο και στο Καπάνι (ή αλλιώς Αγορά Βλάλη), αλλά και στα γραφικά σοκάκια γύρω από την πλατεία Αθωνος. Εκτός από την κεντρική κρεαταγορά και ψαραγορά, εκεί θα βρείτε και πολλά καλά παντοπωλεία με αλίπαστα, αλλαντικά και τυροκομικά από τους γύρω νομούς, που προσφέρουν ούζο με μεζέ, όπως η Salumeria (Μπαλάνου 5). Ανάμεσα στα πολυάριθμα μεζεδοπωλεία και μαγειρεία που υπάρχουν μέσα στην Κεντρική Στοά, κάντε μια στάση για μπιφτεκάκια στα φημισμένα Βομβίδια (Βασιλέως Ηρακλείου 39-37).
Η βόλτα αξίζει να σας οδηγήσει και στις λιγότερο δημοφιλείς περιοχές πάνω από την Εγνατία. Μη χάσετε το Μπιτ Μπαζάρ (Ολύμπου και Βενιζέλου), όπου εκτός από τα δεκάδες παλαιοπωλεία θα βρείτε και γραφικά καφενεία και μεζεδοπωλεία. Δοκιμάστε επίσης τη Σιβηρία (Ιουστινιανού 12, τηλ. 2313-006216), όπου η κυρία Γαλήνη σερβίρει παραδοσιακές γεύσεις του Καυκάσου, χειροποίητα ρωσικά ζυμαρικά χινκάλι και καυτερή βότκα με μέλι και βότανα, που φτιάχνει η ίδια. Περνώντας από την άριστα διατηρημένη Ρωμαϊκή Αγορά, που χρονολογείται τον 2ο αιώνα μ.Χ., τον ναό του πολιούχου Αγίου Δημητρίου με τις υποβλητικές κατακόμβες αλλά και το Αλατζά Ιμαρέτ που χρονολογείται το 1484, θα βρείτε το παραδοσιακό γαλακτοπωλείο Δορκάδα (Κασσάνδρου 91), με το φημισμένο γιαούρτι και το παγωτό από πρόβειο γάλα.
Πάνω από την εντυπωσιακή Στοά Κολόμβου, που πήρε το όνομά της από τον Ιταλό μάγειρα Τζάκομο Κολόμπο, το χιπ μπιστρό Extravaganza (Πτολεμαίων 29Α, τηλ. 2310-529791) είναι μια καλή αφορμή για να περιπλανηθείτε στο άλλοτε βιοτεχνικό κέντρο της πόλης. Από την κάτω πλευρά της Εγνατίας και γύρω από την παρακείμενη οδό Βαλαωρίτου, οι στοές και τα καταστήματα που μέχρι πρότινος φιλοξενούσαν βιοτεχνίες και πρατήρια λευκών ειδών τα τελευταία χρόνια έχουν μεταμορφωθεί σε κόμβο της νυχτερινής διασκέδασης, προσελκύοντας ταυτόχρονα ολοένα και περισσότερα δημιουργικά γραφεία που μεταφέρουν την έδρα τους εκεί.
Μία από τις εντυπωσιακές στάσεις για καφέ και φαγητό είναι η πρόσφατα αναπλασμένη στοά του Παλιού Ταχυδρομείου (Τσιμισκή 22). Εκεί λειτουργεί το TOMS Flagship Store, όπου μπορείτε να απολαύσετε καφέ, brunch και κοκτέιλ. Μία ακόμη στοά που συνδυάζει υπέροχα το αρχιτεκτονικό με το γαστρονομικό ενδιαφέρον είναι και αυτή που ανοίγεται πίσω από την αψιδωτή είσοδο του Βοσπόριου Μεγάρου (Αριστοτέλους 8), όπου θα συναντήσετε το Ουζερί Αριστοτέλους (τηλ. 2310-230762) αλλά και το καλαίσθητο καφέ Palermo με τα έντονα στοιχεία art deco, στον 1ο όροφο.
ΠΟΔΗΛΑΤΑΔΑ ΣΤΗ ΝΕΑ ΠΑΡΑΛΙΑ
Οι ποδηλατόδρομοι της Θεσσαλονίκης προσφέρουν ένα εναλλακτικό δίκτυο μήκους 12 χλμ. Μπορείτε να νοικιάσετε ποδήλατο από κάποια από τις ιδιωτικές εταιρείες ενοικίασης ή μέσω του συστήματος κοινόχρηστων ποδηλάτων i-bike (thessbike.gr) Μπορείτε επίσης να κάνετε ποδηλατάδα στα λεγόμενα ποδήλατα-μπαρ, όπως είναι το 14θέσιο Roda Bar που προσφέρει και μπίρα στον αναβάτη-πελάτη. Η ποδηλατάδα είναι ο καλύτερος τρόπος για να απολαύσει κανείς την αναπλασμένη από το αρχιτεκτονικό δίδυμο Νικηφορίδης-Cuomo Νέα Παραλία και τους οκτώ θεματικούς κήπους που εκτείνονται στην παραθαλάσσια διαδρομή από τον Λευκό Πύργο έως το Μέγαρο Μουσικής Θεσσαλονίκης (περίπου 3,5 χλμ.).
ΣΤΑ ΚΑΛΝΤΕΡΙΜΙΑ ΤΗΣ ΑΝΩ ΠΟΛΗΣ
Από την παραλία έως τις παρυφές της στη γραφική Ανω Πόλη και στο επιβλητικό Επταπύργιο, η Θεσσαλονίκη είναι σε κάθε περίπτωση μια πόλη που περπατιέται. Περνώντας την οδό Κασσάνδρου και Ολυμπιάδος, σε λίγα μόλις λεπτά θα βρεθείτε σε γειτονιές βγαλμένες από άλλη εποχή. Τα γραφικά καλντερίμια της Aνω Πόλης και οι χαμηλές κατοικίες –άλλες χτισμένες με στοιχεία που μαρτυρούν τις οθωμανικές επιρροές και άλλες με στοιχεία που δανείζονται από τη μακεδονική αρχιτεκτονική– είναι σαν μια μικρή ετεροτοπία στο πολύβουο κέντρο της Θεσσαλονίκης. Φτάνοντας στο ψηλότερο άκρο της Ανω Πόλης, τα Βυζαντινά Τείχη και ο Πύργος Τριγωνίου, που κάποτε αποτελούσαν τη βασική οχύρωση της Θεσσαλονίκης, σήμερα προσφέρουν την καλύτερη πανοραμική θέα στον επισκέπτη. Αν η ατμόσφαιρα είναι καθαρή, θα διακρίνετε τον πάντα χιονισμένο Ολυμπο. Αξίζει επίσης να επισκεφτείτε και το εσωτερικό της φυλακής του Επταπυργίου ή Γεντί Κουλέ (Τρίτη-Παρασκευή, 08.00-15.00) και να φάτε σε κάποιο από τα παραδοσιακά ουζερί στο Τσινάρι.
Από Αθήνα
Με αεροπλάνο: Υπάρχουν περίπου 16 απευθείας πτήσεις καθημερινά από το αεροδρόμιο «Ελευθέριος Βενιζέλος» προς το αεροδρόμιο «Μακεδονία». Από 10 ευρώ η απλή μετάβαση. Διάρκεια πτήσης 50΄.
Με τρένο: Με ένα από τα έξι καθημερινά δρομολόγια του ΟΣΕ. Η διαδρομή διαρκεί περίπου 5-6 ώρες και τα εισιτήρια με επιστροφή κοστίζουν 60 ευρώ κατά μέσο όρο.
Με ΚΤΕΛ: Το ΚΤΕΛ Θεσσαλονίκης πραγματοποιεί καθημερινά δρομολόγια από την Αθήνα (περίπου 60 ευρώ με επιστροφή).
Με ΙΧ: Θα φτάσετε σε περίπου 5 ώρες και το κόστος μετάβασης (καύσιμα και διόδια) ανέρχεται περίπου στα 200 ευρώ.
Για πληροφορίες δρομολογίων σχεδόν από κάθε περιοχή της χώρας επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του ΚΤΕΛ Μακεδονία (ktelmacedonia.gr).
Διαμονή
• Domotel Les Lazaristes (Koλοκοτρώνη 16, τηλ. 2310-647400). Tέχνη και πολυτέλεια συναντιούνται σε ένα εξαιρετικό boutique hotel, κέντρο- απόκεντρο, απέναντι από τη Μονή Λαζαριστών.
• The Caravan bed & breakfast (Ρεμπέλου 1, τηλ. 2313-062780). Συνδυάζει τη χαλαρότητα του ξενώνα και τη ζεστασιά της σπιτικής φιλοξενίας. Ποπ αισθητική, αντικείμενα από οικογενειακές συλλογές και πλούσιο ελληνικό πρωινό. Από 70 ευρώ το δίκλινο.
• The MET Hotel (26ης Οκτωβρίου 48, τηλ. 2310-017000). Το design, η μίνιμαλ πολυτέλεια αλλά και τα σημαντικά έργα σύγχρονης τέχνης χαρακτηρίζουν το ξενοδοχείο της οικογένειας Χανδρή, στη δυτική είσοδο της πόλης. Spa, εκλεπτυσμένες ασιατικές γεύσεις και εκπληκτική θέα από το all day bar με πισίνα στην οροφή. Από 128 ευρώ το δίκλινο.
• Bristol (Οπλοποιού 2, τηλ. 2310-506500). Πεντάστερο μπουτίκ ξενοδοχείο σε κτίριο του 1860, που άλλοτε στέγαζε το Οθωμανικό Ταχυδρομείο. Από 120 ευρώ το δίκλινο.
• Εxcelsior hotel (Κομνηνών 10, τηλ. 2310-021020). Σύγχρονη αντίληψη περί φιλοξενίας σε ένα πανέμορφο κτίριο του 1924. Το εστιατόριο Be στο ισόγειο αποτελεί ιδανική επιλογή για brunch και κοκτέιλ. Από 190 ευρώ το δίκλινο.
Για κρατήσεις που αφορούν τη διαμονή σας επισκεφθείτε τo:
Φαγητό
• Εργον Αγορά (Παύλου Μελά 42, www.ergonfoods.com). Η ναυαρχίδα του γνωστού διεθνώς παντοπωλείου-εστιατορίου των αδελφών Δούζη. Το εστιατόριο αναπτύσσεται στο εσωτερικό μιας κλειστής αγοράς τροφίμων, όπου μπορείτε να δοκιμάσετε και μεζέδες με τσίπουρο ή κρασί κατευθείαν από το παντοπωλείο.
• Η Ωραία Ελλάς (Κων/νου Παλαιολόγου 13, τηλ. 2310-268310). Κυπριακή κουζίνα, ποικιλία από μεζέδες και πιάτα υψηλής διατροφικής αξίας σε προσιτές τιμές.
• Duck Private Cheffing (Χάλκης 3, Πυλαία, τηλ. 2315-519333). Ενας πολύ καλός λόγος για να κινηθείτε εκτός κέντρου. Η Ιωάννα Θεοδωρακάκη μαγειρεύει με φρέσκα υλικά από τον λαχανόκηπό της, προσφέροντας και τη δυνατότητα private dining.
• Νέα Φωλιά (Αριστομένους 4, τηλ. 2310-960383). Σε έναν χώρο που θυμίζει καφενείο θα δοκιμάσετε μία από τις καλύτερες εκδοχές της σύγχρονης ελληνικής μαγειρικής, ενισχυμένη με τη χορταστική απλότητα της βορειοελλαδίτικης φιλοξενίας.
• Τα Μπακαλιαράκια του Αρίστου (Κατούνη 2, τηλ. 2310-548668). Η ελληνική εκδοχή των fish & chips στη λαδόκολλα, με σκορδαλιά και καυτερή πιπεριά.
Τέχνη
Το 57ο Φεστιβάλ Κινηματογράφου Θεσσαλονίκης θα πραγματοποιηθεί από τις 3 έως τις 13 Νοεμβρίου. Για περισσότερες πληροφορίες σχετικά με το πρόγραμμα προβολών: www.filmfestival.gr.
Καφές -Ποτό
• Bord Del’ Eau (Εγνατία 45, www.bdl.gr). Μπαρ με εκλεκτική δισκοθήκη και κάβα, αλλά και δημιουργικός χώρος όπου συστεγάζονται εργαστήριο design, γραφείο οπτικής επικοινωνίας και φωτογραφικό στούντιο.
• Για καφέ και χαλαρά ποτά στo vintage σαλόνι του ή στον κήπο του, περάστε μια βόλτα από το Tabya (Μελενίκου 14Γ, τηλ. 2311-242522). Στο ανακαινισμένο τριώροφο νεοκλασικό του 1912 θα βρείτε εκθεσιακό χώρο, βιβλιοθήκη αλλά και μεταχειρισμένους δίσκους.
• Ο Θερμαϊκός (Λεωφόρος Νίκης 21, τηλ. 2310-239842), με την κινηματογραφική διακόσμηση και τα μαρμάρινα τραπεζάκια, παραμένει ένα από τα «ζεστά» μπαρ και τα πιο σταθερά ραντεβού για καφέ.
• 2 Concept Store (Ιουστινιανού 6, τηλ. 2310-265999). Εκτός από καφέ, εδώ θα βρείτε αναπαλαιωμένα έπιπλα και αντικείμενα ντιζάιν.
• Νέα άφιξη στην πόλη είναι το αφαιρετικό, σχεδόν βιομηχανικό Στέρεο (Βαμβακά 3-5).
• Στέκι καλλιτεχνών και αναπόσπαστο κομμάτι της μουσικής ιστορίας της πόλης, το Residents στον Λευκό Πύργο (Στρ. Καλλάρη 4, τηλ. 2310-238274), ενώ στα όρια του θρύλου το άφτερ Berlin (Χρυσ. Σμύρνης 10, τηλ. 2310-221223).