Η θεμελιώδης αιτία για τη νίκη του Ντόναλντ Τραμπ ήταν η αίσθηση αποξένωσης των «ξεχασμένων» ανθρώπων της λευκής εργατικής και μεσαίας τάξης, τους οποίους η παγκοσμιοποίηση έχει αφήσει πίσω. Η ψήφος διαμαρτυρίας τους αφορούσε κυρίως την εσωτερική οικονομική, πολιτική και κοινωνική κατάσταση.
Συνεπώς η νέα κυβέρνηση Τραμπ, που έχει ξεκινήσει με αργό ρυθμό τη διαδικασία της μετάβασης, κατά την οποία πρέπει να διοριστούν 4.000 άτομα στον κρατικό μηχανισμό, θα εστιάσει στην εσωτερική ατζέντα: υγεία, φόροι, μετανάστευση και ένα μεγάλο σχέδιο επενδύσεων στις υποδομές της χώρας. Σε κάποια από αυτά τα θέματα υπάρχει η πιθανότητα διακομματικής συνεργασίας. Σε άλλα, οι Δημοκρατικοί θα προβάλλουν αντίσταση. Αλλά το εσωτερικό μέτωπο θα έχει τον πρώτο λόγο.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για την εξωτερική πολιτική των Ηνωμένων Πολιτειών;
Καθώς πρόκειται για την ισχυρότερη χώρα στον κόσμο, με τη μεγαλύτερη οικονομία, οι ΗΠΑ θα παραμείνουν μείζων παράγοντας στη διεθνή σκηνή. Ο νεοεκλεγείς πρόεδρος Τραμπ έχει ήδη συνομιλήσει με τους σημαντικότερους διεθνείς ηγέτες μέσω τηλεφώνου και έχει συναντηθεί διά ζώσης με τον Ιάπωνα πρωθυπουργό Σίνζο Αμπε.
Οι λέξεις που αποτυπώνουν καλύτερα την κατάσταση που επικρατεί, επί του παρόντος, είναι «αβεβαιότητα» και «εικασίες». Η αβεβαιότητα αφορά την κατεύθυνση που θα πάρει η αμερικανική εξωτερική πολιτική σε όλα τα εκκρεμή ζητήματα: το ΝΑΤΟ, τη Μέση Ανατολή, τη Ρωσία, το Ιράν, την Κίνα, τη συμφωνία των Παρισίων για την κλιματική αλλαγή, την πολιτική για τα πυρηνικά όπλα, την πολιτική εμπορίου.
Οι εικασίες αφορούν τα άτομα που θα επιλεγούν για τις θέσεις-κλειδιά στο υπουργείο Εξωτερικών και στο υπουργείο Αμυνας (Πεντάγωνο). Πολλά ονόματα έχουν ακουστεί. Μέχρι σήμερα, η μόνη σίγουρη πληροφορία είναι ότι η θέση του συμβούλου Εθνικής Ασφάλειας έχει προσφερθεί στον υποστράτηγο εν αποστρατεία Μάικλ Φλιν.
Πολλοί εκτιμούν ότι οι πιο εξεζητημένες ιδέες που πρόβαλε ο Τραμπ στην προεκλογική εκστρατεία σχετικά με την εξωτερική πολιτική και το διεθνές εμπόριο θα αμβλυνθούν από τα άκαμπτα δεδομένα της διεθνούς πραγματικότητας. Αυτό μένει να φανεί.
Στη Συρία, η νέα κυβέρνηση πρέπει να αλληλεπιδράσει με τη Ρωσία και το Ιράν. Πολλά έχουν ειπωθεί για τη «συναλλακτική» προσέγγιση του Ντόναλντ Τραμπ στις επιχειρήσεις και την πολιτική. Η ελευθερία κινήσεων που θα έχει, ωστόσο, περιορίζεται από τη διασύνδεση των κρίσιμων θεμάτων στη Μέση Ανατολή. Για παράδειγμα, η βούληση του νέου προέδρου να καταργήσει τη συμφωνία για το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν θα έλθει αντιμέτωπη με την ανάγκη επίτευξης μίας συνολικής συμφωνίας για τη Συρία.
Οσον αφορά τη στάση της νέας κυβέρνησης στο Παλαιστινιακό, τα πάντα είναι στον αέρα. Ο Τραμπ έχει πει ότι θα μεταφέρει την αμερικανική πρεσβεία στο Ισραήλ από το Τελ Αβίβ στην Ιερουσαλήμ. Θα το κάνει;
Ο Τραμπ έχει, επίσης, αρνηθεί ότι υφίσταται η κλιματική αλλαγή. Κανείς δεν γνωρίζει τι θα σημάνει αυτό για τη συμφωνία των Παρισίων.
Το τελευταίο ευρωπαϊκό ταξίδι του προέδρου Ομπάμα, στην Ελλάδα και τη Γερμανία, ήταν ένα σαφές μήνυμα προς τον διάδοχό του για τη θεμελιώδη σημασία της Ευρώπης, του ΝΑΤΟ και της διατλαντικής συμμαχίας. Η στάση της νέας κυβέρνησης απέναντι στην Ευρώπη και το ΝΑΤΟ θα είναι κρίσιμη ένδειξη της κατεύθυνσης της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ επί Τραμπ.
Πέρα από τις όποιες επιλογές της νέας κυβέρνησης, πρόκειται για μία στιγμή της αλήθειας για την Ευρώπη. Πρέπει να θυμηθεί τις βασικές της αξίες, τους λόγους για τους οποίους προχώρησε στην ενοποίηση: για τον υψηλό κοινό στόχο της προάσπισης της ειρήνης και της δημοκρατίας.
*Ο κ. Ιβάν Βεϊβόντα είναι αντιπρόεδρος του German Marshall Fund of the United States.