ΖΙΝΙ ΧΑΡΙΣ
Για μια ανάσα
σκηνοθ.: Σταμάτης Φασουλής
θέατρο: Διάνα
Πρώτα η ανέμπνευστη μεταγλώττιση του τίτλου μαζί και η αδικαιολόγητη μετονομασία των ηρώων στην «απόδοση» του νέου έργου της Ζίνι Χάρις, «How to hold your breath» (2015), από την ίδια τη πρωταγωνίστρια Ελένη Ράντου, με έκαναν επιφυλακτική για τη παράσταση. Μετά ήρθε το πρόγραμμα, με ανελλήνιστα ελληνικά στα μεταφρασμένα κείμενα (Γ. Γεωργάτος), αλλά και παρεξηγήσεις νοημάτων όπως η περίφημη φράση του Μακχίθ από την «Οπερα της Πεντάρας» του Μπρεχτ: «Τι είναι η ληστεία σε μια τράπεζα μπρος στην ίδρυση μιας τράπεζας;» (που έγινε: «Είναι ευκολότερο να ληστέψεις ιδρύοντας μια τράπεζα παρά απειλώντας έναν ταμία»!) γεμίζοντάς με αμφιβολίες. Ευτυχώς, διαψεύσθηκα.
Το «Για μια ανάσα», παρά το χάσμα των… φωνηέντων του, είχε συνεχές ενδιαφέρον, ρυθμό, χιούμορ και αισιόδοξο χειρισμό των δυστοπικών θεμάτων του, αντανακλάσεις φόβων και γεγονότων, που στοιχειώνουν τις μέρες μας.
Ολα αρχίζουν από μια νύχτα σεξ μεταξύ αγνώστων, της Αννας και του Φελίς (εκ του Μεφιστο-Φελής;), που συστήνονται το πρωί. Εκείνος, ως δαίμων κι εργαζόμενος στον ΟΗΕ, εκείνη ως καθηγήτρια πανεπιστημίου, που ερευνά τον ανθρώπινο παράγοντα στην οικονομία της αγοράς και όχι ως πόρνη που εκείνος την έχει εκλάβει λόγω… ατυχούς ένδυσης. Ωστόσο, επιμένει να της πληρώσει τη νύχτα με 45 ευρώ. Η Αννα αρνείται τη συναλλαγή (που παραπέμπει στον Φάουστ) και ο δαίμων την απειλεί πως, αν επιμείνει σε συναισθήματα και δωρεάν αυτοδιάθεση, δεν θα πιστεύει στα μάτια της με όσα πρόκειται να της συμβούν. Υστερα από ένα περίεργο σημάδι που ανακαλύπτει στο σώμα της και μια καταστροφική συνέντευξη που δίνει στο Βερολίνο (για μια θέση στην Αλεξάνδρεια) κατά την οποία δεν ελέγχει το μυαλό και τη φωνή της, η Αννα τρέχει στη βιβλιοθήκη για βοήθεια, αναζητώντας βιβλιογραφία περί δαιμόνων. Ο παράξενος βιβλιοθηκάριος την εφοδιάζει τελικά με βιβλία-οδηγούς ζωής και αφήνει υποψίες πως είναι το μυστηριώδες alter ego του δαίμονα-εραστή.
Η θέση για την Αλεξάνδρεια περιέργως δεν χάνεται και η Αννα, μαζί με την έγκυο αδελφή της Σόφι, ξεκινούν ένα ταξίδι προς την Αφρική, αντίστροφο των προσφυγικών ρευμάτων, όπου όλες οι βεβαιότητες καταρρέουν μαζί με τις ευρωπαϊκές τράπεζες. Επειτα από μυστηριώδεις εμφανίσεις του Φελίς σε διάφορους επώδυνους σταθμούς που σημαδεύουν τις ζωές των δύο αδελφών, τις βρίσκουμε εξαθλιωμένες σε πλαστική βάρκα μεσοπέλαγα, αναζητώντας τη σωτηρία στην Αλεξάνδρεια ή όπου τις ξεβράσει το κύμα.
Τα περιστρεφόμενα σκηνικά της Μαγιού Τρικεριώτη εξασφαλίζουν σχεδόν μαγική σβελτάδα στις καίριες μεταμορφώσεις χώρου και τόπου. Τα κοστούμια της Ιωάννας Τσάμη σηματοδοτούν χαρακτήρες, καταστάσεις, ιδεολογίες, με την Αννα αδιάφορη για το πώς ντύνεται, τη Σόφι να υιοθετεί συντηρητικά ρούχα, τον βιβλιοθηκάριο με φράντζα χιτλερικής νεολαίας κι αργότερα τυρολέζικο λουκ ενώ ο Φελίς, με το μαύρο να κυριαρχεί, επιβεβαιώνει τη δαιμονική του προέλευση.
Η σκηνοθεσία του Σταμάτη Φασουλή τόνισε το στοιχείο του θριλερικού πεπρωμένου κι έστησε ένα αφαιρετικό «θέατρο σταθμών» δουλεμένο με σφιχτούς ρυθμούς, σασπένς και καλοσχεδιασμένους χαρακτήρες. Αν η φιγούρα του Αντώνη Καρυστινού (Φελίς) έπαιζε ανάμεσα στο αρρενωπό μυστήριο και στην αλληγορική καταγωγή του ρόλου του, η Αννα της Ελένης Ράντου ήταν αφοπλιστικά σημερινή, πραγματική και παρούσα. Παρορμητική, κωμική, αισιόδοξη, φευγάτη, θερμή, συναισθηματική, επιπόλαιη, αντέγραφε προφανή στοιχεία της προσωπικότητας της Ελένης, της κάθε Ελένης, που δύσκολα συνειδητοποιεί πως όλοι αυτοί οι αιφνίδιοι δαίμονες της κακοτυχίας θα μπορούσαν να είναι «οι προβολές των φόβων και των επιθυμιών» μας. Η Σόφι της Λένας Ουζουνίδου, επιτομή της δοτικότητας, της κατάφασης, της γειωμένης αγάπης προς μια «φευγάτη» αδελφή. Από σταθμό σε σταθμό μιας προϊούσας αυτοθυσίας, η ερμηνεία της κορυφώνεται σε μία από τις αναρίθμητες προσωπικές τραγωδίες με τρόπο που ξεκινά ανάλαφρος, καταφατικός, ελπιδοφόρος, για να γίνει συγκλονιστικά τραγικός και παντέρημος.
Στην ενδιαφέρουσα φιγούρα του κωμικοσκοτεινού-εντολοδόχου βιβλιοθηκάριου με στήσιμο κρυπτογκέι γερμανόπαιδου του Μεσοπολέμου, διέπρεψε ο Μελέτης Ηλίας, ενώ εύστοχα ήταν τα περάσματα του Γιώργου Μάτζιαρη (ελεγκτής) και του Κρις Ραντάνοφ (πελάτης).