Οι προκλήσεις στην Ευρώπη είναι πολλές και σχεδόν όλες βρίσκονται σε πλήρη εξέλιξη. Η ενέργεια και η βιώσιμη διαχείρισή της είναι από τις κορυφαίες αυτές προκλήσεις, γι’ αυτό και η αλλαγή του ενεργειακού μοντέλου αποτελεί βασική προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής την τελευταία πενταετία. Ο Μάρτιν Κερν, διευθυντής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ), έχει αναλάβει από το 2014 την προώθηση της καινοτομίας και την ενίσχυση της επιχειρηματικότητας στην Ευρώπη, με διαχείριση των κονδυλίων του σχεδίου «Ορίζοντας 2020». Τον κεντρικό πυλώνα της Ενωσης που έχει στόχο την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ε.Ε. σε παγκόσμιο επίπεδο.
Ο Γερμανός τεχνοκράτης, έμπειρο στέλεχος της Επιτροπής, γνωρίζει πολύ καλά τη σημασία της ενεργειακής αυτάρκειας, γι’ αυτό και από την 1η Αυγούστου του 2014, οπότε ανέλαβε τη διεύθυνση του Ινστιτούτου και έχοντας πρόσβαση στα 80 δισ. ευρώ του προγράμματος, στήριξε τις επιχειρήσεις που προσφέρουν «έξυπνες» λύσεις εξοικονόμησης ενέργειας. «Υπάρχουν δύο τρόποι να βοηθήσεις στην αλλαγή του τρόπου που οι Ευρωπαίοι καταναλώνουν ενέργεια· και αυτοί είναι η εκπαίδευση και η οικονομία στο πορτοφόλι», λέει στην «Κ» γελώντας ο κ. Κερν, συμπληρώνοντας ότι «οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής θα φέρουν “πονοκέφαλο” στις κυβερνήσεις τα επόμενα χρόνια και χρειάζεται άμεση δράση».
Ο Μάρτιν Κερν δεκαεπτά χρόνια εργαζόταν ως επικεφαλής σε αποστολές της υπηρεσίας διεύρυνσης της Ε.Ε., βοηθώντας χώρες να φτιάξουν τις δομές τους ώστε να είναι υποψήφιες προς ένταξη. Ο κ. Κερν βρίσκεται «πίσω» από την ένταξη της Λιθουανίας, της Εσθονίας, της Πολωνίας, καθώς επίσης και της Βουλγαρίας, και γι’ αυτό, όταν ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής μετά την εκλογή του το 2014 ξεκαθάρισε ότι δεν πρόκειται να γίνει στη θητεία του περαιτέρω διεύρυνση, έδωσε στον Γερμανό οικονομολόγο την ευθύνη διαχείρισης του ΕΙΤ.
«Εχοντας δει την Ε.Ε. να μεγαλώνει, θέλεις να πας ένα βήμα παρακάτω και να δεις αυτές τις χώρες να επιτυγχάνουν οικονομικά, και ένα από τα εργαλεία για να το επιτύχεις είναι η καινοτομία, οπότε κατά μία έννοια μπορούμε να πούμε ότι συνδέονται οι δύο θέσεις», λέει χαρακτηριστικά.
Ολοκληρώνοντας την παρουσίασή του στο Τεχνολογικό Πανεπιστήμιο του Βερολίνου για το «Climate-KIC», τη ναυαρχίδα των προγραμμάτων του ΕΙΤ, κατευθυνόμαστε σε ένα κοντινό εστιατόριο. Στη διαδρομή μού εξηγεί ότι «προσπαθούμε να συμβάλουμε στην ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης, στη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξή της και στη δημιουργία θέσεων εργασίας, μέσα από την ενίσχυση των συνεργειών μεταξύ επιχειρήσεων, εκπαιδευτικών ιδρυμάτων και ερευνητικών φορέων. Να δημιουργήσουμε ευνοϊκές συνθήκες για τη δημιουργική σκέψη, ώστε να ευδοκιμήσουν στην Ευρώπη η καινοτομία και η επιχειρηματικότητα παγκόσμιας εμβέλειας».
Τρεις στόχοι
«Από τη στιγμή που ανέλαβα αυτήν τη θέση, ήξερα ότι έπρεπε να εργαστούμε σκληρά για να μπορέσουμε να αντεπεξέλθουμε στα νέα καθήκοντα που προέβλεπε το σχέδιο του προέδρου Γιούνκερ για την ενίσχυση της απασχόλησης, την επιχειρηματικότητα και την καινοτομία στην Ευρώπη», λέει καθώς αφήνει την καμπαρντίνα και το κασκόλ του στη διπλανή καρέκλα στο εστιατόριο που θυμίζει έντονα παλαιό βιομηχανικό χώρο, με φαρδιά ξύλινα τραπέζια μοναστηριακού τύπου.
«Στα δύο χρόνια δεν τα έχουμε πάει άσχημα, αφού ιδρύσαμε επιχειρηματικές κοινότητες γύρω από τους τομείς της οικιακής ψηφιακής διαχείρισης, της ανακύκλωσης, της υγείας, των τροφίμων, δίνοντας έτσι περισσότερες ευκαιρίες στους νέους Ευρωπαίους να επιχειρήσουν σε θέματα που τους ενδιαφέρουν», λέει. Και παραθέτοντας τους σχετικούς αριθμούς επισημαίνει ότι το ΕΙΤ διαθέτει πλέον περισσότερους από 800 συνεργάτες σε όλη την Ευρώπη, συνεισφέροντας στην παραγωγή 212 προϊόντων και υπηρεσιών.
Τoν ρωτάω αν υπάρχουν προγράμματα που υποστηρίζει το EΙΤ στην Ελλάδα και απαντάει ότι φέτος ξεκίνησαν οι πρώτες συνεργασίες με ιδιωτικές πρωτοβουλίες στην Αθήνα, καθώς μέχρι πρόσφατα δεν είχαν κάποια πρόσκληση για συνεργασία. «Γνωρίζω ότι η Αθήνα προχωράει με ταχύτητα στην ανάπτυξη τεχνολογικών λύσεων και έχουμε θέσει ως άμεσο στόχο τη συνεργασία με ελληνικά πανεπιστήμια και φορείς. Υπάρχει τρομερό ταλέντο και δημιουργική διάθεση, αλλά χρειάζεται εξωστρέφεια και διασυνοριακή συνεργασία για να γίνουν σημαντικά πράγματα».
Συγκλίσεις και δυσαρμονίες στο «τρίγωνο της γνώσης»
Τα κυρίως πιάτα έχουν φθάσει και ο Μάρτιν Κερν, ευδιάθετος και ομιλητικός, ξεδιπλώνει τη σκέψη του για το πώς, κατά τον ίδιο, θα πρέπει να δομηθεί το μοντέλο που θα στηρίζει την ανάπτυξη και θα ενισχύει την ανταγωνιστικότητα.
«Εστω ότι έχουμε ένα τρίγωνο», λέει και εδώ γίνεται εξόχως παραστατικός: το σχηματίζει πάνω στο τραπέζι χρησιμοποιώντας τους δείκτες και τους αντίχειρες των δύο χεριών του. Ετσι λοιπόν, λέει: «Στη μία γωνία έχουμε την επιχειρηματικότητα, στην άλλη την εκπαίδευση και στην τρίτη έχουμε την έρευνα. Σ’ αυτόν τον τριπλό αλληλοσυμπληρούμενο έλικα μπορεί να βασιστεί κάθε καινοτόμα πρωτοβουλία για τη δημιουργία δυναμικών διασυνοριακών συνεργασιών. Εμείς πολύ απλά το έχουμε ονομάσει το τρίγωνο της γνώσης».
Βέβαια, μετά την ενθουσιώδη περιγραφή, διαπιστώνει ότι έχουν να γίνουν πολλά πάνω σε αυτό το «τρίγωνο της γνώσης», καθώς υπάρχει δυσαρμονία μεταξύ των κρατών. Οπως εξηγεί, υπάρχουν χώρες όπως η Γερμανία, η Μεγάλη Βρετανία, η Ιταλία και η Σουηδία, όπου το παραπάνω μοντέλο εφαρμόζεται εδώ και καιρό με μεγάλη επιτυχία, αλλά υπάρχουν και περιπτώσεις που δεν έχει απήχηση ή δεν εφαρμόζεται καθόλου. «Στόχος μας είναι να γεφυρώσουμε αυτό το χάσμα μεταξύ των κρατών-μελών. Τονίζω ότι οι καλές ιδέες έρχονται από τους φοιτητές, αλλά ο συνδυασμός με την πείρα που έχουν οι επιχειρήσεις και το επιστημονικό υπόβαθρο που προσφέρουν τα ερευνητικά κέντρα μπορεί να δημιουργήσει την επανάσταση στο επιχειρείν. Αυτό συνεπάγεται και περισσότερες δουλειές, περισσότερες και μεγαλύτερες ευκαιρίες ανταπόκρισης επ’ ωφελεία όλων στις οικονομικές προκλήσεις».
Ξεχωριστό ενδιαφέρον έχει η μέθοδος με την οποία εργάζονται στους τομείς του Ινστιτούτου, που περνά μέσα από τα λεγόμενα «Knowledge and Innovation Communities» (KICs) δηλαδή τις «Κοινότητες Γνώσης και Καινοτομίας» (ΚΓΚ). Ετσι, γι’ αυτό υπάρχουν τα «Climate-KIC» για την αντιμετώπιση των προκλήσεων που δημιουργεί η κλιματική αλλαγή· η «ΕΙΤ Digital» για την παραγωγή τεχνολογίας πληροφοριών και επικοινωνιών παγκόσμιας εμβέλειας· η «KIC InnoEnergy» για την αντιμετώπιση των θεμάτων βιώσιμης ενέργειας· η «ΕΙΤ Health» για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής των Ευρωπαίων πολιτών και τη βιωσιμότητα των συστημάτων υγείας και κοινωνικής πρόνοιας· η «EIT Raw Materials» για τη διασφάλιση της προσβασιμότητας, της διαθεσιμότητας και της βιώσιμης χρήσης των πρώτων υλών για την οικονομία και τους πολίτες.
Στόχος μας, να αλλάξουμε νοοτροπία στην Ε.Ε. για την επιχειρηματικότητα
Εχοντας γεμίσει δεύτερη φορά τα ποτήρια με την μπίρα που συνόδευε το κύριο πιάτο μας, ο Μάρτιν Κερν με έντονο ύφος προχωρεί σε μία διαπίστωση. «Στην Ευρώπη συμβαίνει το εξής παράδοξο: ενώ έχουμε εξαιρετικά πανεπιστήμια, πρότυπα ερευνητικά κέντρα, δεν δημιουργούμε πολλές επιτυχημένες επιχειρήσεις και αυτό γιατί δεν υπάρχει αρκετή συνεργασία μεταξύ αυτών των τριών πυλώνων (σ.σ.: Πανεπιστήμιο – Ερευνα – Επιχειρήσεις). Για παράδειγμα, τα αποτελέσματα μιας έρευνας δεν μπαίνουν στην αγορά και αν μπουν θα έχουν καθυστερήσει αρκετά. Υπάρχουν εξαιρετικοί ερευνητές, αλλά δεν υπάρχουν τα επιχειρηματικά οικοσυστήματα για να τους απορροφήσουν ώστε να μεταφέρουν τα ευρήματα από τα εργαστήρια στην αγορά. Σ’ αυτό υστερούμε σε ανταγωνιστικότητα σε σχέση με τις ΗΠΑ και την Ασία. Οι βιομηχανίες διψούν γι’ αυτές τις συνεργασίες, προκειμένου να εφεύρουν την επόμενη καινοτόμο λύση που θα εξελιχθεί σε ανταγωνιστικό προϊόν».
Ρωτάμε τον κ. Κερν αν η Ευρώπη μπορεί να έχει στο έδαφός της την επόμενη Αmazon, το Facebook ή την Google από τη στιγμή που αντίστοιχες εταιρείες μεταναστεύουν από την Ε.Ε. στις ΗΠΑ, λαμβάνοντας ιλιγγιώδεις χρηματοδοτήσεις. Η απάντηση ήταν λακωνική, με μια δόση αμηχανίας καθώς λέει ότι «στόχος είναι να δημιουργήσουμε το κατάλληλο επιχειρηματικό περιβάλλον για να δημιουργηθούν οι επόμενες εταιρείες αυτού του βεληνεκούς. Περισσότερες εταιρείες που φιλοδοξούν να εξελιχθούν σε παίκτες».
Οι millennials
Ο Μάρτιν Κερν, όπως και πολλοί ειδικοί στην Ε.Ε., πιστεύει ότι τα τελευταία χρόνια έχει επέλθει μια συνολική αλλαγή νοοτροπίας προς την επιχειρηματικότητα ιδιαίτερα μεταξύ των millennials. «Ημουν στη Βουλγαρία και την Ουκρανία την προηγούμενη εβδομάδα και συνάντησα ταλαντούχους νέους που προσπαθούν να δώσουν λύσεις στα τοπικά προβλήματα μέσα από επιχειρηματικά σχέδια. Αυτή η στροφή μπορεί να αλλάξει καθολικά τις συνθήκες στην Ευρώπη. Τα προηγούμενα χρόνια δεν είχε δοθεί η κατάλληλη προσοχή στην επιχειρηματικότητα και σήμερα προσπαθούμε να καλύψουμε το κενό. Επιδιώκουμε να αλλάξουμε νοοτροπία στην Ευρώπη». Για την ιδιαίτερα υψηλή φορολογία στην Ευρώπη ο κ. Κερν λέει ότι «ως Ινστιτούτο μπορώ να πω ότι είμαστε μια ήπια δύναμη που μπορούμε να πιέσουμε προς όλες τις κατευθύνσεις και να γεφυρώσουμε τις εμπλεκόμενες πλευρές ώστε να γίνουν ευέλικτες νομοθεσίες για την επιχειρηματικότητα, αλλά είναι κυρίως θέμα βούλησης των κυβερνήσεων. Αυτές αποφασίζουν στο τέλος. Πρέπει να είμαστε γρηγορότεροι στη διαδικασία λήψης αποφάσεων και αυτό προσπαθούμε να αλλάξουμε. Ξέρετε, η καινοτομία δεν περιμένει κι αν δεν κάνεις κάτι εσύ άμεσα κάποιος άλλος θα βρεθεί να το κάνει και θα πάρει την αγορά, την επιτυχία και τα κέρδη».
Για το φαινόμενο διαρροής εγκεφάλων προς άλλες χώρες, ο Μάρτιν Κερν έχει άποψη καθώς το αντιμετωπίζουν πολλές από τις χώρες που επισκέπτεται. «Γνωρίζω το πρόβλημα που αντιμετωπίζει η Ελλάδα. Είναι ίδιο σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες, αλλά λέω συχνά ότι είναι στο χέρι σας να το αποτρέψετε. Διαθέτετε ανθρώπινο δυναμικό που είναι άρτια καταρτισμένο, διαθέτει καλές ιδέες και μέσω της καινοτομίας και της επιχειρηματικότητας μπορούν να δημιουργηθούν ποιοτικές θέσεις εργασίας και να αναχαιτιστεί το φαινόμενο. Φυσικά, εξαρτάται και από τη βούληση της κάθε κυβέρνησης κατά πόσο θα βοηθήσει προς αυτή την κατεύθυνση και πώς θα πάρει πρωτοβουλίες. Αν συνδέσετε τα πανεπιστήμια, τη βιομηχανία και τα ερευνητικά κέντρα σίγουρα μπορεί να γίνει πολύ σημαντική δουλειά». Για να ενισχύσει το παραπάνω επιχείρημα ο κ. Κερν χρησιμοποιεί το παράδειγμα της Εσθονίας, η οποία από το 2009 μέχρι σήμερα έχει εξελιχθεί σε μία από τις πλέον φιλόξενες χώρες της Ευρώπης για τεχνολογικές εταιρείες δίνοντας ισχυρά οικονομικά κίνητρα και κερδίζοντας ποιοτικές θέσεις εργασίας. «Μια μικρή χώρα κατάφερε να εφαρμόσει και να υιοθετήσει μικρές, μεσαίες και μεγάλες επιχειρήσεις δημιουργώντας ένα φιλικό περιβάλλον για τις επιχειρήσεις στο κέντρο της Ευρώπης. Αυτό μπορεί να κάνει και η Ελλάδα».
Δεδομένου ότι η Μεγάλη Βρετανία διαθέτει ένα από τα πιο δυναμικά αναπτυσσόμενα επιχειρηματικά σχήματα, ζητάμε μια εκτίμηση για τη μετά Brexit εποχή. «Είναι δύσκολο να προκαταλάβουμε το τι θα γίνει μετά Brexit. Οι επιχειρήσεις του Λονδίνου είναι πάρα πολύ ισχυρές και είναι βέβαιο ότι πολλές έχουν ήδη ετοιμάσει εναλλακτικά σχέδια ώστε να εξασφαλίσουν τη βιωσιμότητα και τα κέρδη τους. Μέχρι το Λονδίνο να ενεργοποιήσει το άρθρο 50 τίποτα δεν πρόκειται να αλλάξει στις σχέσεις με την Ε.Ε. Αφού ενεργοποιηθεί θα αρχίσουν σκληρές διαπραγματεύσεις, αλλά μην ξεχνάτε ότι η καινοτομία και η τεχνολογία ξεπερνούν τα σύνορα και οι συνεργάτες μας στη Μεγάλη Βρετανία το γνωρίζουν καλά».
Η συνάντηση
Βρεθήκαμε στο Βερολίνο στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Εβδομάδας Επιχειρηματικότητας 2016, σε ένα από τα εστιατόρια του Τεχνολογικού Πανεπιστημίου του Βερολίνου.
Oι σταθμοί του
1972
Γεννιέται στην Καρλσρούη, πόλη της νότιας Γερμανίας κοντά στα σύνορα με τη Γαλλία.
1997
Αποφοιτά από τη Σχολή Οικονομικών του πανεπιστημίου της Χαϊδελβέργης.
1998
Ολοκληρώνει το μεταπτυχιακό του στις Ευρωπαϊκές Σπουδές.
2001
Αναλαμβάνει επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αντιπροσωπείας στο Ταλίν της Εσθονίας και το 2003 η χώρα γίνεται μέλος της Ε.Ε. και συνεχίζει με περιοχή ευθύνης τις χώρες της Βαλτικής.
2009
Αποσπάται στο σουηδικό υπουργείο Εξωτερικών ως αντιπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής κατά τη διάρκεια προεδρίας της Σουηδίας στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο.
2010
Μεταβαίνει στην Κωνσταντινούπολη ως ειδικός διαπραγματευτής αρμόδιος για τα οικονομικά, για την ένταξη της Τουρκίας στην Ε.Ε.
2011
Αναλαμβάνει επικεφαλής της Ευρωπαϊκής Αντιπροσωπείας στη Σερβία.
2014
Αναλαμβάνει διευθυντής του Ευρωπαϊκού Ινστιτούτου Καινοτομίας και Τεχνολογίας (ΕΙΤ).