Το 2002 εμφανίστηκε ένα νεολαιίστικο κίνημα: Identitarian movement ή generation Identitaire το οποίο, μάλλον αδόκιμα, μπορούμε να μεταφράσουμε ως «ταυτοτιστές» ή, πιο ελεύθερα, ως «κίνημα της Ευρωπαϊκής Ταυτότητας». Οπως και να το πούμε ελληνικά, οι ρίζες του είναι γαλλικές και οι ιδρυτές του είναι πρώην μέλη του Εθνικού Μετώπου της Λεπέν, της –ποιος τη θυμάται πια– Action Francaise και άλλων ακροδεξιών κομμάτων ή απλών ομάδων.
Υποκύπτοντας σε έναν απλουστευμένο ορισμό θα λέγαμε ότι τα νεαρά μέλη της κίνησης υπερασπίζονται το δικαίωμα σε μια ευρωπαϊκή ταυτότητα με χαρακτηριστικά που αποκλείουν κάθε εθνικότητα η οποία δεν ανήκει στις ιστορικές χώρες της Ευρώπης. Για μετανάστες δηλαδή, ούτε συζήτηση. Ενας από τους λόγους, εξάλλου, για τους οποίους κατηγορήθηκαν ως ρατσιστές και ξενοφοβικοί ήταν η καθιέρωση συσσιτίων, όπου σέρβιραν σούπες με χοιρινό προκειμένου να αποκλείσουν τη συμμετοχή Εβραίων και μουσουλμάνων. Οι περίφημες «soupes identitaires»απαγορεύθηκαν διά νόμου στο Στρασβούργο το 2006 αλλά εμφανίστηκαν εκ νέου στην Αψίδα του Θριάμβου στο Παρίσι το 2010, και έκτοτε οι σχετικές εκδηλώσεις πολλαπλασιάζονται και όχι μόνο στη Γαλλία. Στην Ισπανία, στην Ιταλία, στη Γερμανία, στην Αυστρία, στην Αγγλία, στην Κροατία το κίνημα συσπειρώνει όλο και περισσότερους νεολαίους. Στις σκανδιναβικές χώρες το εξαιρετικά ενεργό think Tank Motpol (http://www.motpol.nu) εκπροσωπεί τις ιδέες του identitarianism, ενώ στην Αγγλία το αδελφό site https://www.righton.net είναι εξίσου δραστήριο, φιλοξενώντας απόψεις και συζητήσεις διανοουμένων επί του θέματος.
Οι εκδόσεις ARKTOS, από το 2011, μεταφράζουν στα σουηδικά και στα αγγλικά βιβλιογραφία που συνδέεται με την κίνηση. Το βιβλίο, όμως, που μεταφράστηκε σχεδόν σε όλες τις γλώσσες είναι το «Generation Identity: A Declaration of War Against the 68ers», το οποίο έγραψε ο 23χρονος Αυστριακός Markus Willinger το 2013 και θεωρείται το μανιφέστο του κινήματος. Οπως σαφώς δηλώνει ο τίτλος πρόκειται για «κήρυξη πολέμου» απέναντι στις ιδέες και τα ιδεολογήματα της γενιάς του ’68 και όπως σημειώνει ο μεταφραστής του βιβλίου Δ. Παπαγεωργίου στα ελληνικά (διότι ναι: μεταφράστηκε και στα ελληνικά ως «Η γενιά της ταυτότητας. Μια διακήρυξη πολέμου κατά της γενιάς του ’68»): «Της γενιάς του ’68, μιας Αριστεράς που εκφράζεται επακριβώς στη χώρα μας από αυτό που ονομάζεται “γενιά του Πολυτεχνείου”, και αφού εξεγέρθηκε στη συνέχεια κατέλαβε τα πόστα της εξουσίας και προσπάθησε να διαμορφώσει το σύνολο της κοινωνίας γύρω της, όπως το είχε φανταστεί στα επηρεασμένα από το κίνημα του πολιτιστικού μαρξισμού νεανικά χρόνια της. Στην πορεία βέβαια μπόλιασε αυτές τις φαντασιώσεις με την ευδαιμονία των ανοδικών χρόνων του καπιταλισμού. Και κάπως έτσι μας προέκυψε η σημερινή κατάσταση. Οπως ακριβώς στην Ελλάδα, έτσι και στη Γαλλία, έτσι και στην Αυστρία, που είναι η πατρίδα του συγγραφέα […] Είμαι βέβαιος ότι μία κρίσιμη μάζα των επιχειρημάτων του θα βρει σύμφωνο κάθε άνθρωπο που είναι διατεθειμένος να σκεφτεί εκτός των πλαισίων της πολιτικής ορθότητας, του τελευταίου μηχανισμού άμυνας του συστήματος, πριν περάσει στην άμεση καταστολή.
»Ο Markus Willinger από την πλευρά του δεν γράφει ως Αυστριακός, δεν γράφει ως Γάλλος και σίγουρα δεν γράφει ως Ελληνας. Γράφει ως Ευρωπαίος. Και αυτό είναι ίσως το πιο σημαντικό που προκύπτει από το “κίνημα της ταυτότητας”. Οτι δεν πρεσβεύει λύσεις για την Αυστρία, την Ελλάδα ή τη Γαλλία. Αλλά κινείται σε ένα επίπεδο ευρωπαϊκό, πέρα από -ισμούς. Αντιπροσωπεύει μία γενιά που μεγαλώνει στη Στοκχόλμη, στην Αθήνα, στη Βιέννη και στο Παρίσι. Και αυτή η γενιά δεν περιμένει να ακουστεί. Βρίσκεται στο επόμενο στάδιο. Στο στάδιο στο οποίο πολεμά για την επιβίωσή της. Με τους δικούς της όρους […]».
GRECE (Groupement de recherche et d’études pour la civilisation européenne/Ομάδα για την έρευνα και τη μελέτη του ευρωπαϊκού πολιτισμού): αυτά είναι τα αρχικά του think tank της Νέας Δεξιάς που δημιουργήθηκε ακριβώς στα τέλη του 1968, στη Γαλλία, από ομάδα διανοουμένων με κύριο εκπρόσωπο τον Alain de Benoist και, μάλλον, δεν είναι τυχαίο αρκτικόλεξο. Εκφράζουν εξαιρετικές επιφυλάξεις απέναντι στις μονοθεϊστικές θρησκείες, όπως ο χριστιανισμός, και θεωρούν τους παγανιστές (κυρίως αρχαίους Ελληνες εξ ου και GRECE) πιο ανεκτικούς, πιο ανθρωπιστές, πιο φιλικούς προς τη φύση. Οπως ακριβώς και οι νεαροί identitarians, των οποίων κεντρικές θέσεις και όροι προκύπτουν ακριβώς από αυτήν την επιρροή. Εξάλλου το σύμβολο της σημαίας τους είναι ένα ελληνικό «Λάμδα» για να θυμίζουν τη μάχη των Σπαρτιατών στις Θερμοπύλες.
Απόψεις παραδοσιοκρατών διανοουμένων, όπως ο Rene Guenon και ο Julius Evola από τους οποίους είναι επηρεασμένοι οι GRECE, γίνονται επίσης σεβαστές. O αρχαιοφουτουρισμός, μια «θεωρία» που αναπτύχθηκε από τον Guillaume Faye (πρώην μέλος του GRECE), έχει επίσης λειτουργήσει ως κεντρική επιρροή αν και έχει λατρευτεί κυρίως στο σκανδιναβικό παρακλάδι των «ταυτοτιστών». Σύμφωνα με αυτούς πρέπει να υπάρξει μια ιδεατή σύνθεση των αρχαϊκών αξιών από τη μια και της μοντέρνας τεχνολογίας και των κοινωνικοπολιτισμικών εξελίξεων από την άλλη. Η σύγχυση επιτείνεται αν προσθέσουμε τις επιρροές του Antonio Gramsci (από τον οποίο κρατούν την ανάγκη δημιουργίας μιας άλλης γλώσσας και κουλτούρας σε πεδία που δεν λογίζονται αυστηρά ως «πολιτικά», προκειμένου να δημιουργηθούν οι συνθήκες για κοινωνική αλλαγή) αλλά και σοβαρών, Γερμανών κυρίως, διανοητών όπως ο Νίτσε, ο Ernst Junger, ο Oswald Spengler.
Επισήμως, αλλά και πιθανώς κάποιοι εντίμως διαχωρίζουν τη θέση τους από τους φασίστες εθνικιστές της άκρας Δεξιάς, παρόλο που η ασαφής διατύπωση και η πληθώρα των επιρροών αποτελούν πρόσφορο έδαφος για την ταύτιση ακροδεξιάς ιδεολογίας και identitarianism. Oι θέσεις του κινήματος, που περιλαμβάνουν την ανάγκη κοινοτήτων με κοινά πολιτισμικά χαρακτηριστικά, την ανάγκη αποϊσλαμοποίησης της Ευρώπης αλλά και ακτιβιστικές ενέργειες που ενσωματώνουν το ακροδεξιό αφήγημα, δεν βοηθούν στη δημιουργία μιας καθοριστικής θεωρητικής απόστασης από την άκρα Δεξιά. Παραβλέποντας τις διαμαρτυρίες τους, ακόμα και οι Αμερικανοί supremacists δηλώνουν συγγενείς και υπερασπιστές της ευρωπαϊκής ταυτότητας και πέραν του Ατλαντικού.
Προσελκύει τους αποκλεισμένους
Δεν υπάρχει αμφιβολία ότι τουλάχιστον σε ένα πρώτο επίπεδο οι παγκοσμιοποιημένοι μηχανισμοί επικοινωνίας (από το οικονομικό πεδίο μέχρι τα κοινωνικά δίκτυα) έχουν ως πρώτο θύμα ή παράπλευρη απώλεια την ταυτότητα, όπως κι αν προσδιορίζεται από τον καθένα: από την εθνική ομοιογένεια, την επαγγελματική τάξη, την κοινωνική αναγνωρισιμότητα κ.ο.κ.
Πιθανόν η απώλεια ταυτότητας που υφίσταται ένας άνεργος δεν είναι της ίδιας βαρύτητας –αν υποθέσουμε ότι μπορεί να υπάρξει ποιοτική διαβάθμιση σε ένα τέτοιο ζήτημα– με αυτήν που βιώνει π.χ. ένας διάσημος στη μικροκοινωνία του όταν, μέσω εκατομμυρίων και πληθωριστικών ως προς την αξία μηνυμάτων των social media, αντιλαμβάνεται ότι υπάρχουν χιλιάδες ή και εκατομμύρια που αναφέρονται με τα ίδια ταυτοτικά χαρακτηριστικά. Η καθοριστική αναζήτηση αφορά μια ταυτότητα, οι βεβαιότητες της οποίας έχουν υποστεί ισχυρό κλονισμό από την παγκοσμιοποίηση.
Οταν Αμερικανοί, Βρετανοί και Γάλλοι, οι ηγήτορες των δυτικών αξιών –της ατομικής ευθύνης, των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, της ανεξιθρησκίας και της διαπολιτισμικής ώσμωσης– δηλώνουν σαφώς την τάση και την επιθυμία να ανασυνταχθούν πίσω από τις γραμμές… κάποιου είδους παραδοσιοκρατίας, δεν αρκεί ένα εργαλείο για την ερμηνεία: post truth politics, fake news, social media, ανεργία, μετανάστευση, φτωχοποίηση, επισημαίνουν με δραματικό τρόπο την ανάγκη ενός άλλου νοήματος.
Οσο αυτό δεν επιτυγχάνεται, identitarianism και άλλα, στην καλύτερη περίπτωση θα λειτουργούν ως καθοριστικός μοχλός πίεσης και στη χειρότερη θα ηγούνται του νέου νοήματος.
Αναζητήσαμε το βιβλίο του Willinger αλλά «τυπώθηκε στο εξωτερικό και δυστυχώς έχει εξαντληθεί» μας είπαν στην επικοινωνία που είχαμε με τα τηλέφωνα που δίνει το site http://www.patriamag.gr και το οποίο φιλοξενεί σχεδόν όλες τις σχετικές με τις ιδεολογικές ρίζες του κινήματος εκδόσεις.
Αντίδραση
Η «Κ» μίλησε με τον Ρωμανό Γεροδήμο, αναπληρωτή καθηγητή Παγκόσμιας Επικαιρότητας και Δημοσιογραφίας στο Τμήμα Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης του πανεπιστημίου του Bournemouth στη Μεγάλη Βρετανία (http://www.romangerodimos.com/about/greek-bio/), για το θέμα του Identitarianism.
– Σε ποιο βαθμό αντανακλάται το «κίνημα» Ιdentitarianism στα κοινωνικά δίκτυα και στα πανεπιστήμια;
– Τα δεδομένα που υπάρχουν αυτή τη στιγμή για το συγκεκριμένο κίνημα είναι αρκετά περιορισμένα. Τα κοινωνικά δίκτυα φαίνεται ότι μάλλον είναι πιο χρήσιμος και αποτελεσματικός δίαυλος για τους identitarians απ’ ό,τι τα πανεπιστήμια. Το συγκεκριμένο κίνημα έχει προσπαθήσει να αποστασιοποιηθεί από τα παραδοσιακά κόμματα και ομάδες της Ακροδεξιάς και υπάρχει μία προσπάθεια η αποστολή του να συνδεθεί με ιδέες, μελέτες και γραπτά πανεπιστημιακών και σύγχρονων φιλοσόφων.
To προφίλ
Ωστόσο, εάν παρατηρήσει κάποιος τον τρόπο λειτουργίας του κινήματος –τις ομάδες με τις οποίες έχει συνδεθεί, τη ρητορική που χρησιμοποιείται σε πλακάτ και αφίσες, τη συμπεριφορά των μελών σε πορείες κ.λπ.– το δημογραφικό προφίλ αυτών που συμμετέχουν είναι αντίστοιχο υποστηρικτών της Ακρας Δεξιάς. Η αντίδραση στην παγκοσμιοποίηση, τη μετανάστευση και την αλλοίωση της ευρωπαϊκής κουλτούρας και ταυτότητας δεν προσελκύει πρωτίστως νέους που είναι ενταγμένοι σε θεσμούς κοινωνικοποίησης όπως τα πανεπιστήμια, αλλά όσους νιώθουν αποκλεισμένοι.
– Σε ποιο βαθμό τα κοινωνικά δίκτυα έχουν επηρεάσει την κινητοποίηση υπέρ μιας ευρωπαϊκής ταυτότητας υιοθετώντας χαρακτηριστικά «εθνικιστικού κινήματος»;
– Κατ’ αρχάς πρέπει να σημειώσουμε ότι το να προβληματίζεται κάποιος για το μέλλον της Ευρώπης και το να θέτει ερωτήματα ή αξίες για την ταυτότητα, τη μετανάστευση και τη διατήρηση ιδιαίτερων πολιτισμικών χαρακτηριστικών της Ευρώπης δεν αποτελεί «εθνικισμό».
Ακριβώς το γεγονός ότι τέτοιοι προβληματισμοί αντιμετωπίζονται επικριτικά από την πολιτική ορθότητα και πολλούς πολιτικούς και ερευνητές ενισχύει την επιχειρηματολογία των άκρων και δημιουργεί ένα χάσμα ανάμεσα σε μεγάλες μάζες των λαών της Ευρώπης και μιας πιο διεθνοποιημένης πολυπολιτισμικής τάξης, η οποία δεν έχει τίποτα να χάσει από την παγκοσμιοποίηση.
Αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις για την ύπαρξη ενός κινήματος υπέρ της ευρωπαϊκής ταυτότητας. Υπάρχει σαφώς μία επιστροφή σε εθνικά και εθνικιστικά αφηγήματα, αλλά –όπως συμβαίνει και όταν κόμματα της ευρωπαϊκής Ακροδεξιάς προσπαθούν να συνεργαστούν– αυτά δεν είναι συμβατά με μία πανευρωπαϊκή ταυτότητα.
Εάν μπορούμε να πούμε ότι τα κοινωνικά δίκτυα έχουν συντελέσει σε κάτι, αυτό είναι η δημιουργία εμποδίων στην ουσιαστική διάδραση διαφορετικών απόψεων και ιδεολογιών, δηλαδή η δημιουργία για τον κάθε χρήστη μιας φιλτραρισμένης φούσκας (filter bubble) στην οποία έχεις την πολυτέλεια να μην ακούς αυτά που δεν σου αρέσουν.