BAROUK SALAME
Η Συριακή Διαθήκη
μτφρ.: Γιάννης Καυκιάς
εκδ. Πόλις, σελ. 676
Εκτός από το κλασικό αστυνομικό –νουάρ– μυθιστόρημα, τα τελευταία χρόνια το είδος εμπλουτίσθηκε με διάφορες ενδιαφέρουσες εκδοχές αναζητώντας την πρωτοτυπία αλλά και την ανανέωσή του. Ετσι δημιουργήθηκαν το πολιτικό – ιστορικό νουάρ, το μαθηματικό, το θεολογικό. Ιδιαίτερα το τελευταίο γνωρίζει μεγάλη άνθηση μετά την 11η Σεπτεμβρίου, με διαφορετικό όμως περιεχόμενο.
Ενώ παλαιότερα πρωταγωνιστούσαν καθολικοί μοναχοί με κρυμμένα δηλητήρια και κυνηγοί χριστιανικών θησαυρών, αίφνης όλα αυτά ξεθώριασαν μπροστά στις βίαιες επιθέσεις των φανατικών ισλαμιστών, που έδωσαν έναν καλό λόγο στους συγγραφείς των θεολογικών αστυνομικών να στραφούν στη βία των εξτρεμιστών μουσουλμάνων και την εγκληματική δράση τους, καθώς αυτή μάλιστα κλιμακώθηκε τα τελευταία χρόνια με πρόσχημα τη θρησκεία.
Παράλληλα, τους δόθηκε η ευκαιρία να καταγράψουν την άνοδο του ρατσισμού και της ισλαμοφοβίας στις μέχρι πρότινος ανοιχτές κοινωνίες της Δύσης και να στηλιτεύσουν τη συμπεριφορά κράτους και παρακράτους. Ποιες όμως είναι οι προθέσεις του Γάλλου συγγραφέα Barouk Salame (Αλγερία 1958- ) που έρχεται να καταθέσει ένα ακόμη θεολογικό νουάρ;
Μας τις αποκαλύπτει ο ίδιος στο επίμετρο του βιβλίου του σημειώνοντας χαρακτηριστικά: «Ο Ρέιμοντ Τσάντλερ έγραφε ότι το αστυνομικό μυθιστόρημα έχει καταντήσει τόσο κοινότοπο, ως λογοτεχνικό είδος, που τώρα το ζήτημα είναι πώς θα αποφύγουμε να γράψουμε αστυνομικό μυθιστόρημα δίνοντας, ταυτόχρονα, την εντύπωση ότι κάνουμε ακριβώς αυτό.
Πρόκληση
Πάνω από μισό αιώνα εξακολουθούμε να αντιμετωπίζουμε την ίδια πρόκληση, αφού ακόμη και η φαινομενικά πρωτότυπη μορφή του ιστορικοθεολογικού αστυνομικού μυθιστορήματος έχει πια ευτελιστεί με τόσους χάρτινους σταυροφόρους που κυκλοφορούν, με τόσες κιτς αναζητήσεις Ιερών Δισκοπότηρων και βαρετών κωδίκων που χρειάζονται αποκρυπτογράφηση». Ποια είναι η απάντηση του Salame μετά από αυτό; Επινοεί έναν ακόμη κώδικα που χρειάζεται αποκρυπτογράφηση!
Οχι όμως όποιον κι όποιον, μα έναν συριακό κώδικα, που σύμφωνα με τις πρώτες ενδείξεις είναι η χαμένη, ή κατ’ άλλους μυθική, διαθήκη του Μωάμεθ. Ο Προφήτης την υπαγόρευσε στον γραμματικό του λίγο πριν πεθάνει και αυτός την συνέταξε στα συριακά γιατί την εποχή εκείνη ήταν εξίσου διαδεδομένα με τα αγγλικά σήμερα.
Ουσιαστικά πρόκειται για μια εκτενή παραβολή, που ο Μωάμεθ χρησιμοποίησε για να αποδώσει, μέσω αυτής, τις ύστατες ιδέες του για το αραβικό έθνος και τις υποχρεώσεις των πιστών του. Την περγαμηνή της διαθήκης ανακαλύπτει στο Μάλι ένας δαιμόνιος δημοσιογράφος, ο οποίος όμως δεν γνωρίζει τι γράφει το κείμενο, ούτε τη θεολογική του αξία.
Οταν θα προσπαθήσει να πουλήσει στη μαύρη αγορά το σπάνιο χειρόγραφο, οι απανταχού ισλαμιστές, αλλά και οι εχθροί τους, θα εξαπολύσουν ένα άγριο ανθρωποκυνηγητό για να αποκτήσουν τη διαθήκη του Προφήτη. Οι καλά πληροφορημένοι μελετητές γνωρίζουν από διάφορα ιερά κείμενα ότι ο συριακός κώδικας μπορεί να ανατρέψει την εικόνα που έχουμε σήμερα για τον μωαμεθανισμό, τον χριστιανισμό, για ολόκληρη ίσως την ιστορία της Μέσης Ανατολής.
Οποιος τον έχει υπό την κατοχή του έχει κάτι σημαντικότερο από μια πυρηνική βόμβα, μπορεί να επηρεάσει τις ζωές εκατομμυρίων μουσουλμάνων σε ολόκληρο τον πλανήτη. Ετσι, δεν είναι παράξενο που αναζητούν τον κώδικα πολλές και διαφορετικές ομάδες: Από κλιμάκια της CIA και της Γαλλικής ΚΥΠ ώς την κυβέρνηση του Πακιστάν, παραστρατιωτικούς ηγέτες και Σαουδάραβες πρίγκιπες. Το μυθιστόρημα ξεκινάει με μια διπλή ανθρωποκτονία, που αναλαμβάνει να εξιχνιάσει ο αστυνόμος Σερζ Σαρφατί, ζωντανός θρύλος της Δικαστικής Αστυνομίας, ειδικός σε θέματα του Ισλάμ, επονομαζόμενος και «φιλόσοφος».
Το αντίπαλο δέος είναι η καλά οργανωμένη ομάδα των Πακιστανών πρακτόρων με επικεφαλής μια σύγχρονη Μάτα Χάρι, την πολύγλωσση καλλονή Μπεναζίρ, κόρη στρατηγού, που έπειτα από ένα διάστημα στη φυλακή, έχει αναθεωρήσει τη στάση της μετακινούμενη από το εξτρεμιστικό, στο κοσμικό κι ανεκτικό Ισλάμ.
Το εύρημα
Το δίπολο Σαρφατί – Μπεναζίρ είναι το καλύτερο ίσως εύρημα του συγγραφέα. Κινεί και τους δυο ήρωές του με μεγάλη δεξιοτεχνία, εντείνοντας το μυστήριο, ενώ ταυτόχρονα τροφοδοτεί τον αναγνώστη με τις ενδιαφέρουσες απόψεις τους για τα ιερά κείμενα των Μωαμεθανών, των Εβραίων και των Χριστιανών.
Τα πράγματα περιπλέκονται όταν ο Salame μπαίνει στον πειρασμό να ενσωματώσει στην αφήγησή του κινηματογραφικά πλάνα και εφέ χωρίς το ανάλογο μοντάζ. Απαγωγές, πυροβολισμοί, καταδιώξεις με αυτοκίνητα, δεν φαίνεται να εξυπηρετούν και τόσο την πλοκή, ούτε την αποκρυπτογράφηση του κώδικα, ενώ η πολιτική αναταραχή που προκαλείται απειλώντας την πολιτική ζωή της Γαλλίας δεν είναι καθόλου πειστική.
Ευτυχώς ο συγγραφέας, προς το τέλος του βιβλίου, επανέρχεται στο επιτυχημένο δίδυμο Σαρφατί – Μπεναζίρ, για να δώσει με περισσότερη έμπνευση μια αληθοφανή λύση, αποζημιώνοντας και εμάς για την υπομονή μας.