Οι ρίζες των μελομακάρονων

2' 21" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Την προηγούμενη φορά είπαμε λίγα λόγια για το πόσο βαθιά στο χρόνο χάνονται οι ρίζες των χριστουγεννιάτικων εθίμων. Έθιμα που γεννήθηκαν μαζί με τους πρώτους ανθρώπους και επιβιώνουν πάνω από θρησκείες και ιδεολογίες. Έθιμα που τα θεωρούμε άρρηκτα συνδεδεμένα με τη ζωή μας, ωστόσο πολλά απ’ αυτά αλλιώς ξεκίνησαν, με άλλο νόημα και αλλιώς έφτασαν στις μέρες μας.

Μια τέτοια περίπτωση είναι και τα μελομακάρονα. Και μόνο το άκουσμα του ονόματός τους μας φέρνει στο μυαλό Χριστούγεννα. Χριστούγεννα ελληνικά, παραδοσιακά, γεμάτα γλύκα από το μέλι και ένταση από τα καρύδια. Όμως από πού ξεκίνησαν, πότε και τι σημαίνει το όνομά τους; Σίγουρα τα μελομακάρονα δεν έχουν καμιά σχέση με μακαρόνια, άλλωστε μακαρόνια γλυκά με μέλι σίγουρα δεν είναι η καλύτερη ιδέα (αν και στη Βουλγαρία φτιάχνουν γλυκό με μακαρόνια). Το ενδιαφέρον είναι πως τα μακαρόνια έχουν σχέση με τα μελομακάρονα. Η ρίζα της λέξης μακαρόνι προέρχεται από την βυζαντινή λέξη «μακαρωνία» που σημαίνει «νεκρώσιμο δείπνο», όπου μακάριζαν τον νεκρό και το οποίο δείπνο είχε ως βάση τα ζυμαρικά. Οι Λατίνοι και αργότερα οι Ιταλοί χρησιμοποιούσαν τη λέξη μακαρωνία ως maccarone, που τελικά κατέληξε να σημαίνει το σπαγγέτι.

Με τη σειρά της η λέξη μακαρωνία προέρχεται από την αρχαιοελληνική λέξη «μακαρία», που ήταν το αντίστοιχο «νεκρόδειπνο» αλλά και ο «νεκρόδειπνος άρτος – ψυχόπιτα», δηλαδή ένα κομμάτι ψωμί ή πίτα στο σχήμα και το μέγεθος του σημερινού μελομακάρονου, το οποίο μοίραζαν στους συγγενείς μετά την κηδεία. Κοινή ρίζα με την μακαρία έχουν και οι λέξεις: μακάρι, μακάριος, μακαρίτης.

Το πότε η μακαρία έγινε μελομακάρονο και άρχισε να προσφέρεται μαζί με το μέλι, αυτό είναι άγνωστο. Ίσως το μέλι να υπήρχε πάντα και απλά να μην το ανέφεραν. Ίσως όταν προστέθηκε το μέλι και τα καρύδια, που είναι σύμβολα γονιμότητας και ευζωίας, τότε να συνδέθηκε με τις γιορτές του δωδεκαημέρου. Το πιο πιθανό είναι πως η αλλαγή αυτή έγινε στα βυζαντινά χρόνια. Άλλωστε οι Μικρασιάτες είναι αυτοί που καθιέρωσαν τα μελομακάρονα ή φοινίκια, όπως τα έλεγαν, ως το πιο χαρακτηριστικό χριστουγεννιάτικο γλυκό.

Όπως κι να έχει, τα νεκρόδειπνα αυτά πέρασαν στην ιστορία, αφήνοντας γαστρονομική κληρονομιά τα μακαρόνια, τα μελομακάρονα αλλά και τα macarons (μακαρόν), τα υπέροχα γαλλικά αμυγδαλωτά, που και αυτά έχουν τη ρίζα του ονόματός τους στις μακαρίες.

Τέλος, δυο λόγια για το σκίτσο που συνοδεύει το κείμενο. Εικονίζει ένα πήλινο αγαλματίδιο του 5 ου π.Χ. αιώνα, από την Τανάγρα της Βοιωτίας, το οποίο παριστάνει μια γυναίκα καθισμένη σε καρέκλα. Η γυναίκα είναι ντυμένη με μακρύ χιτώνα, έχει τα μαλλιά περίτεχνα χτενισμένα και φοράει διάδημα. Έχει το κεφάλι σκυμμένο προς τα κάτω, έκφραση θλιμμένη και στα χέρια της κρατάει έναν δίσκο με μικρά γλυκά. Από τα χαρακτηριστικά αυτά μπορούμε να συμπεράνουμε πως η γυναίκα αυτή δεν είναι κάποια δούλη που εργάζεται ως πωλήτρια γλυκών, αλλά γυναίκα από καλή οικογένεια που προσφέρει γλυκά σε νεκρόδειπνο. Είναι πολύ πιθανό λοιπόν να προσφέρει μακαρίες – μελομακάρονα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή