Ο φίλος Νίκος Μαραντζίδης είπε ότι «με ζηλεύει για τη σταθερότητα της δυτικοφιλίας» μου. Εννοώντας προφανώς ότι πολύ θα ήθελε κι αυτός να έχει έναν τόσο σταθερό οδηγό πλεύσης στη σκέψη του σ’ έναν κόσμο τόσο ρευστό όσο ο δικός μας. Αυτά στη διάρκεια της συζήτησης την Τρίτη το βράδυ στο βιβλιοπωλείο Public της Θεσσαλονίκης με αφορμή το τελευταίο μου βιβλίο, «Στη χώρα του περίπου». Στα ελληνικά, βέβαια, όταν η «φιλία» μπαίνει ως δεύτερο συνθετικό και ακολουθεί τον αποδέκτη της παραπέμπει σε κάτι σαν ασθένεια ή διαστροφή. Λέμε «παιδόφιλος» ή «παιδεραστής». Ο «ζωόφιλος» διαφέρει από τον «φιλόζωο». Οπως λέμε «φιλοκαλλία» ή «φιλέλληνας» και όχι «ελληνόφιλος». Θα μου πείτε όμως πως η χρήση τείνει να εξαλείψει αυτές τις σημασιολογικές διαφορές. Υπάρχει δε και η αισθητική, αυτή που λείπει από όσους μιλούν και γράφουν με τη γραμματική ανά χείρας. Ενώ το «φιλοδυτικός» ακούγεται μια χαρά, ο «φιλοδυτικισμός» είναι μάλλον μια λέξη άκομψη.
Οντως όμως στη σημερινή της χρήση η «δυτικοφιλία» μοιάζει με ασθένεια – και δεν εννοώ πως έτσι την αντιλαμβάνεται ο Μαραντζίδης. Ειδικά αν είσαι Ελληνας, ειδικότερα δε αν συγκαταλέγεσαι στη μεγάλη εκείνη κατηγορία των Ελλήνων που θεωρούν πως όλα τα δεινά σου προέρχονται από τη Δύση. Ηδη από την εποχή του βασιλιά Οθωνα. Οταν λέμε «Δύση» τι εννοούμε; Εννοούμε τον Τραμπ; Μήπως την Ευρώπη της γερμανικής οικονομικής ηγεμονίας; Μήπως τη Δύση που τα έφερε άνω-κάτω στη Μέση Ανατολή και τώρα δεν ξέρει τι να κάνει με τους εξαθλιωμένους πληθυσμούς που περνούν τα σύνορά της; Και ο Χίτλερ παιδί του Δυτικού Πολιτισμού δεν ήταν; Και ποια είναι η πνευματική παραγωγή της Δύσης τα τελευταία πενήντα χρόνια; Ή μήπως εννοώ τη Δύση που θεωρεί τον Γιαν Φαμπρ διάδοχο του Λεονάρντο;
Εχω γράψει επανειλημμένως ότι δεν πιστεύω πως οι πολιτισμοί είναι ισότιμοι. Προς τέρψιν των σχολιαστών μου, που αρέσκονται να διαγιγνώσκουν «ρατσισμό» ή «ισλαμοφοβία» και διάφορες άλλες μολυσματικές ασθένειες οι οποίες εντοπίζονται στο μικροβιολογικό εργαστήριο της πολιτικής ορθότητας, της σύγχρονης εκδοχής της παλιάς καλής πουριτανικής ηθικολογίας. Θα το επαναλάβω. Θεωρώ ότι η υπεροχή του Δυτικού Πολιτισμού δεν οφείλεται τόσο στα τεχνολογικά επιτεύγματα, όσο στο γεγονός ότι είναι ο πρώτος πολιτισμός που αναγνώρισε, και αναγνωρίζει ακόμη, ότι υπάρχουν και άλλοι πολιτισμοί εκτός της επικρατείας του. Δεν ξέρω μουσουλμάνο να αποκαλεί κάποιον «ρατσιστή» ή «δυτικόφοβο» επειδή καταφέρεται κατά της Δύσης. Είναι επίσης και ο πρώτος πολιτισμός που έδωσε το δικαίωμα στους πολίτες του να τον αμφισβητήσουν.
Η μεγάλη Δύση, όπως και η μικρή Ελλάς, κινδυνεύουν να πάνε από νευρικό κλονισμό. Οι δημοκρατίες έχουν τα νεύρα τους, από τον Τραμπ και τη Λεπέν ώς τον Τσίπρα και τον Γκρίλο. Εχει τα εργαλεία η Δύση να αντιμετωπίσει τον νευρικό της κλονισμό για να μην καταρρεύσει χαπακωμένη; Θα φανεί. Πάντως, μία από τις κατακτήσεις της Δύσης, από την κλασική αρχαιότητα ήδη, είναι ότι έμαθε να μην ταυτίζει την υπόστασή της με τις εκάστοτε συγκυρίες και τους εκφραστές τους.
Η πολιτισμική απαισιοδοξία είναι συμπαθής γιατί αποπνέει ρομαντισμό και βάθος ψυχής. Δεν βοηθάει τη σκέψη και τη σταθερότητα του χαρακτήρα. Αγαθά εν ανεπαρκεία στον κόσμο μας. Θα επανέλθω.