Προτάσεις μεταρρύθμισης στη διακυβέρνηση και στη δημόσια διοίκηση είναι επί της αρχής ευπρόσδεκτες, χρήσιμες και κατά περίπτωση αναγκαίες. Η πρόταση όμως των Bogdandy, Ιωαννίδη για στελέχωση των επιτελικών θέσεων του ελληνικού κράτους από 500-1.000 Ελληνες (κυρίως της Διασποράς) επιλεγόμενους απευθείας από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή με υψηλότατους μισθούς καταβαλλόμενους από την Ευρωπαϊκή Ενωση, που δημοσιεύθηκε στην «Καθημερινή» της προηγούμενης Κυριακής, με εξέπληξε, αλλά δυσάρεστα. Παρότι προέρχεται από νομικούς και δη δημοσιολόγους, δεν δίνει τη δέουσα σημασία στο ελληνικό Σύνταγμα, αλλά και δεν εδράζεται στο ισχύον ενωσιακό δίκαιο. Παράλληλα, στοιχείται στο επικίνδυνο σενάριο της Ευρώπης των πολλών ταχυτήτων.
Σύμφωνα με το άρθρο 103 παρ. 7 του Συντάγματος, η επιλογή με αξιοκρατικό τρόπο των στελεχών της δημόσιας διοίκησης είναι αποκλειστική αρμοδιότητα συνταγματικά κατοχυρωμένης ανεξάρτητης αρχής, του ΑΣΕΠ. Και παρότι διαφωνώ με τις πολλές, αντισυνταγματικές εξαιρέσεις, που η ισχύουσα νομοθεσία θέτει στην αρμοδιότητα αυτή του ΑΣΕΠ, οι προσλήψεις στο Δημόσιο στην Ελληνική Δημοκρατία γίνονται και πρέπει να γίνονται αξιοκρατικά από το ΑΣΕΠ κι όχι από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή.
Πάνω απ’ όλα η πρόταση δεν σέβεται essentialia του σύγχρονου συνταγματισμού, δηλαδή τη δημοκρατική αρχή και την αρχή της κρατικής κυριαρχίας.
Η δε παράμετρος των πολύ υψηλών μισθών για τους 500 ώς 1.000 ανώτατους κρατικούς λειτουργούς μέσω ευρωπαϊκής χρηματοδότησης σε συνδυασμό με τη διατήρηση κατά τα λοιπά των σημερινών χαμηλών μισθών στο Δημόσιο που δέχεται η πρόταση, θέτει ζητήματα ως προς την αρχή της ισότητας. Επίσης, η πρόταση, παρά την εσφαλμένη επίκληση του άρθρου 197 της ΣυνθΛΕΕ, δεν βρίσκει έρεισμα στο ισχύον ενωσιακό δίκαιο.
Με αυτά τα δεδομένα μόνο ως μια πρόταση που απαιτεί ταυτόχρονα συνταγματική αναθεώρηση και αναθεώρηση της Συνθήκης της Λισσαβώνας μπορεί κριτικά να εξεταστεί. Αλλά και υπό αυτή την οπτική, οι σκόπελοι της έλλειψης δημοκρατικής νομιμοποίησης και της παραβίασης της κρατικής κυριαρχίας είναι απροσπέλαστοι.
Συμμερίζομαι την άποψη ότι η ελληνική δημόσια διοίκηση νοσεί βαθύτατα. Ενστερνίζομαι και τη θέση των συναδέλφων ότι η ελληνική κρίση είναι εξίσου και κρίση λειτουργίας των θεσμών. Η ελληνική δημόσια διοίκηση χρειάζεται όντως επιτακτικά νέο αίμα, με αξιοκρατικές προσλήψεις, αλλά και εξελίξεις καριέρας, ήθος μακριά από πελατειακές λογικές και κομματικές πατρονίες. Και οι άριστοι Ελληνες του εξωτερικού είναι ένας πλούτος που πρέπει να βοηθήσει. Οι δε χαμηλοί μισθοί στις επιτελικές θέσεις του ελληνικού κράτους είναι μείζον θέμα προς επίλυση. Εξίσου όμως σημαντικό ζήτημα προς ταυτόχρονη ίαση είναι και οι πάρα πολύ χαμηλοί μισθοί σε όλο το ελληνικό Δημόσιο. Πώς μπορεί να βελτιωθεί η κατάσταση, χωρίς απλουστεύσεις και αποδομητικές του δημοκρατικού κοινωνικού κράτους δικαίου αλχημείες; Μαγικές λύσεις δεν υπάρχουν. Το κομβικό είναι ότι α) χρειαζόμαστε αποτελεσματικότερα (άριστα, ηθικά και εργατικά) στελέχη στις θέσεις ευθύνης, β) ηλικιακή ανανέωση στο εργατικό δυναμικό του ελληνικού Δημοσίου, γ) αξιοκρατικές προσλήψεις, δ) νέες διοικητικές δομές που να ανταποκρίνονται στις σύγχρονες κοινωνικές ανάγκες. Καθ’ όσον οι προσλήψεις παραμένουν σε μερική αναστολή και η μισθολογική δαπάνη δεν μπορεί να αυξηθεί δραστικά, τα περιθώρια ριζικής προόδου περιορίζονται.
Υπάρχουν, όμως, εφικτές λύσεις, εντός συνταγματικού πλαισίου: Ολες οι προσλήψεις στη δημόσια διοίκηση, χωρίς καμία εξαίρεση, να γίνονται από το ΑΣΕΠ, που πρέπει να ενισχυθεί σε προσωπικό και υποδομές. Οι δε επιτελικές θέσεις του Δημοσίου (π.χ. διοικητές Οργανισμών) θα πρέπει να στελεχώνονται αποκλειστικά από τη δεξαμενή του ισχύοντος μητρώου επιτελικών στελεχών της δημόσιας διοίκησης που επίσης λειτουργεί στο ΑΣΕΠ. Χρειάζονται και η άμεση κατάργηση ορισμένων διοικητικών δομών και η ταυτόχρονη δημιουργία νέων (π.χ. στον τομέα των κοινωνικών υπηρεσιών και της μετανάστευσης). Οσον αφορά τους δικαστές, η αξιοκρατική διαγωνιστική διαδικασία της Εθνικής Σχολής Δικαστών θα πρέπει να συνεχίσει να λειτουργεί και να ενταθεί.
Η πρόταση είναι όμως ενδιαφέρουσα ως έναυσμα για μεταρρυθμιστικό προβληματισμό. Θετικά θα έβλεπα λοιπόν τη με χρηματοδότηση από την Ε.Ε. κάλυψη της μισθοδοσίας 500-1.000 επιτελικών στελεχών σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Και αυτό απαιτεί τη θέσπιση παραγώγου ενωσιακού δικαίου, πρέπει να οργανωθεί με ένα τρόπο που να σέβεται την αρχή της αξιοκρατίας και να μην παραβιάζει την αρχή της ισότητας. Είναι καλή ιδέα οι ενιαίοι μισθοί επιπέδου ανώτατων στελεχών ευρωπαϊκής επιτροπής για τα «άριστα κορυφαία διοικητικά στελέχη» σε όλα τα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Η αξιοκρατική επιλογή τους να γίνεται, πάντως, από τα αρμόδια (κατά το εθνικό Σύνταγμα) κρατικά όργανα με διαφανή διαγωνιστική διαδικασία και δικαστικό της έλεγχο.
Τα δικαιοκρατικά τραύματα της ελληνικής δημόσιας διοίκησης δεν θεραπεύονται με νεοαποικιακές-ολιγαρχικές νοοτροπίες, ευφάνταστα ελιτίστικα τρικ και τεχνοκρατικά πυροτεχνήματα χωρίς πολιτειολογική συναίσθηση. Οι ελληνικοί συνταγματικοί θεσμοί χρειάζονται επειγόντως έξυπνες και ρηξικέλευθες μεταρρυθμίσεις, αλλά πάντα εντός της δημοκρατίας και του κράτους δικαίου. Ειδικά, δε, αν μεταφερόμαστε στο ενωσιακό επίπεδο, το ζητούμενο είναι οι ενιαίες χρήσιμες ρυθμίσεις που κομίζουν ευρωπαϊκή σύγκλιση και όχι οι κατ’ ουσίαν αντιευρωπαϊκοί εκλεκτικοί (εξαιρετικοί για ένα κράτος) κανόνες. Συνελόντι ειπείν, η Ευρωπαϊκή Ενωση, για να παραμείνει Ενωση, όπως θέλουμε όλοι οι ευρωπαϊστές, χρειάζεται ενιαίους, συνεκτικούς θεσμούς και όχι αποσπασματικά υβρίδια.
* Ο δρ Βασίλης Γ. Τζέμος, είναι πρόεδρος της Ενωσης Ελλήνων Δημοσιολόγων (ΕΕΔ), σύμβουλος ΑΣΕΠ και διευθυντής του Επιστημονικού Ηλεκτρονικού Περιοδικού Δημόσιο Δίκαιο (www.publiclawjournal.com).