Οι απόφοιτοι του Πολυτεχνείου Πάτρας θυμούνται ακόμα τον καθηγητή που, παράλληλα με την παραστατική του διδασκαλία, κολυμπούσε μαζί τους στη θάλασσα, χόρευε πλάι τους στο Καρναβάλι και τους μυούσε στα μυστικά της έβδομης τέχνης μέσω του Κινηματογραφικού Ομίλου. Το κυριότερο, όμως, ήταν ότι ο νεαρός τότε καθηγητής, δρ Βασίλης Μακιός, έχοντας διδάξει στον Καναδά και έχοντας γαλουχηθεί στο γερμανικό εκπαιδευτικό σύστημα, έθεσε ως στόχο να υλοποιήσει στο ελληνικό ακαδημαϊκό περιβάλλον το περίφημο «Stanford Approach», που θέλει το πανεπιστήμιο σε στενή συνεργασία με τη βιομηχανία. Συναντήσαμε τον δρα Μακιό, που υπηρετεί μέχρι σήμερα τον ίδιο στόχο μέσω του Corallia, της πρώτης Ελληνικής Πρωτοβουλίας Ανάπτυξης Συνεργατικών Σχηματισμών, την ημέρα της αναχώρησης των 24 φοιτητών για τις ΗΠΑ στο πλαίσιο του «Educational Trip», ενός εκ των πλέον επιτυχημένων προγραμμάτων του οργανισμού.
«Συνεργαζόμαστε με τους συλλόγους Ελλήνων φοιτητών των Stanford, Berkeley, MIT, Georgia Tech, San Diego, και μαζί προσφέρουμε από το 2010 την ευκαιρία σε φοιτητές από ελληνικά και κυπριακά ΑΕΙ να ταξιδέψουν στα κορυφαία ΑΕΙ των ΗΠΑ». Στη φετινή, μάλιστα, αποστολή, «συμπαραστάτες» είναι η ΔιαΝΕΟσις, το Ιδρυμα Μποδοσάκη και οι εταιρείες Cisco και Sunlight Systems. Κατά τη δεκαήμερη παραμονή τους, φιλοξενούνται εκεί από συνομηλίκους τους φοιτητές και έτσι παρακολουθούν εκ των έσω τη φοιτητική ζωή, τις διαλέξεις στο αμφιθέατρο αλλά και τις παράλληλες δραστηριότητες, ενώ επισκέπτονται εταιρείες-κολοσσούς, όπως το Facebook. «Η εμπειρία αποδεικνύεται καθοριστική για την περαιτέρω πορεία των φοιτητών, οι οποίοι συχνά επιστρέφοντας τολμούν να θέσουν σε εφαρμογή κάποια δική τους επιχειρηματική ιδέα», τονίζει ο δρ Μακιός, γενικός διευθυντής του Corallia, που αναπτύσσει και υποστηρίζει clusters (χώρους συγκέντρωσης, συνεργασίας και ανάπτυξης νεοφυών επιχειρήσεων) στους τομείς της μικροηλεκτρονικής, των διαστημικών και των δημιουργικών τεχνολογιών και εφαρμογών. Πολλά εξειδικευμένα προϊόντα γεννήθηκαν από το 2006 έως σήμερα από εταιρείες-μέλη του Corallia – είναι όλα τους designed in Greece. Η αύξηση, μάλιστα, της έκδοσης διπλωμάτων ευρεσιτεχνίας στη μικροηλεκτρονική στη χώρα μας στο διάστημα 2006-2008 και 2008-2014 ήταν αντίστοιχα 137% και 177%.
«Αφανής ήρωας» πίσω από τον όλο και πιο προβεβλημένο κλάδο των διαστημικών τεχνολογιών στη χώρα μας είναι και πάλι το Corallia. Στην πρώτη δημόσια συζήτηση για το Διάστημα, που διοργάνωσε ο οργανισμός, αιτήθηκαν να συμμετάσχουν συνολικά 340 πολίτες, αριθμός ρεκόρ συγκριτικά με τις αιτήσεις στην υπόλοιπη Ε.Ε. Βλέποντας το ζωηρό ενδιαφέρον της ελληνικής πλευράς, ο γενικός διευθυντής του Ευρωπαϊκού Οργανισμού Διαστήματος (ESA), Jan Woerner, επέλεξε να συνομιλήσει ζωντανά με το κοινό. Με τo ίδιo σκεπτικό, έχοντας δηλαδή υπ’ όψιν τις υψηλές αποδόσεις των ελληνικών νεοφυών επιχειρήσεων αλλά και την αγαστή συνεργασία με αντίστοιχες γαλλικές, ο Γάλλος πρόεδρος Ολάντ κατά την περυσινή του επίσκεψη στην Ελλάδα διάλεξε να επισκεφθεί την ελληνική εκδοχή της Σίλικον Βάλεϊ, στο Μαρούσι.
«Η σχολή των Αθηνών»
Ρωτώ τον καθηγητή, ποιο είναι το μυστικό της επιτυχίας, αλλά αντί απάντησης, με οδηγεί μετά το γεύμα μπροστά στον πίνακα του Ραφαήλ «Η σχολή των Αθηνών», που είναι κρεμασμένος σε περίοπτη θέση στα γραφεία του Corallia. «Η “Σχολή των Αθηνών” άλλαξε κυριολεκτικά τον κόσμο μέσα σε 150 χρόνια», λέει με νόημα ο δρ Μακιός, «οι Προσωκρατικοί ήταν οι πρώτοι που είχαν την περιέργεια και έθεταν ερωτήματα». Εως τότε τα θεοκρατικά καθεστώτα δεν ενθάρρυναν τέτοιες αναζητήσεις, γιατί θεωρούσαν ότι ο Θεός δημιούργησε τα πάντα. Κοινός, ωστόσο, μοχλός εξέλιξης πέρα από την περιέργεια ήταν και η συνεργασία: «Οι Προσωκρατικοί στη Μίλητο έβαλαν τις βάσεις της Φυσικής, στον Κρότωνα ο Πυθαγόρας τη βάση των Μαθηματικών, στις Συρακούσες ο Αρχιμήδης τη βάση της Μηχανικής, στην Αίγυπτο ο Ευκλείδης τη βάση της Γεωμετρίας και αργότερα ο Πλάτωνας στην Ακαδημία και ο Αριστοτέλης στο Λύκειο των Αθηνών τη βάση της Φιλοσοφίας», υπενθυμίζει συχνά στους συνομιλητές του, για να τους πείσει ότι χωρίς συνεργασία δεν επιτελείται πρόοδος. «Οπου μαζεύονται πολλοί ομότεχνοι μαζί, αξιοποιούν την οικονομία κλίμακας και μεγαλουργούν καθιερώνοντας ένα brand name: έτσι συνέβη με τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας στη Σίλικον Bάλεϊ ή με την ένδυση στο Μιλάνο». Μια αντίστοιχη «αγορά», όπου πραγματοποιούνται δημιουργικές ζυμώσεις μεταξύ των συμμετεχόντων, έχει πάρει σάρκα και οστά στο Corallia.
Οι Ελληνες επί της ουσίας αγνοούν την κληρονομιά τους
«Οφείλω την καριέρα μου σε τρεις καθηγητές μου στο Κολέγιο Ανατόλια της Θεσσαλονίκης: στον φιλόλογο που μου έμαθε να εμβαθύνω στην αρχαία ελληνική γραμματεία και στη σύγχρονη ποίηση, στον μαθηματικό που μου έμαθε τη μαθηματική σκέψη και τα σύμβολα, όπως βέβαια και στον φυσικό που με μύησε στο πείραμα – αυτό που ουσιαστικά κάνω σε όλη μου τη ζωή, δηλαδή την εφαρμογή της γνώσης όχι μόνον στην παραγωγή ενός προϊόντος αλλά και προς όφελος του κοινωνικού συνόλου». Ισως γι’ αυτό εξ όλων των προσφωνήσεων προτιμά το «δάσκαλος».
Από τη Θεσσαλονίκη μετακομίζει το 1956 στο Μόναχο, την πιο ανεπτυγμένη τότε τεχνολογικά πόλη της Γερμανίας, για να σπουδάσει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Πολυτεχνείο. «Πήγα χωρίς λέξη γερμανικά και σε έξι μήνες ήμουν γερμανόφωνος», θυμάται. Προχωράει σε διδακτορικό στην πλασματική φυσική στο Ινστιτούτο Max Planck με διευθυντή τον καθηγητή Χάιζενμπεργκ, τον οποίο ευγνωμονεί, προ πάντων επειδή εκείνος του υπέδειξε τους Προσωκρατικούς. Ο καθηγητής θυμάται ακόμα την πρώτη μέρα που μπήκε στο αμφιθέατρο του Μονάχου, χωρίς να γνωρίζει λέξη γερμανικά, τον Γερμανό καθηγητή να γράφει στον πίνακα: «Μαθηματικά, μάθημα κατ’ εξοχήν». «Αντιλήφθηκα τότε ότι η ελληνική κοινωνία δεν αξιοποιεί πραγματικά την κληρονομιά της, την οποία επί της ουσίας αγνοεί», σχολιάζει σήμερα, «αλλά σε κάθε περίσταση κομπάζουμε ότι είμαστε απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων».
Στη Γερμανία διδάσκεται τη μεθοδική σκέψη, στον Καναδά, όμως, η επιστημονική του σκέψη απελευθερώνεται. «Ξεκίνησα ως βοηθός και σε έξι χρόνια είχα γίνει καθηγητής, δίδαξα στους φοιτητές ηλεκτρομαγνητισμό, εφαρμογές στις τηλεπικοινωνίες, λέιζερς και ραντάρ». Στον Καναδά τη δεκαετία του ’70 εφαρμόζεται ήδη ο περίφημος «τριπλός έλικας», δηλαδή η συνεργασία βιομηχανίας, πανεπιστημίου και κυβέρνησης. «Ο Καναδάς ήταν η πρώτη χώρα τότε που εισήγαγε την ψηφιακή τεχνολογία, προκειμένου να επικοινωνήσουν μεταξύ τους με δορυφόρο οι δώδεκα πόλεις που βρίσκονται σε απόσταση χιλίων χλμ.». Επιστρέφει στην Ελλάδα το 1977, έπειτα από την εκλογή του στο νεοσύστατο τότε Πολυτεχνείο Πάτρας. «Λίγο πριν από την ολοκλήρωση της ακαδημαϊκής μου καριέρας, άρχισα να αναζητώ τρόπους ώστε να θέσουμε τις βάσεις για βιομηχανία υψηλής τεχνολογίας στην Ελλάδα», διευκρινίζει. Τότε, ως πρόεδρος του «Αθηνά», συναντά τον δρα Jorge Sanchez και τον δρα Νίκο Βογιατζή, και πριν από δέκα χρόνια ιδρύουν από κοινού το Corallia.
Το μοντέλο του Stanford και το άλμα των clusters στην Ελλάδα
«Το μοντέλο του Stanford έχει αποδείξει ότι ο νέος είναι ευρηματικός και αν τον προωθήσεις, μπορεί να αλλάξει τον κόσμο, είναι φορέας αλλαγής και προόδου, όπως έγινε με την Apple», επισημαίνει ο δρ Μακιός στην «Κ». Οπως διευκρινίζει, «ο Καναδάς και οι ΗΠΑ δεν έχουν τις αγκυλώσεις της Ευρώπης με την ιεραρχία και την ηλικία». Η Εσθονία με τη μεγάλη επιτυχία του Skype, που με την πώλησή του έφερε στη χώρα ένα τεράστιο ποσό (περίπου 2,5 δισ. δολάρια), αποτελεί μάλλον μια φωτεινή εξαίρεση στη Γηραιά Ηπειρο. «Τους νεαρούς σήμερα δεν μπορείς να τους προσελκύσεις με σλόγκαν, τα οποία συχνά είναι και κούφια νοήματος, θέλουν να δουν αποτελέσματα». Είναι πεπεισμένος ότι οι ιδεοληψίες υποχωρούν όταν επικρατεί η χαρά της δημιουργίας. «Ο Ελληνας δεν είναι πιο έξυπνος από άλλους, απλώς καθώς γεννιέται και μεγαλώνει σε μια χαοτική κοινωνία, όπου επί καθημερινής βάσης για να προχωρήσει, πρέπει, απουσία ίσιου δρόμου, να κάνει ζιγκ ζαγκ, αναπτύσσει μια πολύτιμη για το επιχειρείν ευελιξία». Ωστόσο, το μεγαλύτερο εμπόδιο παραμένει η εθνική μας «δυσανεξία» στη συνεργασία. «Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι το ελαιόλαδο, που ενώ παράγουμε το πιο ποιοτικό, παραμένουμε ουραγοί στις εξαγωγές», ισχυρίζεται ο δρ Μακιός. «Αντίστοιχη περίπτωση είναι και η διαχείριση των σκουπιδιών, που δεν επιλύεται εδώ και 40 χρόνια, επειδή απαιτεί τη συνεργασία πολλών φορέων», προσθέτει. «Οταν πήγα το 1956 στο Μόναχο, στο κέντρο της πόλης λειτουργούσε ήδη εργοστάσιο επεξεργασίας απορριμμάτων, από το οποίο θερμαίνονταν τότε 25.000 σπίτια».
Βάζοντας το 2006 τα θεμέλια για τη δημιουργία του Corallia, γνώριζε τη δυσκολία του εγχειρήματος. Ηδη ορισμένες προσπάθειες δημιουργίας clusters στο διάστημα 1997-2000 είχαν βουλιάξει. «Θέσαμε ως στόχο να προσελκύσουμε τις 13 τότε υπάρχουσες εταιρείες μικροηλεκτρονικής σε έναν κοινό χώρο και με χρηματοδότηση από το 3ο ΚΠΣ να κάνουμε το Corallia καταλύτη μεταξύ πανεπιστημίων, βιομηχανίας και κράτους, ώστε να αρχίσει η βιομηχανία μέσω της συνεργασίας να παράγει προϊόντα». Οι 13 εταιρείες σε δύο χρόνια γίνονται 30 και σε έξι χρόνια 80. Τη δημιουργία του mi-cluster ακολουθεί αυτή του si-cluster το 2009 και του gi-cluster το 2012. Τα δύο νεότερα clusters έχουν λάβει την πιστοποίηση αριστείας «gold label» από τον οργανισμό European Cluster Excellence Initiative, ενώ το cluster μικροηλεκτρονικής βραβεύθηκε με την πιστοποίηση «silver label». Εντυπωσιακοί είναι και οι ρυθμοί ανάπτυξης των clusters, έτσι όπως αποτυπώνονται στη Φάση ΙΙ του Cluster μικροηλεκτρονικής στον κύκλο εργασιών (+59%), απασχόλησης (+92%), εξαγωγών (+109%) και επενδύσεων (269%). «Μια νέα επιχείρηση θέλει ένα κατάλληλο περιβάλλον για να εκκολαφθεί, ένα οικοσύστημα», επισημαίνει, «είναι day to day activity. Πολλοί νομίζουν ότι με μια καλή ιδέα θα γίνουν γρήγορα πλούσιοι, αλλά δεν είναι έτσι…». Αυτό που τον αποζημιώνει, πέρα από τους ρυθμούς ανάπτυξης των επιχειρήσεων, είναι οι ίδιοι οι νέοι. «Πιστεύω ακράδαντα στην ελληνική νεολαία και τώρα έχω την ευκαιρία να τους καμαρώνω στα διεθνή fora, όπου προσέρχονται άρτια προετοιμασμένοι…». Το Corallia προσφέρει στις νεοσύστατες εταιρείες εγκαταστάσεις, υπηρεσίες εξωστρέφειας, νομική υποστήριξη και πρόσβαση σε χρηματοδότηση.
Τρεις νέοι τομείς
Ο οργανισμός τώρα, μετά την ολοκλήρωση του τελευταίου ΕΣΠΑ, στρέφεται σε ευρωπαϊκά προγράμματα του Horizon 2020. Στο στόχαστρο του κ. Μακιού μπαίνουν πλέον τρεις πολλά υποσχόμενοι τομείς: η αγροτεχνολογία, οι ιχθυοκαλλιέργειες και ο πολιτισμός. «Οι τεχνολογίες των τριών clusters αποτελούν τη βάση για την ανάπτυξη πολλών τομέων, όπως η αγροτική παραγωγή, οι ιχθυοκαλλιέργειες, ο τουρισμός, ο πολιτισμός κ.ά., όπως αναγνωρίστηκε πλέον από την Ε.Ε.», υπενθυμίζει ο δρ Μακιός.
Η μετανάστευση, όμως, των ταλαντούχων Ελλήνων συνεχίζεται… Μπορεί το «brain drain» να αντιστραφεί σε «brain gain»; «Κάθε χρόνο μεταναστεύουν 2.500 Ελληνες μηχανικοί. Εχουμε άραγε συνειδητοποιήσει πόσο μεγάλο και αξιόλογο είναι το ανθρώπινο κεφάλαιο που διαθέτει η χώρα μας στο εξωτερικό;», απαντά ο δρ Μακιός στην ερώτησή μου με την παραπάνω ρητορική ερώτηση. «Εγώ πιστεύω ότι η Ελλάδα δύναται να γίνει ένας τόπος, όπου οι Ελληνες επιστήμονες μπορούν να εργάζονται εδώ και να δημιουργούν προϊόντα για τον διεθνή χώρο. Πρέπει να φύγουν οι αγκυλώσεις περί μεγάλων εταιρειών και μονοπωλίων, τα οποία ούτως ή άλλως φθίνουν». Η ξένη εταιρεία «δεν έχει έδρα, πάει εκεί που είναι η γνώση, όπως έγινε στο Μπανγκαλόρ της Ινδίας προ 30ετίας ή όπως συμβαίνει σήμερα στο Ισραήλ». Το προϊόν είναι άυλο, η απόσταση δεν παίζει πλέον ρόλο. Εσχάτως, υπάρχουν αντίστοιχα παραδείγματα και στην Ελλάδα: η Citrix προσέλαβε πάνω από 50 προγραμματιστές και δημιούργησε στην Πάτρα το δεύτερο σε μέγεθος design center της με εκατό υπαλλήλους, η Samsung δημιούργησε εξίσου στην Πάτρα έντεκα νέες θέσεις εργασίας κ.λπ. «Το ζητούμενο είναι να αξιοποιείς το ανθρώπινο δυναμικό εκεί που βρίσκεται, εκεί όπου οι επιστήμονες ζουν ευτυχισμένοι και εν τέλει αποδεικνύονται και πιο παραγωγικοί».
Η συνάντηση
Συναντηθήκαμε μεταξύ δύο συσκέψεων του κ. Μακιού, μια Τρίτη μεσημέρι, στο αγαπημένο του στέκι, Oceano Seafood and Sushi Bar, στα πέριξ του Corallia. Παραγγείλαμε δύο ξανθιές μπίρες και ένα sushi combo, πληρώσαμε συνολικά 40 ευρώ. Παρά την άνεσή του με τα «ξυλάκια», ο κ. Μακιός έφαγε, ελάχιστα καθώς είχε παρασυρθεί στη δίνη της συζήτησης. Η υπογράφουσα τίμησε το εύγευστο sushi και έτι περαιτέρω απόλαυσε πολλές γλαφυρές διηγήσεις του κ. Μακιού από τα χρόνια του στο εξωτερικό.
Oι σταθμοί του
1938
Γεννιέται στην Καβάλα.
1950-1956
Φοιτά στο Kολέγιο Ανατόλια, Θεσσαλονίκη.
1956-61
Σπουδάζει ηλεκτρολόγος μηχανικός στο Πολυτεχνείο του Μονάχου.
1962-66
Εκπονεί διδακτορική διατριβή στο Max Planck für Plasmaphysik και στο Πολυτεχνείο του Μονάχου.
1967-77
Καθηγητής Department of Electronics Carleton University, Οττάβα, Καναδά. Εκεί διδάσκει Η/Μ πεδία, μικροκυματικές και οπτικές τηλεπικοινωνίες, τεχνολογία ραντάρ, ανάπτυξη Lasers.
1975-2005
Καθηγητής και διευθυντής του Εργαστηρίου Θεωρητικής Ηλεκτροτεχνίας και Παραγωγής του Τμήματος Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Τεχνολογίας Υπολογιστών του Πανεπιστημίου Πατρών.
2003-2005
Πρόεδρος του Δ.Σ. του «Aθηνά» – Ερευνητικού Κέντρου Καινοτομίας στις Τεχνολογίες της Πληροφορίας, των Επικοινωνιών και της Γνώσης.
2006
Aναλαμβάνει γενικός διευθυντής του Corallia.