Ο συγγραφέας του αυτοσαρκασμού

Ο συγγραφέας του αυτοσαρκασμού

4' 30" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Η βασική αρχή που διαπνέει το έργο του Γκάρι Στάινγκαρτ και, σύμφωνα με τα λεγόμενά του, ολόκληρη τη ζωή του είναι η άρνησή του να πάρει στα σοβαρά τον εαυτό του, ενίοτε καλύπτοντας όλο το φάσμα από τον αυτοσαρκασμό έως το αυτομαστίγωμα μέσα σε λίγες παραγράφους. «Η σύγχρονη λογοτεχνία είναι τόσο σοβαρή… Την τελευταία φορά που επιχείρησα να διαβάσω ένα λογοτεχνικό βιβλίο, αποκοιμήθηκα για τρεις μέρες, ένα μικρό κώμα», λέει στην «Κ», συνοψίζοντας την κοσμοθεωρία του σε λίγες μόνο φράσεις. «Θυμάστε την εποχή που τα βιβλία είχαν όντως πλάκα; Αυτό είναι, κατά κάποιον τρόπο, η παλιομοδίτικη φιλοδοξία μου, να συνεχίσω να γράφω με τρόπο που να κάνει τον αναγνώστη να γελάει».

Ο συγγραφέας, ο οποίος πέρασε τα πρώτα επτά χρόνια της ζωής του στη Σοβιετική Ενωση προτού εγκατασταθεί στις ΗΠΑ, δεν δίστασε να δώσει στην αυτοβιογραφία του τον τίτλο «Μικρή αποτυχία» (μετάφραση του αγγλορωσικού νεολογισμού «Failurchka», τον οποίο εφηύρε η μητέρα του για να περιγράψει τον μοναχογιό της). Στο βιβλίο, μετατρέπει την ιστορία της (μόλις τεσσαρακονταετούς) ζωής του σε ένα απολαυστικό κωμικό όσο και τραγικό ανάγνωσμα, ανατρέχοντας στις ανέλπιστες μικρές επιτυχίες, που τον έκαναν αυτό που είναι σήμερα: έναν πολυβραβευμένο πεζογράφο, μεταφρασμένο σε 28 γλώσσες.

Ιδανική εισαγωγή

Το πρώτο βιβλίο του Στάινγκαρτ που κυκλοφορεί στα ελληνικά, η «Μικρή αποτυχία», αποτελεί ιδανική εισαγωγή στο γεμάτο ειρωνεία και μαύρο χιούμορ σύμπαν του Στάινγκαρτ. Χωρίς να καταβάλλει καμία προσπάθεια να φανεί «σοβαρός» ή «αξιόπιστος», προειδοποιεί τον αναγνώστη πως τα απομνημονεύματά του συνιστούν μια απολύτως ειλικρινή καταγραφή πραγματικών γεγονότων. «Στην Αμερική φοβόμαστε πολύ να γράψουμε αναλήθειες σε μια αυτοβιογραφία. Ολόκληρα νομικά τμήματα υπάρχουν για να ελέγχουν την κάθε λεπτομέρεια. Οταν κάποιος γράφει κάτι αναληθές, οι συνέπειες μπορεί να είναι ολέθριες. Κάποτε ένας συγγραφέας αναγκάστηκε να απολογηθεί ζωντανά στην Οπρα», αστειεύεται.

Γεννημένος στο Λένινγκραντ το 1972, ο Ιγκόρ Στάινγκαρτ είχε μια μάλλον χαρούμενη παιδική ηλικία, παρά τις συστηματικές κρίσεις άσθματος και τις επώδυνες βεντούζες με τις οποίες προσπαθούσαν να τον θεραπεύσουν οι Σοβιετικοί γιατροί. Η μετεγκατάσταση της οικογένειάς του στις ΗΠΑ ναι μεν θεράπευσε το άσθμα του, ήταν όμως η αφετηρία για άλλα μαρτύρια: Οι μέχρι τότε ελάχιστα θρησκευόμενοι γονείς του αποφάσισαν να τον γράψουν σε ένα εβραϊκό σχολείο ως έμπρακτη αναγνώριση της οικονομικής και ψυχολογικής στήριξης που δέχθηκαν από τη νεοϋορκέζικη εβραϊκή κοινότητα μετά την άφιξή τους στην πόλη. Εκεί, ο μικρός Γκάρι, που άλλαξε το όνομα του ελπίζοντας στην ευκολότερη ενσωμάτωση, ήταν αναγκασμένος να διδαχθεί από το μηδέν όχι μία, αλλά δύο γλώσσες (τα αγγλικά και τα ιουδαϊκά), υπομένοντας τον καθημερινό εμπαιγμό των συμμαθητών του.

Στο σπίτι, τα πράγματα δεν ήταν καλύτερα, αφού η συνήθως ψυχρή μητέρα του εξέφραζε την απογοήτευσή της σταματώντας να του απευθύνει τον λόγο για ολόκληρες ημέρες, ενώ λίγο πριν φύγει για σπουδές τού πούλησε ένα πακέτο κοτολέτες έτσι ώστε να του διδάξει την αξία του χρήματος. Ο πατέρας του ήταν είτε συγκρατημένα τρυφερός είτε ξεσπούσε πάνω του με ανεξήγητη βιαιότητα και μόνον η γιαγιά του τού προσέφερε άνευ όρων αποδοχή (μαζί με απεριόριστη πρόσβαση στην αμερικανική τηλεόραση και πλουσιοπάροχες μερίδες «βρώμικου» φαγητού). Υστερα από μια περιτομή, που δεν επουλώθηκε σωστά, και πολλές μάταιες απόπειρες να κάνει φίλους, το αίσθημα της ταπείνωσης τον συνόδευε μόνιμα.

Αναπόφευκτα, η ενήλικη ζωή του αφηγητή διαταράσσεται από έντονες συναισθηματικές μεταπτώσεις και αποτυχημένες ερωτικές σχέσεις. Για ένα διάστημα πειραματίστηκε συστηματικά με νόμιμες και παράνομες ουσίες και τελικά κατάφερε να βρει μια κάποια ισορροπία ύστερα εκατοντάδες συνεδρίες ψυχανάλυσης, ενώ η επιτυχία των μυθιστορημάτων του επέτρεψε, επιτέλους, στην αυτοεκτίμησή του να ανακάμψει. Υστερα όμως κατέρρευσε και πάλι όταν, ξεφυλλίζοντας ένα φωτογραφικό λεύκωμα σε ένα αμερικανικό βιβλιοπωλείο, το μάτι του έπεσε σε μία εικόνα της νεογοτθικής εκκλησίας Τσεσμέ, στη σημερινή Αγία Πετρούπολη. Το μυαλό του κατακλύστηκε αμέσως από αναμνήσεις των παιδικών του χρόνων, με αποτέλεσμα να πάθει κρίση πανικού.

Η έντονη αυτή εμπειρία στάθηκε η αφορμή για μια επιστροφή στις «ρίζες», ένα ταξίδι στη Ρωσία και εντέλει τη δύσκολη γέννηση της «Μικρής αποτυχίας». Παραδόξως, η αναζήτησή του τον έφερε πιο κοντά στην οικογένειά του, την οποία έμαθε να αποδέχεται με όλες τις ατέλειές της.

Οι πάντα εύθικτοι γονείς του εξακολουθούν να μην έχουν διαβάσει την αυτοβιογραφία του, που, σε αντίθεση με τα μυθιστορήματά του, δεν έχει μεταφραστεί στα ρωσικά. Οσο για τους συγγενείς και τους φίλους του, το βιβλίο (παρά την ειλικρίνειά του) είχε θετικό αντίκτυπο στις σχέσεις του μαζί τους: «Στους συγγενείς της γενιάς μου το βιβλίο άρεσε πολύ, πράγμα που με χαροποιεί. Και ξανάγινα φίλος με τον Τζόναθαν, τον συνεπιζών μου από το εβραϊκό σχολείο. Σε γενικές γραμμές με βοήθησε να επανασυνδεθώ με πολλούς ανθρώπους», αναφέρει. «Η μόνη που δεν μπόρεσα να εντοπίσω είναι μία πρώην μου, η οποία φυλακίστηκε γιατί επιτέθηκε στο αυτί τού (εμφανισιακά αρκετά όμοιου με τον Στάινγκαρτ) φίλου της με ένα σφυρί. Ομως αποφυλακίστηκε! Και αυτό είναι καλό…», αστειεύεται. Με νωπές ακόμη τις αναμνήσεις μιας παιδικής ηλικίας στερημένης από την αίσθηση του ανήκειν, ο συγγραφέας εκφράζει ανακούφιση που ο γιος δεν κουβαλάει το παρελθόν του πατέρα του. «Είναι Αμερικάνος. Και Νεοϋορκέζος. Ας τον αφήσουμε να ζήσει μια κανονική ζωή, έτσι για αλλαγή…».

Ο Γκάρι Στάινγκαρτ, που υποστηρίζει ότι δεν έχει υποφέρει ποτέ από συγγραφικό «μπλοκάρισμα», διδάσκει σήμερα δημιουργική γραφή στο Πανεπιστήμιο Κολούμπια. «Το πρώτο πράγμα που λέω στους μαθητές μου», αναφέρει, «είναι να έχουν ισχυρή φωνή. Αυτό είναι το μόνο που μετράει. Αν μπορείς να με πείσεις ότι εσύ, και μόνο εσύ, θα μπορούσες να έχεις γράψει το βιβλίο σου, τότε θα το αγοράσω, θα το διαβάσω, μπορεί ακόμη και να το ερωτευτώ λιγάκι».

Η «Μικρή αποτυχία» κυκλοφορεί στα ελληνικά από τις εκδόσεις Καστανιώτη.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή