Και μόνον ο τίτλος της ημερίδας θα αρκούσε: 45 αρχιτέκτονες κάτω των 45 ετών παρουσιάζουν την ιστορία των έργων που τους έχουν εμπνεύσει, ακόμη κι αν αυτό δεν είναι ευδιάκριτο στο δικό τους portfolio. Είναι μεγάλη η βεντάλια, λένε οι διοργανωτές, εκ μέρους της αφοσιωμένης αρχιτεκτονικής επιθεώρησης «Δομές»: από τον Παρθενώνα και τα Πλυντήρια Μετάλλων της κλασικής-ύστερης αρχαιότητας μέχρι κατοικίες, πειραματικές δομές συλλογικής κατοίκησης, πάρκα, χώρους πολιτισμού και λουτρά, καθώς και έργα μεγάλων αρχιτεκτόνων παρουσιάζονται –σε λιγότερο από δέκα λεπτά– ως αφετηρίες, σημεία έμπνευσης και εξέλιξης 45 νέων Ελλήνων αρχιτεκτόνων. Είναι το αφήγημα της νέας γενιάς σχεδιαστών των πόλεών μας.
Ειδικότερα, αυτό το Σάββατο, στο Μουσείο Μπενάκη Πειραιώς, θα ακουστούν συμπυκνωμένες ιστορίες 45 έργων. Είναι μία σπάνια ευκαιρία για τους, έστω και ακροθιγώς, εξοικειωμένους με την αρχιτεκτονική να συναντήσουν τους λόγους για τους οποίους η αρχιτεκτονική παιδεία στην Ελλάδα είναι κρίσιμη, με δεδομένη τη μεταπολιτευτική δυσμένεια στην οποία έχει περιέλθει η αρχιτεκτονική. Από την εποχή, δηλαδή, και μετά, κατά την οποία οι αρχιτέκτονες υποδαυλίστηκαν από την ανάγκη για γρήγορες και οικονομικές λύσεις στέγασης. Εκτοτε, ασφαλώς, το δημόσιο αρχιτεκτονικό παράδειγμα είχε αρχίσει να θολώνει, ώσπου, σχεδόν νομοτελειακά, κατέστη αδιόρατο.
Ο Θανάσης Μάνης, επιμελητής των «Αφετηριών», θεωρεί, μιλώντας στην «Κ», ότι η αρχιτεκτονική καλλιέργεια στη χώρα μας «αρχίζει να κατακτά όλο και περισσότερο χώρο». «Οι “Αφετηρίες”, στις τρεις προηγούμενες εκδόσεις τους, συγκέντρωσαν εκατοντάδες κοινού, το οποίο διερωτάτο: “Τι είναι επιτέλους η δουλειά σας;”».
Υπάρχουν, όμως, κοινές συνισταμένες, που διατρέχουν τους 45 νέους αρχιτέκτονες. «Οι περισσότεροι εξ αυτών στρέφονται στον 20ό αιώνα. Λιγότεροι στον 19ο και ακόμη πιο λίγοι στην Αναγέννηση, στην αναζήτηση της δικής τους αφετηρίας», λέει στην «Κ» ο Θανάσης Μάνης. Την ίδια στιγμή, προσθέτει, «οι περισσότερες επιλογές προέρχονται από το εξωτερικό. Παρατηρείται ότι οι νεότερες γενιές είναι πιο “διεθνείς”, κάτι που δεν παρατηρείτο τόσο εκτεταμένα παλαιότερα».
Είναι αξιοσημείωτο αυτό που αναφέρει ο κ. Μάνης για το εξωστρεφές βλέμμα. Το ταξίδι έγινε ευκολότερο, το Ιντερνετ εκμηδένισε τις αποστάσεις και πύκνωσε την πληροφορία, στο εξωτερικό χτίζεται ένα «παράδειγμα» και οι νέοι αρχιτέκτονες το παρακολουθούν. «Αυτό ίσως καταδεικνύει ότι στην Ελλάδα, ιδιαίτερα στην Αθήνα, η δική μας αρχιτεκτονική εξάντλησε τη δυνατότητά της για διάλογο. Ο 20ός αιώνας ήταν ο τελευταίος του υψηλού σχεδιασμού», σημειώνει ο κ. Μάνης.
Ξεφυλλίζοντας τις φωτογραφίες των έργων-«αφετηρίες» για τη διοργάνωση των «Δομών», από καιρού εις καιρόν εμφανίζονταν κατασκευές που δύσκολα θα ανακαλέσει κάποιος αρχιτεκτονικώς υποψιασμένος, ωστόσο, όπως αναφέρει ο Θανάσης Μάνης, αυτό αποκαλύπτει τη μαγεία της ανακάλυψης και την επιθυμία μιας «εναλλακτικής» ματιάς. «Είναι κυρίαρχη τάση της εποχής», υπογραμμίζει ο ίδιος.
Παρά το κοινό που συρρέει στις «Αφετηρίες» όλα αυτά τα χρόνια, η αρχιτεκτονική έχει ακόμη μία, ας μας επιτραπεί, εκκρεμότητα· να πείσει έτι περαιτέρω ότι δεν είναι «πολυτέλεια». Ωστόσο, it takes two to tango: κρίνεται αναγκαία η διάθεση του κοινού να ακούσει χωρίς να μιλάει «αποπάνω» και επιτακτικός ο επαναπροσδιορισμός της στάσης του αρχιτέκτονα έναντι μιας κοινής γνώμης, η οποία, ανεξάρτητα από το βάθος της, έχει «άποψη» και θέλει –και, κυρίως, μπορεί– να την εκφράσει. Ταυτόχρονα, και τα δύο σκέλη θα χρειαστεί να πάψουν να νιώθουν ότι… δεν τους καταλαβαίνει κανείς. Οι «Αφετηρίες» των «Δομών» είναι μία καλή ευκαιρία να ακούσουμε τις ιστορίες των νέων αρχιτεκτόνων, να δούμε έργα που δεν μπορούμε να δούμε στην Αθήνα και, κυρίως, αρχιτέκτονες και μη να συναντηθούμε – ας πούμε ότι αυτό δεν είναι πολυτέλεια, αλλά κάτι σαν αυτονόητο.
«Αφετηρίες», Μουσείο Μπενάκη, Πειραιώς. Σάββατο 27 Μαΐου, από τις 9.30 το πρωί. Δέκα έγκριτοι πανεπιστημιακοί και αναγνωρισμένοι αρχιτέκτονες θα σχολιάζουν την επιλογή των έργων.