«Να ζήσει το έθνος να τον θυμάται». Η ευχή αυτή απευθύνεται συνήθως, μαζί με τα συλλυπητήρια, στην οικογένεια κάποιου που έφυγε από τη ζωή. Στην περίπτωση, ωστόσο, του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, η ευχή απευθύνεται και στο έθνος, γιατί αυτό, πέραν των οικείων του, αποτέλεσε στην ολότητά του την οικογένεια του εκλιπόντος πολιτικού ηγέτη. Ο συγκεκριμένος ηγέτης το υπηρέτησε πάντοτε ως καλός και χρηστός pater familiae, προασπίζοντας με πάθος σε όλη τη μακρά, και συχνά μοναχική, πολιτική διαδρομή του το πραγματικό εθνικό συμφέρον, ανεξαρτήτως οποιουδήποτε κόστους.
Πρώτο γνώμονα στους πολιτικούς και εθνικούς αγώνες του είχε αδιάλειπτα την αλήθεια, θεωρώντας ότι μόνον αυτή αξίζει να λέγεται στην πατρίδα, έστω και αν πολλές φορές ήταν πικρή και, συνακόλουθα, δυσάρεστη. Γι’ αυτό και ουδέποτε δίστασε να μιλήσει με ανεπιφύλακτη παρρησία, άλλοτε συμβουλεύοντας, άλλοτε προειδοποιώντας και άλλοτε αναλαμβάνοντας βαρύτατες ευθύνες με τόλμη και αυταπάρνηση.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης υπήρξε αδιάκοπα παρών σε όλους τους τομείς της κρατικής και εθνικής δραστηριότητας. Ομως τα λίγα λόγια που ακολουθούν και που βασίζονται στον λόγο της γνώσεως αφορούν την αδιαμφισβήτητη προσφορά του στον κατ’ εξοχήν ευαίσθητο και ολισθηρό τομέα της εξωτερικής πολιτικής και του χειρισμού των εθνικών θεμάτων.
Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης υπήρξε εκ των ελαχιστότατων, αν μη ο μοναδικός, εκ των συγχρόνων πολιτικών που αντελήφθη τη θεμελιακή σημασία του τομέως αυτού και συνεπώς την ανάγκη εξασφαλίσεως αποτελεσματικής διπλωματικής υπηρεσίας του κράτους. Δεν απαξίωσε ποτέ, είτε ως υπουργός είτε ως ως πρωθυπουργός, ούτε καν ως γενικότερα μαχόμενος πολιτικός, το υπουργείο των Εξωτερικών. Ποτέ δεν το υποβάθμισε με το μικροπολιτικό κριτήριο ότι δεν αποφέρει ψήφους. Κατ’ αναλογία, απέφυγε ενσυνείδητα να καπηλευθεί τα εξωτερικά εθνικά θέματα, έστω και αν η καπηλεία αυτή θα του απέφερε δημοφιλία. Πίστευε ακράδαντα ότι, όταν τα θέματα αυτά περιπίπτουν στην τάξη των εσωτερικών, κομματικών και, ακόμα χειρότερα, προσωπικών προβλημάτων, οι συνέπειες για το έθνος είναι τραγικές.
Διέθετε όλα τα προσόντα για να προωθήσει επιτυχώς οποιοδήποτε κρίσιμο ζήτημα ή, αντίθετα, για να αποτρέψει τυχόν δυσμενείς προοπτικές. Οραματιστής αλλά και ρεαλιστής στην εκτίμηση προσώπων και καταστάσεων, ήταν προφανής η ικανότητά του για αντικειμενική στάθμιση των ευρύτερων διεθνών δεδομένων της στιγμής και για αντίστοιχη χάραξη στρατηγικής και λήψη των εκάστοτε επιβεβλημένων αποφάσεων.
Ηταν φιλόδοξος πατριώτης αλλά και ψύχραιμος κριτής του «επιθυμητού» και του «εφικτού» – πράγμα που στα εθνικά, κυρίως, θέματα συνιστά ακρογωνιαίο λίθο ασκήσεως εξωτερικής πολιτικής. Το αποτέλεσμα ήταν ότι επέλεγε χωρίς δισταγμούς και επιφυλάξεις την προσφορότερη κατά περίπτωση γραμμή προς διαφύλαξη του καλώς εννοούμενου εθνικού συμφέροντος. Μειλίχιος, κατευναστικός και συμβιβαστικός εκφραστής των απόψεών του αλλά και σκληρός και ανυποχώρητος διαπραγματευτής, όταν αυτό ήταν απαραίτητο, κέρδιζε αβίαστα την εκτίμηση και τον σεβασμό των ξένων συνομιλητών και ομολόγων του.
Διορατικός, τέλος, σε μεγάλο βαθμό, προλάμβανε ή, τουλάχιστον, προσπαθούσε να προλάβει έγκαιρα τις εξελίξεις, αδιαφορώντας, ως άλλωστε όφειλε, για τις όποιες υστερόβουλες αντιδράσεις των απολογητών του κοντόφθαλμου λαϊκισμού.
Αυτός υπήρξε ο πολιτικός ηγέτης και διπλωμάτης Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, για να χρησιμοποιηθούν όροι που σε μικρό μόνο βαθμό αποδίδουν τις ανύπαρκτες στην ελληνική γλώσσα (μήπως και στην ελληνική πολιτική πραγματικότητα;) έννοιες του statesman ή του homme d’État, που αναμφίβολα του αξίζουν.
Ας ζήσει λοιπόν το έθνος να τον θυμάται! Κυρίως στις μέρες μας, που το άμοιρο αυτό έθνος βιώνει τον ατέλειωτο Γολγοθά του…
* Ο κ. Χρήστος Ζαχαράκις είναι πρέσβης ε.τ.