Πρώτα έκοψαν τις βόλτες, το φαγητό σε εστιατόρια, τις διακοπές. Αργότερα κατέθεσαν τις πινακίδες του μεγαλύτερου αυτοκινήτου τους. Πρόσφατα προσπάθησαν να πουλήσουν και το μικρότερο όχημα αναρτώντας αγγελία σε ιστοσελίδα, δεν κατάφεραν όμως να βρουν αγοραστή. Κάποια στιγμή δανείστηκαν χρήματα από συγγενή τους, ενώ ήδη είχαν αξιοποιήσει δικές τους οικονομίες και την αποζημίωση απόλυσης του συζύγου, ο οποίος επί τέσσερα χρόνια παρέμενε άνεργος. Παρά την κρίση, δεν ήθελαν να σταματήσουν την προσπάθεια που ξεκίνησαν το 2012: να αποκτήσουν παιδί μέσω εξωσωματικής γονιμοποίησης.
«Το άγχος δεν βοηθάει ανθρώπους που είναι υπογόνιμοι. Αλλά πώς να μην αγχώνεσαι όταν αύριο μπορεί να μην έχεις δουλειά; Σε επηρεάζει αυτή η αβεβαιότητα», λέει στην «Κ» ο Γιάννης. Με τη σύζυγό του ετοιμάζονται για μία ακόμη απόπειρα εξωσωματικής. «Θα ζητήσουμε και οι δύο ένα μισθό προκαταβολή και περιμένουμε το επίδομα αδείας μήπως και μαζευτούν τα χρήματα», εξηγεί.
Το αποτύπωμα της οικονομικής κρίσης φαίνεται τα τελευταία χρόνια και στη διαδικασία της εξωσωματικής γονιμοποίησης. Αν και δεν υπάρχουν στη χώρα μας επαρκή συγκρίσιμα δεδομένα, γιατροί που δραστηριοποιούνται σε αυτόν τον τομέα εκτιμούν ότι οι κύκλοι εξωσωματικής έχουν μειωθεί έως και 30% – 40% σε σχέση με τα προ του 2010 επίπεδα.
Αυτή η τάση υποστηρίζεται και από συνεντεύξεις γιατρών και ζευγαριών στην «Κ». Τα νεότερα σε ηλικία υπογόνιμα ζευγάρια μπορεί να μεταθέσουν χρονικά την προσπάθειά τους μέχρι να εξασφαλίσουν το απαιτούμενο χρηματικό ποσό (κατά μέσον όρο 3.000 – 3.500 ευρώ για μία εξωσωματική). Αντίστοιχα τα μεγαλύτερα σε ηλικία ζευγάρια παρά το φάσμα της ανεργίας, των περικοπών ή της υπερφορολόγησης επιχειρούν να καλύψουν το κόστος και με δανεικά χρήματα. Βάσει νόμου, άλλωστε, η εξωσωματική δεν επιτρέπεται σε γυναίκες άνω των 50 ετών.
Σε κάποιες περιπτώσεις ορισμένα από τα δεκάδες ιδιωτικά κέντρα που λειτουργούν στην Ελλάδα είναι ελαστικά στις μεθόδους αποπληρωμής. «Ο πρώτος γιατρός που επιλέξαμε είπε ότι θα δίνουμε χρήματα όποτε έχουμε. Ποτέ δεν μας πίεσε. Αυτό μας βοήθησε πολύ, έβγαλε ένα βάρος», λέει ο Γιάννης. Πλέον όμως, έπειτα από προσπάθειες που δεν έφεραν αποτέλεσμα, άλλαξαν γιατρό με τη γυναίκα του. Σύμφωνα με το ζευγάρι, τώρα τους έχει ζητηθεί να καλύψουν όλο το ποσό μπροστά.
Ο Γιάννης και η σύζυγός του μίλησαν στην «Κ» ζητώντας να μη δημοσιευτεί το πλήρες όνομά τους, κυρίως γιατί όπως λένε ακόμη και σήμερα το θέμα της εξωσωματικής παραμένει για κάποιους ταμπού. «Ο κόσμος δεν έχει αίσθηση του ψυχολογικού φορτίου. Οι αντιδράσεις είναι αλλόκοτες. Ανθρωποι που μπορεί να προσπαθούν να σε καταλάβουν θα πουν “γιατί έτυχε σε εσένα;”», λένε.
«Δεν το βάζουμε κάτω»
Σε αντίθεση με τον Γιάννη και τη σύζυγό του, η Ξανθή άρχισε τις προσπάθειες προ κρίσης, το 2003. Πήρε δύο καταναλωτικά δάνεια τότε (τα οποία έχει αποπληρώσει) για να καλύψει το κόστος των εξωσωματικών. Επειτα από έξι απόπειρες ακολούθησε παύση οκτώ ετών, κυρίως για ψυχολογικούς αλλά και οικονομικούς λόγους. Πριν από δύο χρόνια έκλεισε και το μαγαζί που είχε με τον σύζυγό της στην Αθήνα. Τώρα προετοιμάζεται για την έβδομη εξωσωματική τον Σεπτέμβριο. «Η κρίση επηρεάζει. Εμείς θεωρητικά και λόγω ηλικίας φτάνουμε στο τέλος των προσπαθειών μας, αλλά δεν το βάζουμε κάτω», λέει.
Οπως εξηγεί η ίδια, αλλά και η Εφη που ξεκίνησε το 2010 τις εξωσωματικές, με κάθε μη επιτυχημένη προσπάθεια ανεβαίνει το κόστος καθώς τα ζευγάρια αλλάζουν γιατρούς και καλούνται να επαναλάβουν εξετάσεις. Ακόμη, η βοήθεια της πολιτείας κρίνεται ελάχιστη. Ο ΕΟΠΥΥ καλύπτει μόνο το κόστος των φαρμάκων για περιορισμένο αριθμό προσπαθειών. Τα ζευγάρια πρέπει να αντιμετωπίσουν τη γραφειοκρατία περνώντας από ειδική επιτροπή, η οποία τουλάχιστον για την Κεντρική Μακεδονία (καλύπτεται από γραφείο στη Θεσσαλονίκη) φαίνεται πως δυσλειτουργεί κλείνοντας σήμερα ραντεβού για 2 – 3 μήνες αργότερα.
«Η πτώση στους κύκλους εξωσωματικής είναι ιδιαίτερα έντονη από φέτος τον Ιανουάριο», λέει ο γιατρός Βασίλης Ταρλατζής. «Η επίπτωση της οικονομικής κρίσης και η αφαίμαξη εισοδήματος από τον κόσμο λόγω πολλαπλών εισφορών και φορολογικών μέτρων δεν του επιτρέπουν να πληρώσει την εξωσωματική». Ο συνάδελφός του, Μηνάς Μαστρομηνάς, παρατηρεί ότι όλο και πιο συχνά ζευγάρια μεταθέτουν χρονικά τις προσπάθειές τους και λόγω οικονομικής αδυναμίας. «Κερδίζουν όσο χρόνο μπορούν. Γι’ αυτό και η ηλικία ζευγαριών που έρχονται για εξωσωματική έχει αυξηθεί κατά μέσον όρο κατά μία πενταετία. Προ κρίσης έρχονταν σε ηλικία 33 – 34 ετών, ενώ πλέον έρχονται σε ηλικίες 38 – 39 ετών», λέει.
Οπως εξηγεί, το κόστος της διαδικασίας δεν μειώθηκε στην Ελλάδα στα χρόνια της κρίσης κυρίως γιατί τα περισσότερα αναλώσιμα εισάγονται από τις ΗΠΑ ή άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Ο γιατρός Γρηγόρης Γκριμπίζης θυμάται ότι από το 1993 υπήρχαν ζευγάρια που προσπαθούσαν να εξοικονομήσουν χρήματα. Μάλιστα, τότε δεν καλύπτονταν από τα ασφαλιστικά ταμεία ούτε τα φάρμακα. «Η κατάσταση στην κρίση μού θύμισε εκείνη την περίοδο», λέει. «Τότε που ζευγάρια καθυστερούσαν προκειμένου να δουν πώς θα ανταποκριθούν οικονομικά».
Συναντήσεις ψυχολογικής υποστήριξης
Τη μείωση στους κύκλους εξωσωματικής λόγω της οικονομικής κρίσης διαπιστώνει και η Δήμητρα Δρακοπούλου, πρόεδρος του σωματείου υποστήριξης γονιμότητας «Κυβέλη». «Μέχρι το 2011 οι γυναίκες θα έκαναν έως και τρεις προσπάθειες τον χρόνο. Επειτα αυτός ο αριθμός έχει περιοριστεί», λέει στην «Κ». Το σωματείο ιδρύθηκε το 1995 για να ενημερώσει και να συνδράμει ζευγάρια που επιχειρούν την ιατρικώς υποβοηθούμενη αναπαραγωγή. «Δεν εκπροσωπούμε κάποια κλινική ή κάποιον γιατρό», λέει η κ. Δρακοπούλου. «Οταν ένα ζευγάρι έχει ήδη πραγματοποιήσει προσπάθειες, δεν καλύπτονται πλέον τα φάρμακά του και έχει οικονομική αδυναμία, ζητάμε από διαφορετικά κέντρα εάν μπορεί να τους γίνει έκπτωση».
Τουλάχιστον δύο φορές τον μήνα τα μέλη του σωματείου συναντιούνται σε μια αίθουσα στο κέντρο της Αθήνας σε ομαδικές συνεδρίες ψυχολογικής υποστήριξης. Εκεί μοιράζονται τις ιστορίες τους. Συνήθως ο ψυχολόγος ζητάει να μην επικεντρωθούν στα αμιγώς ιατρικά ή οικονομικά ζητήματα. «Είναι σημαντικό να βρίσκεσαι σε ένα δωμάτιο με ανθρώπους που σε καταλαβαίνουν», λέει ο Γιάννης που είναι εδώ και χρόνια μέλος του σωματείου. Μαζί του συμφωνεί και ένα ακόμη μέλος που συνάντησε εκεί η «Κ» την Τετάρτη: «Εδώ δεν σε καλεί κανείς να απολογηθείς γιατί δεν πέτυχε μια προσπάθειά σου», λέει.