Εννέα σημεία για τη δικτατορία ως γεγονός, ως κληρονομιά και ως πρόσχημα

Εννέα σημεία για τη δικτατορία ως γεγονός, ως κληρονομιά και ως πρόσχημα

3' 48" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

​​​​1. Η δικτατορία υπήρξε η βάναυση ανατροπή της συνταγματικής τάξης από μια αδίστακτη συμμορία χωρίς αρχές, σύμφωνα με την οξυδερκή διατύπωση του Γ. Μαυρογορδάτου. Οι συνταγματάρχες διέκοψαν βίαια μια μακροχρόνια, αν και με ασυνέχειες, πορεία φιλελευθεροποίησης της χώρας. Εξάλλου, η Ελλάδα αποτέλεσε μια από τις σπάνιες εκείνες περιπτώσεις κρατών, όπου έπειτα από έναν σκληρό εμφύλιο πόλεμο δεν εγκαθιδρύθηκε δικτατορία ή ολοκληρωτικό καθεστώς, αλλά μια έστω και «καχεκτική» δημοκρατία.

2. Η δικτατορία θεμελίωσε τη χαριστική βολή που έδωσε στο κράτος δικαίου πάνω σε εθνικολαϊκιστικές βάσεις. Οπως ορθά υποστηρίζει ο Π. Καζάκος, μέσω της πολιτικής παροχών (διαγραφή αγροτικών δανείων) διένειμε εύνοιες και επιβεβαίωσε την πεποίθηση ότι ο νόμος είναι ένα εργαλείο στα χέρια αυτών που έχουν την εξουσία.

3. Το «οικονομικό θαύμα» της δικτατορίας είναι μύθος. Είναι αλήθεια πως κατά τα πρώτα χρόνια της δικτατορίας καταγράφηκαν υψηλοί ρυθμοί ανάπτυξης. Ομως, η πορεία αυτή είχε αρχίσει ήδη από το ’50 και είχε γοργούς ρυθμούς και το ’60. Κατά την τριετία 1962-1964, ο μέσος ετήσιος ρυθμός μεγέθυνσης του ΑΕΠ ήταν περίπου 10% (η δικτατορία ουδέποτε είχε τρία τέτοια συνεχόμενα χρόνια), και 6% κατά την τριετία 1965-1967 (Αλογοσκούφης, 2013).

4. Είναι μύθος πως η δικτατορία έχαιρε ευρείας υποστήριξης. Η λανθασμένη πεποίθηση περί κοινωνικής στήριξης στους συνταγματάρχες φαίνεται πως δημιουργήθηκε από τις διαψευσμένες προσδοκίες των αντιστασιακών που ανέμεναν αρχικώς, πως η λαϊκή κινητοποίηση θα ανέτρεπε σύντομα τη δικτατορία. Είναι γεγονός πως η μεγάλη πλειοψηφία των πολιτών έδειξε ανοχή στη χούντα και ζούσε κανονικά τη ζωή της· τίποτε το παράξενο. Ο μέσος άνθρωπος δεν έχει ως προτεραιότητα τον «αγώνα για ελευθερία» αλλά την επιβίωσή του, ιδιαίτερα σε ταραγμένους και επικίνδυνους καιρούς. Η αντίσταση είναι πράξη παράτολμων και παθιασμένων μειοψηφιών και μαζικοποιείται μόνον εφόσον η εξουσία δείξει σημάδια υποχώρησης ή κατάρρευσης· όλα τα άλλα είναι απλώς παραμύθια. Εντούτοις, μη αντίσταση δεν σημαίνει υποστήριξη ή νομιμοποίηση. Η ιδέα πως οι Ελληνες υποστήριζαν τους χουντικούς επειδή δεν τους εναντιώθηκαν είναι εξίσου λανθασμένη με τον ισχυρισμό πως τα κομμουνιστικά καθεστώτα της Ανατολικής Ευρώπης έχαιραν λαϊκής υποστήριξης λόγω απουσίας κοινωνικής αντίδρασης.

5. Η δικτατορία είχε σοβαρές και μακροχρόνιες συνέπειες στην πολιτική κοινωνικοποίηση των Ελλήνων. Εξαιτίας του γελοίου αυτού αντικομμουνιστικού καθεστώτος, στη συνείδηση πολλών ατόμων η έννοια της ελευθερίας ταυτίστηκε με τις αξίες της επαναστατικής Αριστεράς. Ετσι, δημιουργήθηκε το εξής παράδοξο: άνθρωποι που αγωνίζονταν για τη δημοκρατία στην Ελλάδα να υποστηρίζουν χωρίς συνείδηση και ντροπή μερικά από τα πιο κτηνώδη καθεστώτα παγκοσμίως και αυτό να θεωρείται περίπου φυσιολογικό στη χώρα μας.

6. Η Δεξιά της μεταπολίτευσης, όντως έλαβε το πικρό «μάθημα» και αποκόπηκε οριστικά από την Ακρα Δεξιά κατά τη μεταπολίτευση. Γεννήθηκε όμως ευνουχισμένη και άτολμη. Η Δεξιά δεν αποποιήθηκε απλώς το αυταρχικό παρελθόν της αλλά και ουσιώδη στοιχεία της συντηρητικής της ταυτότητας παραδίδοντας, άνευ όρων πολλές φορές, την ιδεολογική κυριαρχία στην Αριστερά –με φωτεινή και κρίσιμη εξαίρεση τον φιλοευρωπαϊσμό, το «ανήκομεν στη Δύση» χάρη στο οποίο είμαστε ακόμη ζωντανοί ως χώρα.

7. Εξαιτίας της δικτατορίας το φιλελεύθερο Κέντρο συρρικνώθηκε δραματικά. Η ριζοσπαστικοποίηση των κεντρώων ψηφοφόρων μεταπολιτευτικά οδήγησε στην άνοδο ενός αριστερού εθνικολαϊκισμού και αντιδυτικισμού με καταστροφικές συνέπειες που φτάνουν ώς τις μέρες μας. Το «ΕΟΚ και ΝΑΤΟ το ίδιο συνδικάτο» που διαμόρφωσε μια γενιά δεν είναι άσχετο με το βάρος της δικτατορίας. Ο αριστερός εθνικολαϊκισμός δεν θα είχε υπάρξει ποτέ τόσο έντονος αν δεν είχε συμβεί η δικτατορία.

8. Η αντιδικτατορική Αντίσταση υπήρξε στάση υψηλής ηθικής στάθμης, σχετικά λίγων ανθρώπων και οργανώσεων στην Ελλάδα και το εξωτερικό και είναι από τα πράγματα που αξίζει να είμαστε περήφανοι ως κοινωνία. Καθώς μεγάλωσα μέσα σε αυτές τις αξίες, συγκινούμαι με τη μνήμη της Αντίστασης και σέβομαι τις ευαισθησίες και τις αντιδράσεις των «παρόντων» ακόμη κι όταν είναι εμφανώς υπερβολικές και άδικες. Ομως προσοχή! Η υπερβολή από την υποκρισία δεν απέχουν πολύ. Δεν γίνεται να ωρύεσαι για το άρθρο του Καλύβα για τη δικτατορία και να συναγελάζεσαι χωρίς πρόβλημα με ακροδεξιούς ή να μη δείχνεις καμιά ευαισθησία για την ωμή καταπάτηση της δημοκρατίας αλλού. Αυτή η επιλεκτικότητα ορισμένων είναι αν μη τι άλλο περίεργη και υποδηλώνει άλλες προθέσεις. Δυστυχώς, η Αριστερά ιδιαίτερα, μας έχει συνηθίσει στην κυνική χρησιμοποίηση της ηθικής για πολιτικό όφελος.

9. Ο Στάθης Καλύβας, όπως και όλοι οι διαπρεπείς Ελληνες επιστήμονες του εξωτερικού, αποτελεί ένα πολύτιμο κεφάλαιο για τη χώρα. Οι δημόσιες παρεμβάσεις του είναι τροφή για κριτική σκέψη και προάγουν τον διάλογο, εάν είμαστε σε θέση να σκεφτούμε. Εκτός από φανατικός, πρέπει να είναι κανείς αφόρητα εμπαθής ή ανίατα ζηλόφθονος για να μην αντιλαμβάνεται ότι οι κατηγορίες περί «φιλοχουντικού αναθεωρητισμού» είναι όχι μόνο γελοίες αλλά και δηλωτικές του επαρχιωτισμού αυτών που τις εκφέρουν.

* Ο κ. Νίκος Μαραντζίδης είναι καθηγητής Πολιτικής Επιστήμης στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας και επισκέπτης καθηγητής στο Πανεπιστήμιο του Καρόλου στην Πράγα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή