ΧΡΗΣΤΟΣ ΧΑΡΤΟΜΑΤΣΙΔΗΣ
Μπαρ «Οι νεράιδες»
εκδ. Μανδραγόρας, σελ. 90
Ο Χρήστος Χαρτοματσίδης είναι ρεαλιστής πεζογράφος. Στις διηγηματογραφικές του συλλογές «Το παλιό κτίριο» (1991) και «Φώτο-Veritas» (2003) δημιούργησε χαρακτήρες και έπλασε στιγμιότυπα από τη ζωή στη Σόφια της δεκαετίας του ’50, όπου γεννήθηκε, καθώς και από την καθημερινότητα στη Βόρειο Ελλάδα, όπου εγκαταστάθηκε μετά το 1980. Και ταυτόχρονα είναι παρωδιακός συγγραφέας, καθώς στις «Περιπέτειες του Μπρέγκα» (2001) διακωμώδησε τις αναρίθμητες κίβδηλες πτυχές του ψευδοφιλολαϊκού αυταρχικού βουλγαρικού κομμουνιστικού καθεστώτος, ενώ στο «Μια εταίρα θυμάται» (2009) σατίρισε την εξοντωτική αρχή του «πόλεμος πατήρ πάντων» στη διάρκεια του αρχαιοελληνικού 4ου π.Χ. αιώνα. Είναι όμως παρωδιακός συγγραφέας και με τη σύγχρονη έννοια του όρου, με στόχο την απομίμηση και την παράφραση παλαιότερων έργων και ειδών και την ενσωμάτωση της πλουσιότατης λογοτεχνικής παράδοσης στα κείμενά του. Το «Μια εταίρα θυμάται» παραπέμπει έτσι στο ιστορικό και στο επιστολικό μυθιστόρημα, καθώς και στο θρίλερ. Και ο κορυφαίος «Κιθαρίστας σε ταβέρνα» (1996) με τις αδιάκοπές οικογενειακές και ερωτικές συγκρούσεις του αποτελεί μια ανατολικοευρωπαϊκή εκδοχή οργισμένης λογοτεχνίας. Μες στις σελίδες της αναπτύσσεται ένας θερμός ντοστογιεβσκικός τόνος, υπάρχουν παρουσίες απ’ τους «Αδελφούς Καραμαζόφ» και τον Τσέχοφ, καθώς και μια παρωδία του μελοδράματος των ταπεινών, ενώ διακριτικά υποβάλλεται και η παρουσία του ακαταμάχητου Χόλντεν Κόλφιλντ του αμερικανικού «Φύλακα στη σίκαλη».
Στην τελευταία του διηγηματογραφική συλλογή «Μπαρ “Οι νεράιδες”», ο Χρήστος Χαρτοματσίδης καταπιάνεται και πάλι με την αγαπημένη του θεματική, τις ποικίλες ψευδαισθήσεις της κοινής γνώμης, η οποία δεν διστάζει να υιοθετεί μαζικά τις πιο παράδοξες στάσεις. Ο πεζογράφος όμως επιλέγει αυτήν τη φορά νέα εδάφη, ανθρώπους που καταλήγουν να πιστεύουν στις πιο εξωφρενικές εκδοχές του υπερφυσικού που υποτίθεται πως μάς κυβερνάει. Τον τόνο δίνει η αλληγορική παρωδία «Smash», μια εύστοχη πικρή διακωμώδηση ολόκληρου του συστήματος της θρησκευτικής πίστης. Και αποκαλύπτει τις προθέσεις του όταν αντιλαμβανόμαστε πως οι πρωταγωνιστές επί των οποίων επιπίπτει η τιμωρός θεία δίκη δεν είναι παρά μια κοινότητα απροστάτευτων κατσαριδών τις οποίες κάθε τόσο εξολοθρεύει ο ιδιοκτήτης του λουτρού μέσα στο οποίο έχουν καταφύγει. Στην ίδια παρωδιακή γραμμή αναπτύσσονται και το «Holy child», «Ο Super G απ’ την Καλκάντζα», «Ο προφήτης» και ο «Αγγελιοφόρος» για μικρά φτωχόπαιδα, πτωχοπρόδρομους και σαλούς που όλοι πιστεύουν πως τους έχουν χαριστεί υπερφυσικές δυνάμεις. Πρόκειται για μια θεματολογία ιδιαιτέρως επίκαιρη αν λάβουμε υπόψη μας την πλούσια τρέχουσα φιλολογία περί υπάρξεως ψεκασμένων.
Τη γραμμή των λαϊκών δοξασιών και των μαγικών παραμυθιών ακολουθούν «Η βρύση με τις νεράιδες» και «Η μεγάλη επιστροφή του Παππού», όπου ο περιζήτητος νεαρός πρόγονος αρνείται να ενδώσει στα πανέμορφα ξωτικά που τον πολιορκούν, περιπέτειες που καθιστούν ακόμα πιο μελαγχολική τη συνέχεια του βίου του όταν ηττημένος του ΕΛΑΣ θα αναγκαστεί να λάβει τον δρόμο της υπερορίας ή όταν γέρων εις τας δυσμάς του βίου του θα μεταμορφωθεί σε ένα άκακο αδύναμο μικρό πλασματάκι. Το «Πολύφημος και Γαλάτεια» και το «Αϊ Βασίλης του Συλλόγου» κινούνται σε ρεαλιστική γραμμή διακωμωδώντας τα παθήματα που υφιστάμεθα εξαιτίας των χαρακτηριολογικών μας αδυναμιών ή εξαιτίας της αθώας παιδικής αφέλειάς μας. Στο ομώνυμο της συλλογής διήγημα, τέλος, ρεαλισμός και υπερβατικότητα παντρεύονται. Απροστάτευτες χορεύτριες βορειοελλαδικού καμπαρέ, η Λιούμπα και η Βέρα θα πέσουν στο «Μπαρ “Οι νεράιδες”» στα νύχια αδίστακτου προστάτη που τις κακομεταχειρίζεται κατά το δοκούν. Εδώ πλέον το υπερφυσικό είναι πιστευτό, φαντάζει επιθυμητό και γίνεται ευπρόσδεκτο, καθώς σπεύδει να διορθώσει την αδικία και να αποκαταστήσει την τάξη.