Υπάρχει ένα αφετηριακό σφάλμα, που γίνεται σε πολλά νεόκοπα φεστιβάλ, ανά την Ελλάδα: οι διοργανωτές έρχονται με τάση «εκπολιτισμού» των ντόπιων και συνήθως μετατρέπονται ταχύτατα σε ξένο σώμα. Αντιθέτως, στην Ανάφη, το δίδυμο Κερενίδη – Πέπε προσέγγισε την τοπική κοινωνία με απόλυτο σεβασμό. Τούτο δεν σημαίνει ότι οι δράσεις του «Φαινόμενου» είναι κομμένες και ραμμένες στα μέτρα της αισθητικής καλλιέργειας που μπορεί να έχει ο μέσος Ελληνας της επαρχίας. Πολλές εγκαταστάσεις ή διαλέξεις σίγουρα είναι δυσνόητες ή απαιτούν υψηλή μορφωτική σκευή.
Παρ’ όλα αυτά, το «Φαινόμενον» έχει τους Αναφιώτες σε μια θέση τιμητική, καλλιεργώντας μεθοδικά και υπομονετικά το έδαφος της σύγκλισης. Τα περισσότερα καλλιτεχνικά πρότζεκτ αφορούν τον τόπο, την ιστορία του, τις μαρτυρίες των κατοίκων, αυτή τη μοναδική ατμόσφαιρα της καθημερινότητας στο Αιγαίο. Υπό αυτή την άποψη, η προσπάθεια που γίνεται στην Ανάφη μπορεί να μας διδάξει πολλά: αφενός, οι συλλέκτες (που είναι ταυτόχρονα και οι επιμελητές) μένουν πιστοί στο αρχικό τους σκεπτικό χωρίς να κάνουν εκπτώσεις, αφετέρου, οι ντόπιοι δεν αισθάνονται ότι είναι παρείσακτοι, αλλά μέρος του εγχειρήματος.
Να, ένα παράδειγμα: ο Μεξικανός Μάριο Γκαρσία Τόρες κατάφερε να τους συγκινήσει, καθώς ανακάλυψε ένα άγνωστο άγαλμα από την Ανάφη στο Λούβρο και εκτύπωση καρτ ποστάλ ζητώντας την επιστροφή του στα πάτρια. Γενικά, πολλοί καλλιτέχνες έδειξαν έντονο ενδιαφέρον για τη μικρή αρχαιολογική συλλογή του νησιού που είναι κλεισμένη σε μια αποθήκη και επισκέψιμη λίγες φορές την εβδομάδα, ελλείψει μουσείου. Αλλοι καλλιτέχνες ενδιαφέρθηκαν για το τοπίο, τη γλώσσα, την εμπειρία τού να ζεις σε ένα νησί. Και ο μικρός αγώνας που έγινε για να μετουσιωθούν οι γνώσεις που αποκόμισαν οι εικαστικοί σε έργα τέχνης ήταν και αυτές συγκινητικές.
Σε κάθε διοργάνωση που θα γίνεται ανά διετία, η σχέση με το νησί θα βαθαίνει και οι κάτοικοι θα αντιλαμβάνονται το σημαντικό πλεονέκτημα να φιλοξενούν ένα εικαστικό γεγονός διεθνούς διαμετρήματος. Ισως το πιο σημαντικό πράγμα που μπορεί να βγάλει την ελληνική περιφέρεια από την υπνηλία και την ακινησία της είναι πως μπορεί να αποκτήσει «διεθνείς άτυπους πρέσβεις» που να μιλούν για τα πραγματικά της κάλλη, που να έχουν γνώση του παρελθόντος ενός τόπου και που να ενδιαφέρονται για το μέλλον του. Αν σκεφτεί κανείς ότι τα περισσότερα δρομολόγια πλοίων φτάνουν στην Ανάφη το μαύρο ξημέρωμα και ότι τα καταλύματα είναι λίγα, τότε καταλαβαίνει κανείς ότι θέλει ορκισμένους και όχι περιστασιακούς φίλους. Και τους έχει.