Ολυμπία Φράγκου-Ψυχοπαίδη, κορυφαία μορφή της ελληνικής μουσικολογίας

Ολυμπία Φράγκου-Ψυχοπαίδη, κορυφαία μορφή της ελληνικής μουσικολογίας

3' 23" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Μια προσωπικότητα υψηλού κύρους αναχώρησε τη Δευτέρα 14 Αυγούστου, ήρεμα, διακριτικά, όπως ακριβώς ζούσε. Μας αιφνιδίασε όλους. Είμαι βέβαιη ότι θα την αναζητούμε συχνά στο εξής στον μουσικό χώρο γενικά, στην επιστήμη που υπηρετούσε ειδικότερα.

Η Ολυμπία Φράγκου-Ψυχοπαίδη γεννήθηκε σε καλλιεργημένο περιβάλλον, στον Βόλο το 1944. Ξεκίνησε να μελετά πιάνο νήπιο ακόμα. Στα 14 ανακάλυψε τον Μπετόβεν κι άρχισε να σκέπτεται πάνω στη μουσική του και πίσω από τις νότες. Μετά τη Νομική Αθηνών συνέχισε σπουδές στη φιλοσοφία, τη μουσικολογία και τις κοινωνικές επιστήμες, μαθήτρια των Χ. Σνέντελμπαχ, Πίτερ Καν, Λούντβιχ Φίνσερ και βεβαίως του Τεοντόρ Αντόρνο, στο Πανεπιστήμιο Goethe της Φρανκφούρτης (1967-1974).

Για τους φίλους ήταν η Ολυ, ένας βαθυστόχαστος νους με καρδιά παιδιού, έτοιμη να μοιραστεί, να συμπράξει. Οταν ο Κοσμάς Ψυχοπαίδης και η Ολυ, αυτό το σφιχτοδεμένο ζευγάρι, επέστρεψαν στην Ελλάδα, τίποτε δεν ήταν δεδομένο για το επιστημονικό της μέλλον εδώ. Κάποια στιγμή, η μουσικολογία έδειξε την πρόθεσή της να εγκαταστήσει το σπιτικό της στο Πανεπιστήμιο Αθηνών. Πήρε λίγο χρόνο να αποφασίσει η Ολυ να διεκδικήσει πανεπιστημιακή έδρα. Αντιδρούσε σχολαστικά. Ελεγε ότι δεν γνωρίζει βασικά πράγματα για την ελληνική μουσική ζωή και ούτε καν την ψυχολογία των νέων ανθρώπων. Χρειάζεται επομένως να σκεφτεί παραμέτρους πριν αποφασίσει. Ευτυχώς αποφάσισε. Ως ιδρυτικό μέλος του Τμήματος Μουσικών Σπουδών υπήρξε από το 1991 κεντρικός πυλώνας για την ανάπτυξή του, συνέβαλε διδάσκοντας, εργάστηκε ως πρόεδρός του (2004-2006). Οι φοιτητές της αιφνιδιάστηκαν από ένα τέτοιο επιστημονικό μέγεθος, από μια εντυπωσιακή, πλούσια θεωρητική σκέψη. Αγάπησαν όμως το εντυπωσιακό εύρος της γνώσης της, που δεν σταματούσε στη μουσικολογία αλλά χρησιμοποιούσε συστηματικά τη φιλοσοφία, την κοινωνιολογία, την ιστορία των πολιτισμών, την πολιτική σκέψη. Και βέβαια εμπεριείχε, σχεδόν πάντα, τις επιστημονικές καταθέσεις του Aντόρνο, του μέντορα-δασκάλου της. Το 2012 ευτυχισμένη μου ανακοίνωσε ότι «Η Φιλοσοφία της Νέας Μουσικής» του, που μεταφραζόμενη στα ελληνικά, έπρεπε να διαθέτει μεταφραστική καθαρότητα, κυκλοφόρησε.

Το 1985 ίδρυσε και διηύθυνε το περιοδικό Μουσικολογία. Δεν υπήρχε μέχρι τότε έντυπο συστηματικό, να κερδίσει από κοινού τον κόσμο των μουσικών, των ακροατών, των μουσικολόγων. Η Ολυ ενθουσιάστηκε και μόνον με την ιδέα. Επωμίστηκε τις ευθύνες για να εκδίδονται δύο τεύχη ετησίως. Το όνειρό της ήταν, όσο συντομότερα καταστεί εφικτό, η θεματολογία να περιέχει ενδιαφέροντα θέματα ελληνικής μουσικής αλλά και θέματα απτόμενα του παραδοσιακού μουσικού μας πολιτισμού. Η αναφορά, στο δεύτερο ήδη τεύχος, στον Μάριο Βάρβογλη, συνέδεσε την ελληνική ιστορία με τη μουσική μας ιστορία.

Η Ολυ Φράγκου-Ψυχοπαίδη εργάστηκε εξίσου σοβαρά για τους σκοπούς της Ελληνικής Εταιρείας Συγκριτικής Γραμματολογίας και Φιλολογίας, της Βιβλιοθήκης της Ελληνικής Μουσικής και της Ελληνικής Μουσικολογικής Εταιρείας. Υπήρξε σύμβουλος για την ελληνική μουσική στην εγκυκλοπαίδεια Die Musik in Geschichte und Gegenwart, σύμβουλος στη Μεγάλη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη, σύμβουλος στη γαλλική έκδοση Lettres Européennes – Histoire de la littérature européenne των εκδόσεων Ηachette. Συνέγραψε τρία βιβλία και δεκάδες δοκίμια και άρθρα, πολλά βρίσκονται στα πρακτικά σοβαρών διεθνών συνεδρίων, όπως της «Διεθνούς Εταιρείας Χέγκελ».

Η «Εθνική σχολή μουσικής – Προβλήματα ιδεολογίας», εξεδόθη από το Ιδρυμα Μεσογειακών Μελετών, το 1990. Παραμένει κείμενο αναφοράς. Εμβληματικής σημασίας θεωρήθηκε το άρθρο της για την ελληνική μουσική (στην Die Musik in Geschichte und Gegenwart) και πολύ σημαντικές οι βιβλιογραφικές της αναφορές εκεί, για Ελληνες μουσουργούς. Το βιβλίο της «Εθνική σχολή μουσικής – Προβλήματα ιδεολογίας», είναι η πρώτη μονογραφία στον θεωρητικό, μουσικολογικό χώρο, που δημοσιεύθηκε στην πατρίδα μας και βασίστηκε στη σύγχρονη έρευνα. Η Ψυχοπαίδη υπήρξε κατά διαστήματα και παραγωγός μουσικών εκπομπών κύρους στο Τρίτο.

Από τις τελευταίες επιστημονικές παρουσίες της θα αναφέρω την 30λεπτη, αξέχαστη ομιλία της, «Νίκος Σκαλκώτας, ένας εθνικός συνθέτης της πρωτοπορίας του 20ού αιώνα. Συγκριτικές διαστάσεις των Εθνικών Σχολών του 20ού αιώνα και οι Ελληνικοί Χοροί του», στο συμπόσιο «Οι Ελληνικοί Χοροί του Σκαλκώτα, το πιο γνωστό, ή άγνωστο, έργο της ελληνικής μουσικής» (28-29 Απριλίου 2017), στο Μέγαρο Μουσικής.

Είναι δύσκολο να αποχαιρετίζεις μια φίλη για περισσότερο από 30 χρόνια, δυνατή, διακριτική, που πλούτισε το πνευματικό μας περιβάλλον με την ουσιαστική της παρουσία. Το γλυκύτερο φινάλε εδώ, ας γραφτεί με τα λόγια ενός φοιτητή της, που, μαθαίνοντας το κακό νέο, μου είπε: «Χρειάστηκα πολλούς μήνες για να μάθω να την παρακολουθώ στο αμφιθέατρο, αλλά μια ζωή δεν θα φτάσει να την ξεπεράσω».

* Η κ. Εφη Αγραφιώτη είναι πιανίστα.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή