Ο ήλιος καίει ακόμη ψηλά στον ουρανό, όμως η πομπή προχωρά τελετουργικά προς την κορύφωση. Μπροστά πηγαίνουν δύο άντρες που κρατούν ένα μαύρο δερμάτινο παντελόνι, ραμμένο γερά και περίτεχνα, περασμένο σε ξύλο, σε σχήμα «ταφ», και πιο πίσω παραδοσιακοί οργανοπαίκτες, με ζουρνάδες και νταούλια, ιδρωμένοι, που παίζουν μεθυστικά.
Δίπλα τους περπατούν άλλοι που φορούν κόκκινες μπλούζες· είναι οι κριτές των αγώνων παραδοσιακής πάλης. Βαδίζουν όλοι μαζί στα ανηφορικά σοκάκια του χωριού και οι κάτοικοι βγαίνουν στα μπαλκόνια. Αδειάζουν κανάτια με νερό στο πέρασμα της πομπής, κολλούν χαρτονομίσματα στους ζουρνατζήδες και ανταλλάσσουν «Χρόνια πολλά». Η πομπή φτάνει στο εκκλησάκι των Δώδεκα Αποστόλων, οι οργανοπαίκτες και οι κριτές ανάβουν από ένα κερί και έπειτα κατηφορίζουν προς το στάδιο, το μεγάλο «αλώνι», με γρασίδι και κερκίδες ολόγυρα, που είναι ήδη γεμάτες κόσμο. Οι οργανοπαίκτες κάνουν έναν γύρο στην παλαίστρα κι έπειτα παίρνουν θέση δίπλα στις κερκίδες. Δεν θα σταματήσουν να παίζουν έτσι μακρόσυρτα και μεθυστικά έως τα μεσάνυχτα.
Στον Σοχό, μια κωμόπολη 3.000 κατοίκων στα 60 χλμ. από τη Θεσσαλονίκη, χωμένη στους πρόποδες του όρους Βερτίσκου, διοργανώνονται εδώ και δεκαετίες οι δεύτεροι πιο φημισμένοι αγώνες παραδοσιακής πάλης μετά της Αδριανούπολης, στην Τουρκία. Ανήμερα του πανηγυριού των Δώδεκα Αποστόλων οι πιο ρωμαλέοι αθλητές παλεύουν αλειμμένοι με λάδι για την ευλογία των Αποστόλων και τη φήμη τους. Ονομάζονται «πεχλιβάνηδες», που στα περσικά σημαίνει «ήρωας» και «πρωταθλητής».
Νωρίς το πρωί της ίδιας ημέρας ο Ντίνος Καραγεωργίου, επικεφαλής των κριτών και από τους παλιότερους στην οργανωτική επιτροπή των αγώνων, είχε φτάσει στην παλαίστρα φουριόζος. Έπρεπε να μεταφέρει και να απλώσει σωστά τα «κιουσπέτια», όπως λέγονται τα δερμάτινα παντελόνια κάτω από το γόνατο που φορούν οι αθλητές, τα οποία είχε βουτήξει από το προηγούμενο βράδυ σε νερό και ξίδι για να μαλακώσουν. Τα κιουσπέτια ράβονται σε εργαστήρια στην Τουρκία, ζυγίζουν έως και δέκα κιλά, και πολλά αναγράφουν με μεταλλικά κουμπώματα «Σοχός» πίσω στη μέση.
Πενήντα πανηγύρια
Παλιότερα υπήρχαν περίπου 50 πανηγύρια με πεχλιβάνηδες στη βόρεια Ελλάδα· στη Νιγρίτα Σερρών ακόμη γίνονται αγώνες. Αυτό με τη μεγαλύτερη φήμη, όμως, πραγματοποιείται κάθε χρόνο στον Σοχό. Ο Ντίνος Καραγεωργίου παρακολουθεί αγώνες από μικρό παιδί. Έχει δει να παλεύουν στο «αλώνι» τοπικοί θρύλοι, όπως ο Τζαβάρας από τις Σέρρες, ο Καραγεωργίου από το Κολχικό, ο Τζίμπας από την Αρέθουσα και φυσικά ο Δερμιτζάκης από το Βαλτοτόπι. Ο τελευταίος είχε παλέψει με τον μοναδικό πρωταθλητή της Αδριανούπολης που έχει έρθει στον Σοχό, τον Τούρκο Χουσεΐν Τσουκάλ. Στην Αδριανούπολη αγωνίζονται μόνο Τούρκοι αθλητές και ο Τσουκάλ είχε βγει πρωταθλητής τρεις συνεχόμενες χρονιές. «Ο αγώνας στον Σοχό έγινε στο πανηγύρι του 1987. Ο Τούρκος ήταν ψηλός και μονοκόμματος. Έσφιγγε κάτω από το γόνατο επί 20 λεπτά κάθε μπατζάκι από το κιουσπέτι και ύστερα πήρε πέντε λίτρα λάδι, τα έριξε μέσα από τη ζώνη και δεν έτρεξε σταγόνα. Ο Δερμιτζάκης ήταν πιο μικρόσωμος και σβέλτος. Νίκησε ο Τούρκος, όμως ο δικός μας άντεξε πολύ σε εκείνον τον φοβερό αγώνα», είπε.
Λίγο αργότερα το ίδιο πρωί, ακολουθήσαμε το αγροτικό φορτηγάκι και το αυτοκίνητο με τρεις οργανοπαίκτες, οι οποίοι θα πήγαιναν να παραλάβουν ένα από τα έπαθλα για τον βραδινό αγώνα. Εκτός από χρήματα, στους νικητές δωρίζονται ζώα, ένα ζωντανό μοσχάρι, ένας τράγος ή πρόβατα, που προσφέρουν ως τάματα στο πανηγύρι κτηνοτρόφοι της περιοχής. Οι νικητές συνήθως τα μεταπωλούν σε καλή τιμή. Οδηγήσαμε μισή ώρα σε χωματόδρομο, ώσπου φτάσαμε στο μαντρί του Γιάννη Μπασδάρα, έξω από τη Νιγρίτα. Είχε ξεχωρίσει έναν τράγο δυνατό σαν ταύρο. Τα όργανα άρχισαν να παίζουν για το καλό. Ο κτηνοτρόφος στόλισε με λουλούδια τα κέρατα του τράγου, αντάλλαξαν ευχές, φόρτωσαν το ζωντανό στο αγροτικό και πήραμε ξανά τον δρόμο για τον Σοχό.
Ο αγώνας
Στο μεταξύ, πίσω στην παλαίστρα, που φέρει το όνομα του ιστορικού δημάρχου Μενέλαου Βασιλικού, οι αθλητές ετοιμάζονται. Είναι χωρισμένοι σε τέσσερις κατηγορίες, ανάλογα με τις ικανότητες και την εμπειρία – οι δύο χαμηλότερες κατηγορίες αγωνίστηκαν την παραμονή. Φέτος στον Σοχό θα αναμετρηθούν μόνο Έλληνες αθλητές, πολλοί εκ των οποίων με διακρίσεις σε εγχώρια και διεθνή πρωταθλήματα σύγχρονης πάλης. Αντίθετα, μέχρι πέρυσι συμμετείχαν επίσης πρωταθλητές από την Τουρκία, τα Σκόπια, τη Βουλγαρία.
Οι πεχλιβάνηδες σφίγγουν τα κιουσπέτια στη μέση και στα πόδια. Παίρνουν με τη χούφτα λάδι από ένα δοχείο στηριγμένο σε τρίποδα και αλείφουν το σώμα τους, για να γλιστρούν και να αποφεύγουν τις λαβές, τακτική που ανάγεται στους αρχαιοελληνικούς αγώνες, όμως καθιερώθηκε την οθωμανική περίοδο. Οι αθλητές αλείφονται, ορισμένοι αγκαλιάζονται και τρίβουν ο ένας τα μπράτσα του άλλου για να απλωθεί σωστά το λάδι. Η μουσική παίζει μεθυστικά, ο κόσμος παρακολουθεί με ευλάβεια, υπάρχουν χιλιάδες θεατές γύρω από την παλαίστρα. Οι οργανοπαίκτες τώρα δυναμώνου ν – αρχηγός τους είναι ο Χρήστος Καρακώστας από το Φλάμπουρο Σερρών, που, όταν επισκέπτεται την Αδριανούπολη και παίζει στα στέκια, οι Τούρκοι τον αποκαλούν «δάσκαλο». Οι αθλητές παρατάσσονται στη σειρά, έπειτα μπαίνουν στο αλώνι χτυπώντας τα χέρια και τους μηρούς για επίδειξη. Ο κόσμος χειροκροτεί, κάποιοι σηκώνονται όρθιοι. Οι κριτές τούς έχουν χωρίσει σε ζευγάρια, που απλώνονται στην παλαίστρα. Σύμφωνα με τον βασικό κανόνα, κερδίζει όποιος γυρίσει τον αντίπαλο με την πλάτη στο έδαφος. Αν δεν υπάρξει νικητής στα 20 λεπτά, δίνεται παράταση και ο αγώνας κρίνεται στα σημεία. Οι ηττημένοι αποχωρούν και οι νικητές συνεχίζουν σε ζευγάρια, μέχρι την ανάδειξη του μεγάλου πρωταθλητή.
Τιμωρία από την ομοσπονδία
Οι κάτοικοι στον Σοχό ζουν από τη γεωργία και την κτηνοτροφία – περίπου 15.000 ζώα εκτρέφονται στις τριγύρω μονάδες και τα κρέατα Σοχού είναι δημοφιλή. Τα τελευταία χρόνια πολλοί νέοι βρίσκουν δουλειά ως δασεργάτες στο πυκνό δάσος του Βερτίσκου. «Το πανηγύρι επισκέπτονται κάθε χρόνο 10.000 άτομα. Είναι το σπουδαιότερο κοινωνικό γεγονός και επιπλέον οι εορτασμοί έχουν ιδιαίτερη θρησκευτική βαρύτητα για τους ανθρώπους της περιοχής», λέει ο πρόεδρος του Σοχού Απόστολος Νόικος. Στις κερκίδες βρίσκονται τοπικοί βουλευτές, ο μητροπολίτης, τα προηγούμενα χρόνια έρχονταν ακόμα και οι πρόξενοι των χωρών καταγωγής των ξένων πεχλιβάνηδων. «Υπάρχει τεράστια δυναμική, στον Σοχό αγωνίζονταν πάντα οι καλύτεροι αθλητές. Οι παραδοσιακοί αγώνες πάλης θα μπορούσαν να προσελκύσουν τουρισμό και να τονώσουν την τοπική οικονομία», λέει ο Απόστολος Μισχόπουλος, πρώην αντιδήμαρχος και δραστήριο μέλος της τοπικής κοινωνίας.
Οι αγώνες στον Σοχό είναι ένα μοναδικό παράδειγμα συνδυασμού της αρχαιότητας με τη χριστιανική πίστη. Μέχρι πρόσφατα, πάντως, η ελληνική ομοσπονδία πάλης απαγόρευε και τιμωρούσε όσους αθλητές τολμούσαν να συμμετάσχουν στους παραδοσιακούς αγώνες με λάδι. Αυτό άλλαξε φέτος, μάλιστα για πρώτη φορά πραγματοποιήθηκαν την πρώτη μέρα αγώνες παραδοσιακής πάλης μικρών παιδιών από διάφορους συλλόγους ανά την Ελλάδα, που ανταποκρίθηκαν στο κάλεσμα. Πρόσφατα επαναδραστηριοποιήθηκε και ο τοπικός Σύλλογος Πάλης του Σοχού «Δώδεκα Απόστολοι», γεγονός ελπιδοφόρο. Προσέλκυσε δεκάδες παιδιά και εφήβους, που παίρνουν πλέον μέρος σε επίσημα τουρνουά σύγχρονης πάλης στην Ελλάδα και στο εξωτερικό.
Πίσω στο αλώνι, όρθιοι γύρω από την παλαίστρα και στις κερκίδες, οι θεατές παρακολουθούν ευλαβικά την τελετουργία της πάλης, που σε τέτοια έκταση και επίπεδο αθλητών δεν γίνεται πουθενά στην Ελλάδα. Κάθε τόσο οι οργανοπαίκτες σηκώνονται και κάνουν έναν γύρο, βαδίζοντας αργά και παίζοντας τον ίδιο πυρετικό σκοπό. Οι αθλητές, μετά τον αγώνα, περνούν ανάμεσα στις κερκίδες για να τους χειροκροτήσουν οι θεατές και να προσφέρουν χρήματα. Πλησιάζουν μεσάνυχτα, οι πεχλιβάνηδες στο αλώνι όλο και λιγοστεύουν. Στην τελική αναμέτρηση μεγάλος νικητής αναδεικνύεται ο Θεοδόσης Παυλίδης. Η δόξα είναι μεγάλη για τον πρωταθλητή του Σοχού. Για πολλούς η αξία των νικητών μπορεί να συγκριθεί μόνο με εκείνων στους Ολυμπιακούς Αγώνες. ■