Είναι τόσο συνηθισμένο στην Αθήνα τα σχολεία να μη μοιάζουν με σχολεία, αλλά κάτι μεταξύ ΔΟΥ και αστυνομικού τμήματος, που κατεβαίνοντας πριν από λίγες ημέρες την οδό Δοϊράνης κατάφερα να προσπεράσω το 29ο Δημοτικό Σχολείο Κυψέλης, που ήταν ο προορισμός μου. Αυτό το κτίριο παραήταν όμορφο. Οπως θα μάθαινα λίγο αργότερα, αντίστοιχες «παρενέργειες» από την αναβάθμιση στο κέλυφος, στο εσωτερικό, αλλά και βαθύτερα, στην ίδια τη λειτουργία τού σχολείου, εμφάνισαν και άλλοι. Κάποια μαμά για παράδειγμα μια μέρα είπε στις δασκάλες, σχεδόν με παράπονο: «Αν τους είχατε και σκηνές, θα κοιμόντουσαν εδώ». Μαθητές που θέλουν να μείνουν στο σχολείο και εκτός ωραρίου, τι άλλο θα ακούσουμε!
Το 29ο Δημοτικό είναι ένα από τα 24 σχολεία της Αθήνας που το καλοκαίρι του ’16 μεταμορφώθηκε στο πλαίσιο του προγράμματος «Ετσι Μαθαίνω Καλύτερα» του Δήμου Αθηναίων, που υλοποιήθηκε με τη συνεργασία του Εργαστηρίου Μεταβαλλόμενων Ευφυών Περιβαλλόντων του Πολυτεχνείου Κρήτης (TUC TIE Lab), την υποστήριξη του Athens Partnership και τη χρηματοδότηση του Ιδρύματος Σταύρος Νιάρχος. Περάσαμε την πύλη του ένα χρόνο μετά την «παράδοσή» του στους μικρούς μαθητές και λίγα 24ωρα πριν από την έναρξη της νέας σχολικής χρονιάς. Πώς υποδέχθηκαν οι 122 μαθητές τις αλλαγές; Τι συνέβη όταν τα «φώτα» των εγκαινίων έσβησαν;
Μαζί μας η ομάδα των υπεύθυνων αρχιτεκτόνων: η υπεύθυνη Διαχείρισης Ερευνητικών Προγραμμάτων του TUC TIE Lab και project manager του «Ετσι Μαθαίνω Καλύτερα» Μαριάνθη Λιάπη και οι ερευνητές-αρχιτέκτονες Ελένη Λιονάκη και Μιχάλης Κανταρζής. «Να σου πω μόνο τι έγινε όταν πρωτοήρθαμε» λέει ο Μιχάλης. «Μπαίνουμε μέσα, 9 το πρωί, τα παιδιά έκαναν γυμναστική. Οταν καταλαβαίνει ο γυμναστής ποιοι είμαστε, τρέχει κοντά μας. “Τα βλέπετε;” λέει. “Δεν μπορούμε να κάνουμε μάθημα!”. Το προαύλιο τότε ήταν χωρισμένο στη μέση σε δύο επίπεδα, με σκαλάκια, ούτε ποδόσφαιρο δεν μπορούσαν να παίξουν. Τα παιδάκια όλο έπεφταν». Αυτό ήταν και το νόημα των δεκάδων επισκέψεων των αρχιτεκτόνων στο σχολείο: Να ακούσουν τους δασκάλους, τα ίδια τα παιδιά, τα προβλήματά τους. «Σαν αρχιτέκτονες μπορεί να έχουμε την εμπειρία, αλλά είχαμε ανάγκη το βίωμα όσων “ζουν” το σχολείο» εξηγεί η κ. Λιάπη. Οι δάσκαλοι και η διευθύντρια «ομολόγησαν» ότι θα ήθελαν μια κανονική βιβλιοθήκη, ένα ενιαίο προαύλιο, λίγο περισσότερο πράσινο, ένα χώρο τα παιδιά να μπορούν να κάτσουν να συζητήσουν. Ολοι μαζί συνδιαμόρφωσαν το «νέο» 29ο Δημοτικό Σχολείο Κυψέλης. Οι τεχνικές εργασίες διήρκεσαν περίπου ένα μήνα, τον Αύγουστο του ’16. Το κτίριο βάφτηκε και χρωματίστηκε, τώρα όλες οι είσοδοι και οι πόρτες των τάξεων είναι έντονο κίτρινο, σχεδόν καναρινί, ορίζουν κατεύθυνση. Τα επίπεδα, οι χώροι ξεχώρισαν χρωματικά, διευκολύνοντας τον προσανατολισμό και ξεκουράζοντας το βλέμμα. Το προαύλιο εξομαλύνθηκε σε ένα επίπεδο και στη μια άκρη διαμορφώθηκε ένας ειδικός χώρος, υπό σκιά, με μικρή εξέδρα. Αυτό τον χώρο προτιμούσαν τα μεγαλύτερα παιδιά την προηγούμενη σχολική χρονιά στα διαλείμματα (δηλαδή… τα εκτάκια). Εκεί, όταν έχει καλό καιρό, μεταφέρεται το μάθημα, προς μεγάλη ικανοποίηση των πιτσιρικάδων. Το παρτέρι, στο οποίο πριν δεν υπήρχε πρόσβαση για τα παιδιά, «άνοιξε» σε αυτά και φυτεύθηκε. Το προσέχουν σαν τα μάτια τους, λένε οι δάσκαλοι. Παράλληλα, διαμορφώθηκε και ένας χώρος πολλαπλών χρήσεων-βιβλιοθήκη, όπου τα παιδιά μπορούν να κάτσουν και να διαβάσουν.
Κατασκευές
Ομως οι αλλαγές δεν αφορούσαν μόνο τους χώρους, αλλά τη χρήση τους, το ίδιο το μάθημα. Στα σχολεία του προγράμματος εφαρμόστηκε η ιδέα των «Εκπαιδότοπων», μια καινοτόμος εκπαιδευτική προσέγγιση, στην οποία αρχιτέκτονες και εκπαιδευτικοί θέτουν από κοινού έναν μαθησιακό στόχο και τον επιτυγχάνουν μέσα από κατασκευές. «Στόχος είναι αυτές να παραμείνουν στο σχολείο, να είναι λειτουργικές και από τους μαθητές που θα έρθουν την επόμενη σχολική χρονιά» λέει η κ. Λιάπη. Ουσιαστικά τα παιδιά συνδιαμορφώνουν το σχολικό τους περιβάλλον. Διαμορφώθηκαν σταθμοί εργασίας όπου τα παιδιά δημιουργούσαν, πειραματίζονταν, κατασκεύαζαν πάνω σε σχέδια των εξειδικευμένων ερευνητών. Ενα από τα αποτελέσματα η «Ιστορική Γραμμή», που στήθηκε στο κλιμακοστάσιο, ένα χρονολόγιο της προϊστορίας μέσα από έργα τέχνης. «Οταν έρχονται οι γονείς τους στο σχολείο, τα παιδιά δεν τους αφήνουν να φύγουν πριν ανέβουν όλους τους ορόφους για να δουν ολόκληρο το έργο».