Η πιο έντονη ανάμνηση της Ευαγγελίας από τα χρόνια που πήγαινε στο δημοτικό στην Πτολεμαΐδα ήταν ένας μεγάλος χάρτης στην κορυφή της σκάλας, στον πρώτο όροφο του σχολείου: έδειχνε τον χρόνο και τα παιδιά του, τους μήνες, και σκηνές από την καθημερινή ζωή των ανθρώπων στην ελληνική ύπαιθρο. Από τότε κιόλας ονειρευόταν να γίνει δασκάλα και να έχει έναν τέτοιο χάρτη στη δική της τάξη. Δεν είχε βέβαια ποτέ φανταστεί ότι θα ερχόταν μια μέρα που θα τον κρέμαγε σε μια τάξη της Σουηδίας.
Η Ευαγγελία Θεοδωρίδου το 2013 παραιτήθηκε από το δημόσιο νηπιαγωγείο που εργαζόταν στο Νέο Ψυχικό και έφυγε με τον γιατρό σύζυγό της και τα δύο τους παιδιά για τη Σουηδία. Είχε ήδη κλείσει 13 χρόνια ως νηπιαγωγός στην Ελλάδα. Το ζευγάρι είχε από χρόνια στο μυαλό να φύγει. Δεν ήταν μόνο η κρίση που επέλαυνε στη χώρα. «Θέλαμε να δοκιμάσουμε τις δυνατότητές μας και αλλού. Στο πανεπιστήμιο ακούγαμε για διάφορα εκπαιδευτικά μοντέλα και για ραγδαίες εξελίξεις στον χώρο της Υγείας και της Παιδείας, οι οποίες ποτέ δεν έφταναν στην Ελλάδα».
Ενιωθε ότι λιμνάζει «στις ίδιες μεθόδους, στα ίδια προγράμματα, χωρίς να διαφαίνεται καμία πιθανότητα εξέλιξης ή αλλαγής για τα επόμενα χρόνια». Αν έμενε, θα συνέχιζε να κάνει τα ίδια πράγματα, «χωρίς το δικαίωμα κάποιας ουσιαστικής αλλαγής ή εφαρμογής κάποιας καινοτόμου μεθόδου, αφού οφείλουμε να ακολουθούμε πιστά το πρόγραμμα που ορίζεται από το υπουργείο». Οταν λοιπόν παρουσιάστηκε στον άντρα της μια ευκαιρία για δουλειά στο πανεπιστημιακό νοσοκομείο του Ούμεο, δεν το σκέφτηκαν περισσότερο.
«Σχολείο για όλους»
Μέσα σε ελάχιστους μήνες, είχε μάθει τη γλώσσα (αρχικά δωρεάν, σε ειδική δομή για μετανάστες και κατόπιν στο πανεπιστήμιο, απαραίτητο βήμα για την πιστοποίηση του πτυχίου της νηπιαγωγού) και είχε μπει σε τάξη σουηδικού σχολείου στο πλαίσιο της πρακτικής. Σήμερα, έχει ήδη κλείσει τέσσερα χρόνια ως νηπιαγωγός εκεί, ανοίγοντάς μας ένα πολύτιμο «παράθυρο» στον τρόπο λειτουργίας του σουηδικού σχολείου. «Ποτέ μου δεν προσπάθησα να συγκρίνω τα δύο συστήματα, δεν έχει νόημα η σύγκριση ανόμοιων πραγμάτων» λέει στην «Κ». Εάν θα μπορούσε να χαρακτηρίσει με μια φράση το σουηδικό σχολείο, θα ήταν «σχολείο για όλους». «Ενα σχολείο που στηρίζεται στις αρχές που διέπουν ολόκληρη τη σουηδική κοινωνία, τη διαφάνεια, τον σεβασμό, την αλληλεγγύη, την ευθύνη. Ενα σχολείο που εξελίσσεται συνεχώς ανταποκρινόμενο στις νέες ανάγκες, που στοιχηματίζει στην ικανότητα του παιδιού να μαθαίνει, που δέχεται τη διαφορετικότητα, με πλήρη ενσωμάτωση των παιδιών με ειδικές ανάγκες». (Mόνιμη παρουσία ψυχολόγων, λογοθεραπευτών, εργοθεραπευτών κ.ο.κ.).
Μία από τις βασικές αρχές στο σουηδικό νηπιαγωγείο είναι το delaktighet, το δικαίωμα της συμμετοχής. «Το νηπιαγωγείο ζητεί από τα παιδιά να ασκήσουν τη δική τους επιρροή και να παρεμβαίνουν στον τρόπο απόκτησης της γνώσης. Εχουν τη δυνατότητα να εκφράσουν την άποψή τους για το τι είναι σημαντικό ή ασήμαντο, διασκεδαστικό ή ανιαρό, χρήσιμο ή αδιάφορο, δικαίωμα που διατηρούν σε όλη τους τη ζωή, εντός και εκτός σχολείου. Αραγε θα αντέχαμε να μάθουμε στην Ελλάδα τι πιστεύουν τα παιδιά για το σχολείο τους;».
Βασική προϋπόθεση φυσικά γι’ αυτό είναι ο σεβασμός στη διαφορετικότητα του κάθε παιδιού. «Αντί να προσφέρει έναν ενιαίο τρόπο διδασκαλίας, κάτι που δυστυχώς συναντάμε στο ελληνικό νηπιαγωγείο, το σουηδικό σύστημα μεταβάλλει συνεχώς τις μεθόδους και τις προσαρμόζει στις ανάγκες κάθε παιδιού». Αυτό επιτυγχάνεται με την ταυτόχρονη παρουσία τριών ή τεσσάρων εκπαιδευτικών μέσα στην τάξη, όπου το κάθε παιδί επιλέγει ελεύθερα με τι θέλει να ασχοληθεί, αυτό που το κάνει χαρούμενο.
Οχι, δεν έχει «καλύτερους» εκπαιδευτικούς η Σουηδία. «Ο ρόλος του εκπαιδευτικού και οι απαιτήσεις είναι ίδιες παντού. Ομως, ένας πολύ καλός εκπαιδευτικός δεν μπορεί να αποδώσει σε ένα δυσλειτουργικό σύστημα και από την άλλη ένας μέτριος μπορεί να βοηθηθεί από ένα καλά οργανωμένο σύστημα». Η αξιολόγηση των εκπαιδευτικών στη Σουηδία δεν είναι κάποια τρομοκρατική διαδικασία.
«Είναι μια φυσιολογική συζήτηση του εκπαιδευτικού με τον διευθυντή της μονάδας που αφορά τους παιδαγωγικούς στόχους που είχαν θέσει στην αρχή της χρονιάς με βάση τα αποτελέσματα που καταγράφονται συνεχώς στη διάρκεια του έτους. Είναι μια συζήτηση δύο ανθρώπων που ασκούν το ίδιο έργο, έχουν κοινό στόχο. Και οι δύο είναι κριτές και κρινόμενοι στο τι δεν πήγε καλά, ποιες δυσκολίες προέκυψαν, πώς επιλύθηκαν και πώς μπορούν να επιτευχθούν οι στόχοι τη νέα χρονιά». Ολοι οι εκπαιδευτικοί στη Σουηδία άλλωστε επιμορφώνονται συνεχώς.
«Στο κενό οι προσπάθειες»
Σύμφωνα με την Ευαγγελία, στην Ελλάδα το νηπιαγωγείο, αντί να είναι ένας χώρος όπου τα παιδιά μέσα από το παιχνίδι και την προσωπική έρευνα θα ανακαλύψουν τον εαυτό τους και τον κόσμο που τα περιβάλλει, «έχει μετατραπεί σε χώρο φύλαξης που εξυπηρετεί καθαρά τις ανάγκες των γονιών και οποιαδήποτε προσπάθεια αναβάθμισης του ρόλου του από την εκπαιδευτική κοινότητα πέφτει στο κενό».
Οπως λέει, ο εκπαιδευτικός είναι υπεύθυνος για την εφαρμογή του καθημερινού προγράμματος, σύμφωνα με τις αρχές του Διαθεματικού Ενιαίου Πλαισίου Προγραμμάτων Σπουδών (ΔΕΕΠΣ) για το Νηπιαγωγείο. «Ολη η εκπαίδευση των παιδιών της προσχολικής ηλικίας δηλαδή βρίσκεται σε ένα έντυπο 30 σελίδων…».