Το να βγεις στη σκηνή είναι αθλητισμός

Το να βγεις στη σκηνή είναι αθλητισμός

8' 36" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Είναι μάλλον δύσκολο να προσδιορίσει κανείς με ακρίβεια πόσες φορές έχει εμφανιστεί στα μεγάλα λυρικά θέατρα του κόσμου, πόσους ρόλους έχει ερμηνεύσει, πόσες φορές έχει θριαμβεύσει, σε πόσες κριτικές έχει χαρακτηριστεί η παρουσία της «απαράμιλλη» και «εξαιρετική», με πόσα βραβεία έχει τιμηθεί. Με την ίδια άνεση, ένταση και εσωτερικότητα που κινείται στη σκηνή ως Κάρμεν, αποδίδει και τα τραγούδια του Θεοδωράκη, του Χατζιδάκι και του Ξαρχάκου, από εκεί επιστρέφει στον Βάγκνερ ή στον Μάλερ ή βυθίζεται στο ψυχόδραμα της Κλυταιμνήστρας.

Μισό αιώνα –49 χρόνια διορθώνει– έχει συμπληρώσει η Αγνή Μπάλτσα, «η σπουδαιότερη δραματική μεσόφωνος της εποχής μας» κατά τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν, στη σκηνή. Η λέξη που μετράω περισσότερες φορές στην απομαγνητοφώνηση της συνέντευξής μας είναι «ευγνωμοσύνη» και «ευλογία» για όσα έχει ζήσει. Δύσκολα ανταποκρίνεται στις μιντιακές απαιτήσεις της εποχής η Αγνή Μπάλτσα. Ενοχλείται με τις φωτογραφίσεις, δεν έχει προσωπική διαδικτυακή σελίδα και δέχεται πολύ σπάνια να μιλήσει σε δημοσιογράφους. Οταν, όμως, το κάνει, είναι φιλόξενη και δεκτική.

Στο ευρύχωρο και φωτεινό καθιστικό του σπιτιού της, η Αγνή Μπάλτσα παίρνει θέση στον καναπέ μαζί με την αδελφή της Αλέκα που είναι, σχεδόν πάντα, δίπλα της.

– Πού είναι το «σπίτι» σας;

– Εκεί όπου είναι η οικογένειά μου. Το σπίτι μου είναι η πατρίδα μου, η Ελλάδα, η ωραιότερη χώρα του κόσμου, η πιο ευλογημένη. Λείπω 52 χρόνια από την Ελλάδα, πήγα 30 φορές στην Ιαπωνία, ζήσαμε χρόνια στο Λονδίνο, 43 χρόνια στη Βιέννη, Μετροπόλιταν, Σκάλα του Μιλάνου, Κόβεν Γκάρντεν… δεν μετράει αυτό. Το σπίτι μου είναι η οικογένειά μου.

– Λέγοντας «οικογένεια» συμπεριλαμβάνετε και φίλους και συναδέλφους;

– Η αδελφή μου, ο άντρας μου, η μητέρα μου όσο ζούσε. Λάτρεψα τη μητέρα μου. Ξέρετε, ζω με τους ανθρώπους που φύγανε. Πιστεύω πως μόνο άμα τους ξεχάσεις πεθαίνουν… Αγαπάω πολύ τους φίλους μου, τους σέβομαι. Εχω πολλούς γνωστούς, ελάχιστους φίλους.

– Κάνατε φίλους από τον χώρο της όπερας;

– Με τους συναδέλφους μου με έδεσαν χαρές, ανησυχίες, σπουδαίες, μεγάλες στιγμές, αλλά ύστερα ο καθένας πήρε τον δρόμο του.

– Αν σας συνέβαινε ή θέλατε να μοιραστείτε κάτι θα τηλεφωνούσατε στον Κάραγιαν ή στον Πλάσιντο Ντομίνγκο;

– Οχι. Ποτέ. Με τον Πλάσιντο τραγουδήσαμε μαζί, ηχογραφήσαμε όπερες… ήταν απίστευτος. Δεν θα ήθελα να ονοματίσω κανέναν για να μην αφήσω κάποιον απέξω. Είχα την τύχη να βρεθώ με πολύ σπουδαίους. Αλλά αν είχα πρόβλημα θα τηλεφωνούσα στη μητέρα μου, στην αδελφή μου, στον άντρα μου, στον Χρήστο Λαμπράκη για να τον συμβουλευθώ. Είχα μια σπουδαία δασκάλα και παιδαγωγό, τη Νουνούκα Φραγκιά-Σπηλιοπούλου, η οποία μου έμαθε να αναλαμβάνω τις ευθύνες μου.

– Τι σημαίνει για εσάς «αναλαμβάνω την ευθύνη»; Σας είχε προτείνει ο Κάραγιαν ρόλους που δεν δεχθήκατε να ερμηνεύσετε.

– Είναι ένστικτο. Το έχω πει πολλές φορές. Εκανα τρία βήματα μπροστά και δύο πίσω, να ανασυγκροτηθώ και να δω πώς θα ξαναξεκινήσω. Τύχη μεγάλη, τύχη ατελείωτη να γεννηθώ με κάποια φωνή. Αλλά ακόμη μεγαλύτερη τύχη να γεννηθώ με το μυαλό τι να κάμω αυτή τη φωνή.

– Κάνατε δύο βήματα πίσω για να δείτε τη μεγάλη εικόνα; Να αντισταθείτε στη δημοσιότητα;

– Οχι. Κι αυτό δεν το ήθελα. Είναι θέμα χαρακτήρα τελικά. Σου δίνουν χαρά η επιτυχία, η απήχηση, αλλά αυτό είναι πάρα πολύ σύντομο. Η Μαρία Κάλλας, αυτό το μοναδικό φαινόμενο προσπάθησαν κάποιοι να μιμηθούν, να πουν «η καινούργια Μαρία Κάλλας». Είναι ανόητο. Καθόλου ενδιαφέρον. Να είσαι ο εαυτός σου. Αυτό είναι ιντερεσάντ (σ.σ. άλλη μια λέξη που επαναλαμβάνει συχνά).

– Εσείς; Αναμετρηθήκατε με άλλα μεγέθη;

– Αναμετρήθηκα μόνο με την Αγνή την Μπάλτσα. Γιατί από πολύ μικρή συγκεντρώθηκα πάρα πολύ στον κόσμο μου και σε αυτό το αντικείμενο, όνειρο και ανάγκη. Είχα την τύχη να αναγνωριστώ πολύ γρήγορα κι έτσι είδα ότι αναμετριέμαι με την Αγνή την Μπάλτσα. Δεν ήθελα να απογοητεύσω τους άλλους, το κοινό, όσους πίστεψαν σ’ εμένα. Εζησα πράγματα εξαιρετικά, είμαι ευγνώμων, απίστευτα ευγνώμων, γι’ αυτό που μου έτυχε να ζήσω. Δεν ξέρω πόσες καριέρες έζησα. Με ενδιαφέρει πλέον το σήμερα και το αύριο. Ετελείωσε αυτό που έζησα, είναι ο νόμος της φύσης, και ίσως είναι και η μοναδική δικαιοσύνη.

– Σας λείπει ο Χρήστος Λαμπράκης; Είχατε στενή σχέση, σχεδόν όλες οι εμφανίσεις σας στην Ελλάδα ήταν στο Μέγαρο Μουσικής.

– Ναι, μου λείπει πάρα πολύ. Ηταν ένας βαθιά μορφωμένος άνθρωπος. Μέσω της υποτροφίας «Μαρία Κάλλας» συνάντησα αυτόν τον άνθρωπο σε μικρή ηλικία. Ηταν σοφές οι συμβουλές που μου έδινε.

– Από μικρή παρακολουθούσατε παραστάσεις της Εθνικής Λυρικής Σκηνής. Πώς και εμφανίζεστε για πρώτη φορά τώρα μόνον, στα επίσημα εγκαίνια της νέας Λυρικής, στο Ιδρυμα Σταύρος Νιάρχος;

– Ξεκίνησα από νωρίς εκτός Ελλάδος την καριέρα μου. Στο Βερολίνο, στη Βιέννη, μετά ήρθε στη ζωή μου ο Χέρμπερτ φον Κάραγιαν. Ξεκίνησε μια καριέρα θεαματική. Τώρα, για πρώτη φορά, μου πρότειναν από τη Λυρική Σκηνή. Εκτιμώ πολύ τον κ. Κουμεντάκη (σ.σ.: ο καλλιτεχνικός διευθυντής της ΕΛΣ). Η πρώτη μου αντίδραση, βέβαια, όταν μου πρότεινε την Κλυταιμνήστρα στην «Ηλέκτρα» του Στράους, ήταν όχι. Μετά βρέθηκα σε μια φόρτιση συναισθηματική, μπλέχτηκε το ναι με το όχι και τελικά κυριάρχησε το ναι. Το κάνω με χαρά, είναι τιμή μου και εύχομαι στο καινούργιο σπίτι να κάνουν εξαιρετικές παραγωγές. Τα τελευταία χρόνια η Λυρική Σκηνή είχε πολλές επιτυχίες.

Πολλοί άνθρωποι μέσω της δικτύωσης ζουν τις ζωές των άλλων

– Δεν έχετε προσωπική σελίδα στο Ιντερνετ, δεν είστε στο φέισμπουκ ή στο τουίτερ.

– Δεν έχω καμία σχέση με τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Βλέπω ασχήμιες και κρύβει και κινδύνους. Υστερα, δεν ήθελα ποτέ να ζήσω τις ζωές των άλλων. Πολλοί άνθρωποι μέσω αυτής της δικτύωσης ζουν τις ζωές των άλλων. Εγώ δεν το ήθελα ποτέ. Δεν είχα χρόνο ούτε τη διάθεση. Είχα τη ζωή μου. Ημουν πολύ γεμάτη, το ξαναλέω, γεμάτη ευγνωμοσύνη. Γεννήθηκα σε ένα μικρό νησί όπως η Λευκάδα, πανέμορφο, όπως όλη αυτή η ευλογημένη χώρα…

– Σας διακόπτω, αλλά γιατί τη θεωρείτε ευλογημένη;

– Γιατί σε ποιο μέρος του κόσμου πέφτουν οι ελιές με τέτοιο έρωτα μέσα στη θάλασσα;

– Στη Λευκάδα, έχετε πει ότι, όταν οι άλλοι πήγαιναν βόλτα στην παραλία, εσείς ψάχνατε ιταλικούς σταθμούς στο ραδιόφωνο για να ακούσετε όπερα… Νοσταλγείτε κάτι από εκείνην την εποχή;

– Οχι. Δεν θα επέστρεφα ποτέ στην Αγνή των 20 χρόνων… Ανέβηκα πολλές φορές το Εβερεστ και δεν θα ήθελα να το ξανανεβώ. Οχι. Πέρασα εξαιρετικά, δεν με πίεσε κανείς, αλλά δεν θα ήθελα να επαναλάβω τον αγώνα. Αν με ρωτούσατε βέβαια αν ήθελα να έμενα 50 χρόνων και 60, ναι, ευχαρίστως, θα έλεγα! Αλλά, 25; Νάιν, νάιν!

– Αναφέρεστε, συχνά, στον παράγοντα τύχη. Ηταν όμως και πολλή δουλειά.

– Μακροπρόθεσμες μπλόφες δεν υπάρχουν πουθενά. Από το να ανοίξεις ένα φούρνο μέχρι να γίνεις πολιτικός ή να σκεφτείς να γίνεις δεύτερη Μαρία Κάλλας. Χρειάζεται να έχεις ταλέντο, υγεία, γιατί το να βγεις στη σκηνή είναι αθλητισμός και στρατιωτική πειθαρχία. Και να μη δαφνοστεφανωθείς και κολλήσεις σε καρέκλες…

– Τι δίνει τη διάρκεια στην τέχνη σας;

– Το μυαλό… Οι λάθος αποφάσεις κοστίζουν. Αν τραγουδήσεις λάθος ρόλους και υπερεκτιμήσεις τις δυνάμεις σου.

– Εχετε ζήσει όλα αυτά τα χρόνια μέσα σε μια οπερατική καταιγίδα συναισθημάτων: πάθη, μίση, έρωτες. Νιώθετε πιο συμφιλιωμένη με την ανθρώπινη φύση;

– Δεν χρειάστηκα την όπερα για να αισθανθώ συμφιλιωμένη με την ανθρώπινη φύση. Η ιδέα του θανάτου, μια υγιής μελαγχολία, θα έλεγα, ήταν στο μυαλό μου από τα παιδικά μου χρόνια. Από τη στιγμή που γεννιόμαστε μικραίνει η ζωή μας κατά ένα λεπτό…

– Η τόσο μεγάλη έκθεση, επί σκηνής, αφαιρεί ή δίνει ζωή;

– Οσο μεγαλώνω ο χρόνος κυλάει πιο γρήγορα. Αλλά αυτό δεν με κάνει να τον εκτιμάω περισσότερο. Αλλες μέρες είμαι καλά, άλλες όχι, έχω δύσκολες στιγμές απολογισμού… Αν ξεκίναγα όμως από την αρχή, τα ίδια θα έκανα. Είμαι παγιδευμένη στα αισθήματά μου και στον χαρακτήρα μου.

– «Η αγάπη είναι ένα ελεύθερο πουλί που κανένας δεν μπορεί να εξημερώσει»; («L’ amour est un oiseau rebelle…», «Κάρμεν»).

– Ναι! Ετσι πιστεύω!.. Δεν θα ήταν και πληκτικό αν μπορούσαμε να το εξημερώσουμε;

Η Αγνή Μπάλτσα, στο σημείο αυτό, γελάει βαθιά, με την καρδιά της.

Ρόλος ψυχο-δράμα

«Εχετε ερμηνεύσει Κλυταιμνήστρα πολλές φορές στο παρελθόν», παρατηρούμε. «Ναι. Από το Τόκιο ξεκίνησα και μετά Βιέννη, Φλωρεντία, Μόναχο, Αμβούργο…». Σχολιάζει πως πρόκειται για «ένα πολύ δύσκολο κείμενο».

«Η Κλυταιμνήστρα –συνεχίζει– παλεύει όλο το βράδυ και έχει απίστευτες μεταπτώσεις, δεν μπορεί να κοιμηθεί, έχει κάνει ένα φόνο. Αλλά πολύ καλά τον έκανε, γιατί αν μου θυσίαζε κανείς την κόρη θα τον ξανασκότωνα. Δεν γίνεται να μην μπεις στον ρόλο. Είσαι περίπου 30 λεπτά επί σκηνής και είναι ένα ψυχο-δράμα. Συμβαίνουν όλα γρήγορα και βίαια. Ο ρόλος της Ηλέκτρας, βέβαια, είναι φονι-κός (σ.σ.: ερμηνεύει η Γερμανίδα σοπράνο Ζαμπίνε Χογκρέφε).

Το φιλέτο του Στράους. Από τα πιο δύσκολα πράγματα που έχουν γραφτεί. Είναι ένα γιγαντιαίο έργο και το βρίσκω εξαιρετικό ότι η Λυρική τολμάει να ανοίξει με αυτό».

Η «Ηλέκτρα» χαρακτηρίζεται ως μία από τις πιο απαιτητικές όπερες του 20ού αιώνα. Η σύνθετη παρτιτούρα, στην οποία ο Στράους ωθεί την εξπρεσιονιστική έκφραση στα άκρα και αγγίζει τα όρια της τονικότητας, προβλέπει περίπου 110 μουσικά όργανα.

Η συνάντηση

Η Αγνή Μπάλτσα, αφού τακτοποίησε πρώτα ένα μικρό μπουκετάκι με λουλούδια, που της πρόσφερα, στο βάζο, έφερε σε ένα δίσκο τον καφέ και τα καλοδιαλεγμένα γλυκά συνοδευτικά του. Δοκίμασα μια νοστιμότατη φλωρεντίνα με φιστίκι Αιγίνης. Συναντηθήκαμε πρωί. Χρόνος για γεύμα δεν υπήρχε. Οπου κι αν περιπλανηθήκαμε, σε εποχές, παραστάσεις και πρόσωπα, με την κ. Μπάλτσα και την αδελφή της, Αλέκα, να αφηγούνται ιστορίες, συμπληρώνοντας η μία την άλλη, με πρωταγωνιστές τον Κάραγιαν ή τον Ντομίνγκο ή τον Παβαρότι, κάθε τόσο, υπήρχε μια παρεμβολή· μια φράση σαν μότο που η Αγνή Μπάλτσα επανελάμβανε σταθερά, διακόπτοντας τη ροή της συζήτησης: «Στις 15 Οκτωβρίου, στις 8 το βράδυ, θα ανοίξει η Λυρική Σκηνή το καινούργιο της σπίτι και πρέπει εκείνη τη στιγμή να συμβεί κάτι εξαιρετικό. Δεν μετράει τίποτε άλλο. Στις 15 Οκτωβρίου είναι η ώρα της αλήθειας».

Oι σταθμοί της

1964

Πρώτη γνωριμία με τον Χρήστο Λαμπράκη στις υποτροφίες «Μαρία Κάλλας».

1965

Πρώτη επαφή με τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν.

1970

Ντεμπούτο στην Οπερα της Βιέννης με τον «Ιππότη με το ρόδο» του Στράους. Υπήρξε ο νεότερος Οκταβιανός στα χρονικά της Οπερας της Βιέννης.

1973

Η αρχή μιας 16χρονης συνεργασίας με τον Χέρμπερτ φον Κάραγιαν με την ηχογράφηση της «Missa Solemnis» του Μπετόβεν.

1984

Πρώτη εμφάνιση στην Ελλάδα, στο Ηρώδειο, με την «Κάρμεν». Δίπλα της ο Χοσέ Καρέρας ως Δον Χοσέ.

1986

Ερμηνεύει την Εμπολι στον «Ντον Κάρλο» του Βέρντι σε διεύθυνση Χέρμπερτ φον Κάραγιαν στο Φεστιβάλ του Ζάλτσμπουργκ. Ιστορική παράσταση.

1992

Τραγούδησε υπό τη διεύθυνση του Μίκη Θεοδωράκη στην έναρξη των Ολυμπιακών Αγώνων της Βαρκελώνης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή