Τα τελευταία χρόνια η ιατρική επιστημονική κοινότητα έχει στρέψει την προσοχή της σε θέματα που αφορούν τη δυσφορία που σχετίζεται με την ταυτότητα φύλου. Κύριοι στόχοι των μελετών πλέον, είναι ο καθορισμός της ορολογίας, η συμφωνία στην απόδοση των όρων, ο σχεδιασμός σχετικών μελετών, η οριοθέτηση του ερευνώμενου πληθυσμού, η αποφυγή στιγματισμού ή κοινωνικού αποκλεισμού και άλλα συμπαρομαρτούντα. Προσπερνώντας με προσήκοντα σεβασμό, ως μη καθ’ ύλην αρμόδιοι, τις όποιες νομικές διαστάσεις του ζητήματος, παραλληλιζόμενοι με την Ελληνική Ψυχιατρική Εταιρεία, υπογραμμίζουμε μερικές κρίσιμες πτυχές της συγκεκριμένης θεματολογίας που θεωρούμε ότι είναι καίριας σημασίας για τη δέουσα επιστημονική και ανθρωπιστική προσέγγιση.
Οπως προκύπτει από τη σύγχρονη επιστημονική βιβλιογραφία και από την υπερτριακονταετή εμπειρία του ειδικού ιατρείου της Α΄ Πανεπιστημιακής Ψυχιατρικής Κλινικής στο Αιγινήτειο Νοσοκομείο, υφίστανται συγκλίνουσες ενδείξεις που δηλώνουν ότι η δυσφορία φύλου είναι μια κατάσταση που δημιουργείται από την ασυμφωνία μεταξύ του βιώματος του ψυχολογικού φύλου (πώς νιώθει κάποιος ως άρρεν, θήλυ ή οτιδήποτε άλλο) και του βιολογικού φύλου (των χαρακτηριστικών του σώματος). Η σύμπτωση βιολογικού-ψυχολογικού φύλου, που δεν είναι δεδομένη για όλους, δημιουργεί τη βεβαιότητα για την ταυτότητα φύλου. Η ασυμφωνία δημιουργεί έντονη δυσφορία.
Η διαμόρφωση της ταυτότητας φύλου είναι μια πολυδιάστατη και διαχρονική διαδικασία που αρχίζει πολύ νωρίς στη ζωή, χωρίς να υποστηρίζεται με σαφήνεια το όριο ολοκλήρωσής της.
Ας σημειωθεί ότι σε μελέτες με μακρόχρονη παρακολούθηση παιδιών και εφήβων που προσέρχονται σε ειδικά ιατρεία δυσφορίας φύλου, σε επανεκτίμηση στην αρχή της ενήλικης ζωής, διαπιστώνουν ότι η δυσφορία φύλου επιμένει σε ποσοστό περίπου 30%, ενώ το υπόλοιπο 70% εξελίσσεται σε άτομα με ετεροφυλοφιλικό ή ομοφυλοφιλικό σεξουαλικό προσανατολισμό.
Στην πορεία της εξέλιξης του ατόμου, η βίωση της εσωτερικής ασυμφωνίας, οι δυσκολίες στην κατανόηση του εαυτού, η ενδεχόμενη απόρριψη από γονείς και φίλους συχνά επηρεάζουν τη διαμόρφωση της προσωπικότητας στην οποία η σεξουαλικότητα αποτελεί πυρηνική παράμετρο ζωής, και δυσχεραίνουν την ανάληψη κοινωνικών ρόλων και όχι μόνο. Σε σχετικές μελέτες περιγράφεται αύξηση της αυτοκτονικότητας με ποσοστά απόπειρας ή αυτοκτονικού ιδεασμού που φθάνουν το 30%. Αναφέρονται επίσης, αυξημένα ποσοστά κατάθλιψης, αγχωδών διαταραχών, ενώ δεν ελλείπουν σωματικού τύπου επιβαρύνσεις (καρδιαγγειακού ή μεταβολικού τύπου) απότοκες άκαιρων και ανεξέλεγκτων παρεμβάσεων.
Η αντιμετώπιση της δυσφορίας φύλου αποτελεί ένα σύγχρονο επιστημονικό πρόβλημα και συχνά εκτιμάται ότι προσφέρει όφελος, όταν προτάσσεται ο ιατρικός έλεγχος και έπεται η νομική αναγνώριση στη φάση που είναι απαραίτητη για την καλύτερη προσαρμογή του προσώπου. Αναμφίβολα, η διόρθωση του δελτίου ταυτότητας διευκολύνει την κοινωνική ένταξη του ατόμου.
Σε αρκετές περιπτώσεις χρειάζεται προσεκτικός αποκλεισμός καταστάσεων που δεν εμπίπτουν στη δυσφορία φύλου και μερικές περιπτώσεις απαιτούν πολύμηνη τακτική παρακολούθηση με διαβίωση στον ρόλο του επιθυμητού φύλου πριν από τη λήψη μη αντιστρεπτών αποφάσεων. Σχεδόν πάντοτε, απαιτούνται παρεμβάσεις στην οικογένεια για ενημέρωση-ψυχοεκπαίδευση, προκειμένου να αποδεχθούν όχι μόνο τη νέα κατάσταση στο προσφιλές πρόσωπο, αλλά και τις συνακόλουθες ορμονικές και χειρουργικές παρεμβάσεις που πρέπει να γίνονται από διεπιστημονικές εξειδικευμένες ομάδες και που θα πρέπει να είναι διαθέσιμες και προσβάσιμες.
Είναι, λοιπόν, λογικό σε ένα ανθρώπινο ον που είναι φορέας του συγκεκριμένου υπαρξιακού διλήμματος, άλλοτε άλλης βαρύτητας, εξ υπαρχής να εξασφαλίζεται η αναγκαία και απαραίτητη προσοχή και βοήθεια για να αντιμετωπισθεί με επιστημονικό τρόπο όχι μόνο ο ψυχικός πόνος ή η δυσφορία, αλλά να εδραιωθεί το «ευ έχειν».
Συμπερασματικά καλούμαστε να επιδείξουμε τη δέουσα επιστημονική προσοχή και ενδιαφέρον για ένα τόσο ευαίσθητο και απαιτητικό θέμα. Περιττό να υπομνησθεί ότι επιστημονικό δεν είναι τίποτα άλλο παρά η έγκυρη και αξιόπιστη ανθρώπινη πείρα που την κάνουμε εργαλείο για την καλύτερη προσαρμογή του ατόμου στο εκάστοτε κοινωνικό και φυσικό περιβάλλον.
* Ο κ. Χ.Χ. Παπαγεωργίου είναι διευθυντής της Α΄ Ψυχιατρικής Κλινικής στο Αιγινήτειο. Ο κ. Ν. Βαϊδάκης είναι πρ. αν. καθηγητής και ο κ. Η. Μουρίκης είναι ακαδημαϊκός υπότροφος της ίδιας Κλινικής.