ΦΙΛΙΠ ΠΟΥΛΜΑΝ
Το Βιβλίο της Σκόνης –
La Belle Sauvage
μτφρ.: Κώστια Κοντολέων
εκδ. Ψυχογιός, σελ. 504
Οι απανταχού βιβλιοφάγοι το γνωρίζουν: υπάρχουν βιβλία ανταποκρινόμενα στη βουλιμική σχέση που μια συγκεκριμένη κατηγορία αναγνωστών έχει συνάψει με τις δεμένες σελίδες. Καταναλώνονται, έτσι, καθ’ έξιν και μανιωδώς κατεξοχήν τα αστυνομικά, αλλά και ορισμένα βιβλία επιστημονικής φαντασίας, περιπετειώδη ή ερωτικά μυθιστορήματα, καθώς και πολλά ανήκοντα στη λεγόμενη λογοτεχνία του «φανταστικού». Υπάρχει όμως ένα είδος που οφείλει εξ ορισμού να πληροί τις προϋποθέσεις κορεσμού του βουλιμικού αναγνώστη: πρόκειται για τη λογοτεχνία για παιδιά και εφήβους. Είναι, κατά κάποιον τρόπο, «δουλειά» αυτής της λογοτεχνίας να γίνεται τόσο ελκυστική ώστε να μην μπορεί να την αφήσει κανείς από τα χέρια του.
Γιατί, στην περίπτωση του παιδιού ή του εφήβου, αυτό το «κανείς» συνεπάγεται αυτονόητα, χωρίς ντροπή, ότι πρόκειται για κάποιον που δικαιούται να βαρεθεί. Και πρέπει να κερδηθεί, με κάθε τρόπο, η προσοχή του.
Ο Φίλιπ Πούλμαν ανήκει οπωσδήποτε στους συγγραφείς που το καταφέρνουν και μάλιστα προσφέροντας λογοτεχνία υψηλού επιπέδου. Την απολαμβάνει και ο ενήλικας, ιδίως αν διατηρεί ζωντανή τη φαντασία του και δεν πάσχει από κυνισμό και σοβαροφάνεια. Η εξαιρετικά επιτυχημένη «Τριλογία του Κόσμου» του θα επεκταθεί φέτος με τον πρώτο τόμο μιας νέας τριλογίας, του «Βιβλίου της Σκόνης».
Οι τσιγγάνοι, τα πλεούμενά τους και τα βρετανικά κανάλια που καταλήγουν στις βόρειες θάλασσες ανήκουν στα γοητευτικότερα μοτίβα της «Τριλογίας του Κόσμου».
Το πρώτο βιβλίο της δεύτερης τριλογίας, που θα κυκλοφορήσει ταυτόχρονα παγκοσμίως (και στην Ελλάδα) στις 19 Οκτωβρίου, ημέρα των γενεθλίων του συγγραφέα, έχει ως τίτλο το όνομα ενός τέτοιου ποταμίσιου σκαριού: «La Belle Sauvage» (Η Ωραία Αγρια).
Πρωταγωνιστής είναι ο κυβερνήτης του, ο Μάλκομ.
Ο εντεκάχρονος γιος του ιδιοκτήτη της «Πέστροφας», της διάσημης παμπ που και σήμερα τραβά το ενδιαφέρον των τουριστών στα βόρεια προάστια της Οξφόρδης, παίρνει πάνω του, κυριολεκτικά και μεταφορικά, το βάρος των εξελίξεων που, και στο βιβλίο αυτό, αφορούν τη βασική πρωταγωνίστρια της «Τριλογίας του Κόσμου», τη Λύρα. Μόνο που στην ιστορία της «Belle Sauvage» γνωρίζουμε τη Λύρα ως μωρό και παρακολουθούμε την πορεία που την οδηγεί στη φιλοξενία του οξφορδιανού κολεγίου Τζόρνταν, όπου την πρωτοσυναντούμε ως προέφηβη, στο «Αστέρι του Βορρά» (πρώτο βιβλίο της πρώτης τριλογίας).
Είναι, άραγε, το «Βιβλίο της Σκόνης» και η Belle Sauvage ένα «πρίκουελ», ένα προοίμιο της «Τριλογίας του Κόσμου»; Ο Φίλιπ Πούλμαν το διαψεύδει. Αν στο πρώτο βιβλίο βλέπουμε τη Λύρα ως μωρό, στο δεύτερο –έχει ήδη ολοκληρωθεί η συγγραφή του– τη βλέπουμε ως εικοσάχρονη.
Η «equel» σύνθεση
Κατά συνέπεια, η ιστορία στο δεύτερο αυτό βιβλίο αποτελεί συνέχεια και όχι προοίμιο της αρχικής τριλογίας. Ο Πούλμαν χαρακτηρίζει τη δεύτερη αυτή σύνθεση «equel», ισότιμη, κατά κάποιον τρόπο, με την πρώτη, στην οποία ακουμπά κατά σημεία συμπληρώνοντάς την.
Πράγματι, το πρώτο βιβλίο της δεύτερης τριλογίας εμβαθύνει απολαυστικά σε πολλά από τα ζητήματα της αρχικής αφήγησης. Ερχόμαστε και πάλι σε επαφή με τον κόσμο της παράλληλης, σε σχέση με αυτήν που γνωρίζουμε ρεαλιστικά, Οξφόρδης, στην οποία κυλά η ιστορία με τη μορφή βιβλικής πλημμύρας. Τα τοπωνύμια αλλοιώνονται ελαφρά ή καθόλου και, όπως και στο Χάρι Πότερ, η παράλληλη πραγματικότητα που ο συγγραφέας δωρίζει στους αναγνώστες του λειτουργεί ως προσθήκη μύθου και γοητείας στον υπαρκτό κόσμο.
Παρακολουθούμε, εξάλλου, πώς οργανώνεται η αυταρχική θεοκρατική εξουσία με τη βοήθεια ενός είδους Ιεράς Εξέτασης που καλείται ΣΠΔ (Συνοδικό Πειθαρχικό Δικαστήριο).
Δεν λείπει η σκληρότητα, ενώ υπάρχουν στην αφήγηση και περιστατικά σεξουαλικής βίας και φόνων με πρωταγωνιστές παιδιά, που θα δικαιολογούσαν τον περιορισμό των αναγνωστών σε ηλικίες άνω των δώδεκα ετών. Αλλωστε και η προηγούμενη τριλογία είναι δύσκολο, σύνθετο βιβλίο, που μόνον από ώριμους εφήβους μπορεί να διαβαστεί επαρκώς.
Και εδώ, όμως, όπως και στα προηγούμενα βιβλία, την παράσταση κλέβουν τα «δαιμόνια», οι ζωικές ενσαρκώσεις της ανθρώπινης προσωπικότητας που συνοδεύουν κάθε ανθρώπινο πλάσμα στον παράλληλο κόσμο της «Σκόνης», καθώς και τα αινιγματικά «αληθειόμετρα».
Το μόνο κακό είναι ότι το βιβλίο είναι και πάλι τόσο καλογραμμένο, ώστε οι πεντακόσιες σελίδες του να καταβροχθίζονται, κυριολεκτικά, μέσα σε ελάχιστο χρόνο. Ελπίζουμε να μην καθυστερήσει πολύ το δεύτερο μέρος.