Οι τρομακτικές μαρτυρίες ενός κρατουμένου στο Αουσβιτς αποκωδικοποιήθηκαν έπειτα από μεγάλη προσπάθεια και ψηφιακές απεικονίσεις. Σε κάποια φύλλα τετραδίου ο Μαρσέλ Νατζαρί, Ελληνας Εβραίος από τη Θεσσαλονίκη, περιέγραψε με ποιο τρόπο εκατοντάδες χιλιάδες Εβραίων κατέληγαν στους θαλάμους αερίων καθημερινά. Ο ίδιος περιγράφει πως τους έβλεπε «να συγκεντρώνονται σαν τις σαρδέλες».
Το 1944, ο 26χρονος καιγόταν από τη μανία της εκδίκησης. Είχε μάθει από άλλους Ελληνες Εβραίους ότι η μητέρα του, ο πατέρας του και η αδελφή του είχαν πεθάνει στο στρατόπεδο Αουσβιτς-Μπίρκεναου ένα χρόνο νωρίτερα. «Πολύ συχνά σκεφτόμουν να πήγαινα με τους άλλους και να βάζαμε ένα τέλος σε αυτό. Αλλά πάντα η εκδίκηση με απέτρεπε από το να το κάνω. Ηθελα και θέλω να ζήσω για να εκδικηθώ τον θάνατο του πατέρα, της μητέρας και της αγαπημένης μου μικρής αδελφής», έγραφε. Ο Νατζαρί βρισκόταν ανάμεσα στα 2.200 μέλη του Sonderkommando, οι οποίοι ήταν σκλάβοι των Ες Ες, που έπρεπε να συνοδεύουν τους υπόλοιπους Εβραίους στους θαλάμους αερίων. Μετά έπρεπε να κάψουν τα πτώματα, να συγκεντρώσουν τα χρυσά δόντια και τα μαλλιά των γυναικών και να πετάξουν τις στάχτες σε ένα γειτονικό ποτάμι.
Καθώς ήταν αυτόπτες μάρτυρες της εξόντωσης των Εβραίων, τα μέλη της ομάδας γνώριζαν ότι προτού περάσει πολύς καιρός θα ερχόταν και η ώρα τους. Ετσι τον Νοέμβριο του 1944 ο Νατζαρί έβαλε το χειρόγραφο των 13 σελίδων σε ένα θερμός το οποίο σφράγισε με πλαστικό καπάκι, το τοποθέτησε σε μια δερμάτινη σακούλα και το έθαψε κοντά στο Κρεματόριο Γ.
«Σέρναμε τα πτώματα…»
«Το κρεματόριο είναι ένα μεγάλο κτίριο με μία μεγάλη καμινάδα και 15 φούρνους. Κάτω από τον κήπο υπάρχουν δύο θεόρατα κελάρια. Στο ένα γδύνεται ο κόσμος και το άλλο είναι ο νεκρικός θάλαμος. Ο κόσμος μπαίνει μέσα γδυτός και όταν μαζευτούν περίπου τρεις χιλιάδες κλειδώνεται και γεμίζει με το αέριο. Μετά από έξι ή επτά λεπτά βασανιστηρίου, πεθαίνουν», έγραφε. Επίσης περιγράφει πως οι Γερμανοί είχαν τοποθετήσει σωληνώσεις ώστε η αίθουσα να θυμίζει λουτρό. «Οι φιάλες του αερίου μεταφέρονται πάντα με ένα όχημα του γερμανικού Ερυθρού Σταυρού και συνοδεύονται από δύο άνδρες των Ες Ες. Στη συνέχεια έριχναν το αέριο μέσα από κάποια ανοίγματα, και μισή ώρα αργότερα άρχιζε η δουλειά μας. Επρεπε να σύρουμε τα πτώματα αυτών των αθώων γυναικών και παιδιών μέχρι το ασανσέρ που τους μετέφερε στους φούρνους». Επίσης σημειώνει ότι οι στάχτες από κάθε ενήλικο θύμα ζύγιζαν 640 γραμμάρια.
Είναι σαφές ότι ο Νατζαρί περίμενε να πεθάνει στο στρατόπεδο και οι σημειώσεις του ήταν μία επιστολή στον έξω κόσμο. Αν τον είχαν πιάσει οι Ες Ες θα τον σκότωναν. Ως εκ θαύματος ο Νατζαρί έφυγε ζωντανός από το Αουσβιτς, μεταφέρθηκε στο Μαουτχάουζεν από όπου απελευθερώθηκε, και 36 χρόνια αργότερα βρέθηκαν τα χειρόγραφά του.
Μετά τον πόλεμο ο Νατζαρί παντρεύτηκε και το 1951 μετακόμισε στη Νέα Υόρκη όπου εργάστηκε ως ράφτης. Το 1957 η σύζυγός του Ρόζα απέκτησε ένα κοριτσάκι, το οποίο πήρε το όνομα Νέλι, όπως η αδελφή του που χάθηκε στο Αουσβιτς. Ο Νατζαρί πέθανε το 1971, σε ηλικία 53 ετών, εννιά χρόνια πριν ανακαλυφθούν τα χειρόγραφά του.