Το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων φιλοξενεί εκτενές αφιέρωμα για τις τραγικές συνθήκες κάτω από τις οποίες ζουν οι «παγιδευμένοι» αιτούντες άσυλο στη Λέσβο.
«Οι ψυχολογικές συνέπειες του πολέμου που επιδεινώνονται από τις σκληρές συνθήκες, την αβεβαιότητα και τις απάνθρωπες πολιτικές, δεν είναι τόσο ορατές όσο τα σωματικά τραύματα, ωστόσο είναι το ίδιο απειλητικές για τη ζωή», επισημαίνει το Παρατηρητήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων.
Η Λέσβος, ένα πανέμορφο νησί για διακοπές στο βόρειο Αιγαίο, αποτελεί διέξοδο για τους ανθρώπους που εγκαταλείπουν τον πόλεμο στη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Συμβολίζει την ελπίδα, ότι κάπου στην Ευρώπη υπάρχει καταφύγιο. Αποτελεί παράλληλα νεκροταφείο για αμέτρητα πτώματα που ξεβράστηκαν στις ακτές και μία κόλαση για τους χιλιάδες που βρίσκονται «παγιδευμένοι» εκεί, θύματα της αποφασιστικότητας της Ευρωπαϊκής Ένωσης να αποτρέψει τα χιλιάδες αιτήματα ασύλου και άλλων μεταναστών στέλνοντας ένα μήνυμα ότι είναι ανεπιθύμητοι.
Παρά τη φυσική της ομορφιά, επικρατεί μεγάλος φόβος στη Λέσβο. Φόβος που προέρχεται από τα τραύματα του πολέμου, της βίας και των σκληρών συνθηκών των καταυλισμών, της ανασφάλειας και του αβέβαιου μέλλοντος. Ο φόβος της απόρριψης, της κράτησης και της απέλασης. Ο φόβος του να πηγαίνεις στην τουαλέτα στο σκοτάδι τη νύχτα, ή να μην τρως μετά από δύο ώρες σε μια γραμμή τροφίμων. Φόβος από ψείρες και ψώρα. Ο φόβος του χειμώνα, κρύο και υγρασία.
Ο προσφυγικός καταυλισμός του Ελαιώνα έξω από τη Μόρια είναι ένα hotspot όπου εκατοντάδες άνθρωποι ζουν χωρίς καμία ασφάλεια, ηλεκτρισμό, ντους ή τρεχούμενο νερό. Δεκάδες οικογένειες, γυναίκες και παιδιά, ζουν σε σκηνές καλοκαιρινού κάμπινγκ.
Στο μακροσκελές αφιέρωμα του Human Rights Watch, υπάρχουν πολλές προσωπικές μαρτυρίες προσφύγων για τις δραματικές συνθήκες που επικρατούν στους καταυλισμούς.
Ο Αλί, ένας 22χρονος Αφγανός που ζητά άσυλο, είναι ανάπηρος και ζει στον καταυλισμό της Μόριας. Όπως είπε στο Human Rights Watch, δεν μπορεί να έχει πρόσβαση στην τουαλέτα και στις ντουζιέρες του καταυλισμού και πολλές φορές προσπαθεί να πλυθεί στη Θάλασσα.
Όπως λένε ακόμα τρεις αιτούντες άσυλο από το Κονγκό, στον καταυλισμό του Ελαιώνα, δεν υπάρχουν ντουζιέρες η κουζίνες για τους 220 πρόσφυγες που ζουν εκεί και χαρακτηρίζουν δύσκολη ακόμα και την πρόσβαση στο φαγητό.
Από τον Μάρτιο του 2016 και τη στιγμή που η Ελλάδα με την υποστήριξη της Ευρωπαϊκής Ένωσης, άρχισε να μπλοκάρει τους αιτούντες άσυλο να μπουν στην ενδοχώρα, ως μέρος της συμφωνίας με την Τουρκία που έχει ως στόχο την επιστροφή των περισσοτέρων από αυτούς στην Τουρκία, χωρίς πρώτα να ακουστούν τα αιτήματά τους, τα νησιά της Λέσβου, της Χίου, της Σάμου, η Κω και η Λέρος έχουν μετατραπεί σε μέρη μιζέριας.
Χιλιάδες γυναίκες, άνδρες και παιδιά, παγιδευμένοι σε τρομακτικές συνθήκες, ρισκάρουν την ψυχική και τη σωματική τους ακεραιότητα χωρίς να υπάρχει φως στον ορίζοντα. Είναι ζωές σε αναμονή. Σπίτι τους, μία σκηνή, ένα παράπηγμα ή στην καλύτερη περίπτωση ένα κοντέινερ το οποίο θα μοιράζονται με 20 παιδιά. Τα παιδιά δεν πηγαίνουν στο σχολείο και οι ενήλικες περνούν τη μέρα τους περιμένοντας τη συνέντευξη για το άσυλο η οποία διαρκώς αναπρογραμματίζεται, με αποτέλεσμα να μην μπορούν να κάνουν κάτι.
«Για περισσότερο από ένα χρόνο επισκέπτομαι τη Λέσβο και ερευνώ τι συμβαίνει στους πρόσφυγες με αναπηρία, κρυφοκοιτάζοντας πίσω από μία κουρτίνα μυστικότητας. Το υπουργείο Μεταναστευτικής πολιτικής της Ελλάδας, περιορίζει την πρόσβαση των ανεξάρτητων παρατηρητών ανθρωπίνων δικαιωμάτων και των δημοσιογράφων στα hotspot. Έτσι, μιλάμε περισσότερο με αιτούντες άσυλο έξω από τις πύλες. Σε σπάνιες περιπτώσεις μας επιτρέπουν να μπούμε μέσα, αλλά οι κινήσεις μας είναι περιορισμένες», λέει ο δημοσιογράφος του HRW και συνεχίζει:
«Μέσα στη Μόρια, ξεκίνησα να καταλαβαίνω γιατί υπάρχει τόσο μεγάλη μυστικότητα και, ελπίζω, ντροπή, για το πώς αντιμετωπίζονται εκεί οι άνθρωποι που διαφεύγουν από τη βία, τη δίωξη και την οικονομική δυσπραγία. Χιλιάδες ζωές στοιβαγμένες μαζί σε υπεράριθμες, υγρές σκηνές με περιορισμένη πρόσβαση σε φαγητό, νερό, στέγη και υγειονομική περίθαλψη. Η ασφάλεια επιδεινώνεται όλο και περισσότερο, θέτοντας σε κίνδυνο τους πιο ευάλωτους, συμπεριλαμβανομένων των παιδιών, των ατόμων με αναπηρίες και των γυναικών».
«Δεν υπάρχει ηρεμία, δεν υπάρχει ασφάλεια, ούτε αξιοπρέπεια στη Μόρια. Είναι χειρότερα και από φυλακή», λέει στο HRW μία μητέρα από τη Συρία. «Δεν μας συμπεριφέρονται όπως αρμόζει σε ένα μέλος μιας κοινωνίας, σε έναν άνθρωπο», προσθέτει. Μία άλλη γυναίκα από το Αφγανιστάν που μοιράζεται την ίδια σκηνή με ακόμα 17 άτομα, επισημαίνει: «Δεν μπορώ να το αντέξω. Τις περισσότερες φορές αισθάνομαι ότι θα ήταν καλύτερα να είχα σκοτωθεί στο Αφγανιστάν».
Σύμφωνα με την κυβέρνηση, 15.000 αιτούντες άσυλο είναι παγιδευμένοι στα Ελληνικά νησιά, ζώντας σε πολύ δύσκολες συνθήκες. Η πλειοψηφία τους είναι άνθρωποι που επιχείρησαν να αφήσουν πίσω τους τις εχθροπραξίες στη Συρία, το Ιράκ και το Αφγανιστάν. Αναζητούν ελευθερία από τον φόβο, τη βία και ελπίζουν να βρουν ένα μέρος όπου θα μπορούν να δουλέψουν και να στείλουν τα παιδιά τους στο σχολείο. Καμία από αυτές τις προσδοκίες δεν έχει ικανοποιηθεί στα ελληνικά νησιά.
Ο Ντάουντ , 22 ετών, τραυματίστηκε από βομβιστική επίθεση στη Συρία και δεν μπορεί να περπατήσει. Δεν μπορεί να χρησιμοποιήσει τις τουαλέτες, εκτός αν ο αδελφός του, ο Αχμέτ τον κουβαλήσει στον λόφο, στη μόνη τουαλέτα με κάθισμα, που υπάρχει στον καταυλισμό της Μόριας. «Έχασα πολλά στη Συρία. Ήρθα εδώ να βρω ένα ήσυχο μέρος, ασφαλές, να ζήσω τη ζωή μου. Αυτό ήλπιζα να βρω εδώ. Στη Συρία η κατάσταση ήταν φρικτή. Αίμα παντού. Ερχόμενος στη Μόρια, δεν ένιωσα την ασφάλεια που περίμενα. Υπήρχαν παντού συγκρούσεις και φωνές κάθε νύχτα. Είναι ένας εφιάλτης», είπε με τρεμάμενη φωνή.
Ακόμα δύο πρόσφυγες με προβλήματα αναπηρίας, είπαν ότι οι διακινητές τους πίεσαν να αφήσουν τα καροτσάκια τους πριν επιβιβαστούν στις βάρκες για την Ελλάδα.