ΓΙΩΡΓΟΣ ΚΥΡΙΑΚΟΠΟΥΛΟΣ
Η τρισεγγονή της αραπίνας και άλλες ιστορίες
εκδ. Εστία, σελ. 132
Στα τέλη της δεκαετίας του ’70, παιδί αστικής οικογένειας που έψαχνε την αυθεντικότητα κυρίως επειδή αναζητούσε τρόπους να αυτοπροσδιοριστεί, νοίκιασα κι εγώ με το φοιτητικό μου χαρτζιλίκι ένα δωμάτιο σ’ ένα από εκείνα τα παλιά αθηναϊκά σπίτια που επιβίωναν ακόμη στις παρυφές του Λυκαβηττού και του Στρέφη. Βρισκόταν «εις την οδόν Κουμαριανού», όπως το ονομάζαμε με τους φίλους παραφθείροντας τον Ροΐδη, ένας κύβος με ζωγραφισμένη από την υγρασία οροφή, παλιά, αστερόσχημα πλακάκια στο δάπεδο, και δυο παράθυρα που έβλεπαν στην κεντρική αυλή γύρω από την οποία στοιχίζονταν τα υπόλοιπα, επίσης νοικιασμένα, δωμάτια. Ενα παλιό αθηναϊκό σπίτι. Σπάνια έμενα τα βράδια εκεί, ήταν κυρίως τόπος μεσημεριανού ρεμβασμού, ένα «δικό μου δωμάτιο», μια ψευδαίσθηση αυτονομίας. Αλλά κυρίως ένα παρατηρητήριο της ζωής των «άλλων», ζωής ανεξιχνίαστης και συναρπαστικής.
Ξαναβρίσκω κάτι από εκείνο το βλέμμα –ή μάλλον κάτι από τη διελαύνουσα εκείνο το βλέμμα επιθυμία προς το αλλότριο– στη συλλογή διηγημάτων του Γιώργου Κυριακόπουλου. Ομως εδώ αυτή η επιθυμία δεν είναι αόριστη, απορητική και αδέξια όπως η δική μου, αλλά αποκρυσταλλώνεται σε μια διεισδυτική, κατανοητική ματιά προς την ετερότητα και προς το αίνιγμα που είναι κάθε ανθρώπινος βίος, και μετασχηματίζεται σε έξοχη πρόζα. Ο συγγραφέας ενδιαφέρεται για ό,τι ο Ιταλός ιστορικός Εντοάρντο Γκρέντι είχε ονομάσει «εξαιρετικό τυπικό», δηλαδή για την αληθινά εξαιρετική (με την έννοια της ιδιαιτερότητας, της παρατυπίας, ακόμη και της εκτροπής) περίπτωση, ή για τα ίχνη, απαρατήρητα ή και αθέατα, της απόκλισης από τον κανόνα, εκείνα που αποκαλύπτουν τη σύνθετη πλοκή της πραγματικότητας, ή μάλλον την έλλειψη συνοχής της πραγματικότητας και των κανονιστικών συστημάτων εντός των οποίων πελαγοδρομούν τα ιστορικά υποκείμενα. Ηρωες ετερόδοξοι, αμφισβητίες των συμβάσεων ακόμη κι όταν αυτές οι συμβάσεις τους καταπίνουν, εναντιωματικές προσωπικότητες με πάθη και καημούς, οι ήρωες του Κυριακόπουλου ανασυστήνουν με τις μικροχειρονομίες τους εκείνον τον βραχύβιο αστικό κόσμο που σαρώθηκε από την επέλαση του life-style, έναν κόσμο που επένδυε σε μια κατά βάση λιτή τέχνη του βίου, δεν έδινε μεγάλη σημασία στις ταξικές διαχωριστικές γραμμές, ανεχόταν ή και ενσωμάτωνε το διαφορετικό, και συντηρούσε το αίνιγμα. Μια ολόκληρη εποχή αναδύεται από τα trivia της καθημερινότητας: η μεταπολεμική Αθήνα με τα τοπόσημά της, ζαχαροπλαστεία, ατελιέ μοδιστρικής, καταστήματα υαλικών, κέντρα διασκέδασης· η αστική Σπάρτη· ο πληκτικός Διόνυσος των κατασκηνωτικών παιδικών διακοπών. Κι από κοντά νησιά, πόλεις του εξωτερικού, εσωτερικοί χώροι ιδιωτικών τελετουργιών, σκηνικά σφραγισμένα από το βίωμα, εποικισμένα με τα πρόσωπα μιας αυτομυθοπλασίας, που ξέρει να μετουσιώσει το ιδιωτικό σε καθολικό, την εμπειρία σε ηθική και αισθητική καταδήλωση.
Τις μικροϊστορίες του Γιώργου Κυριακόπουλου διαπερνά ένας μακρινός, πολύ μακρινός, καραγατσικός απόηχος και πότε πότε, ο αναγνώστης διακρίνει στο βάθος τους εκείνο τον σπινθήρα που τρεμολάμπει στα κείμενα του Κώστα Ταχτσή, ιδίως όταν οι αφηγήσεις του εκβάλλουν σε έναν απροκάλυπτο ερωτισμό, κάποτε στοιχειακά ωμό και συγκλονιστικά πιεστικό, έναν ερωτισμό που, έτσι κι αλλιώς, διαπερνά με το ρίγος του ολόκληρη τη συλλογή. Ομως το σύμπαν του συγγραφέα διεκδικεί τη γνησιότητά του πάνω και πέρα από επιρροές – γιατί τα αφηγήματά του δονούνται από έναν εντελώς ιδιοσυγκρασιακό αισθησιασμό, μια βαθιά, απτή αίσθηση των πραγμάτων, των επιφανειών, των χρωμάτων. Ο Κυριακόπουλος περιγράφει τον γυναικείο κόσμο – πούδρες, κραγιόν, καρφίτσες για να κλείνει κάποιο υπερβολικά αποκαλυπτικό V, λευκά ταγέρ με μπλε γιακάδες και μπλε τελειώματα στα μανίκια, παπούτσια ντυμένα με ύφασμα, κολιέ στον λαιμό, γάντια – με τον τρόπο ενός παρατηρητικού παιδιού που σαγηνεύεται από τον ανεξιχνίαστο και περίκλειστο χαρακτήρα αυτού του κόσμου· την εξοχή, σκονισμένη ή ολοφώτεινη, ημιαστική ή αγροτική με την παλέτα ενός Παπαλουκά.
Μια συναρπαστική συλλογή αφηγημάτων που δίνει φωνή στον ψίθυρο, την αποσιώπηση και το μυστικό.