Ενας «κρύος», δηλαδή ρεαλιστικός, υπολογισμός όσων φέρνει το 2018 μάς οδηγεί σε σοβαρές επιφυλάξεις έναντι των επιφωνημάτων αισιοδοξίας που εκπέμπει η κυβέρνηση, που φαίνεται να έχει εξισώσει τη σωτηρία του τόπου και τη δική της με την καθαρή έξοδο. Χωρίς να θέλω να εμφανίζομαι παραδοξολόγος, πιστεύω ότι ο μεγαλύτερος κίνδυνος του 2018 είναι η άρση της προστασίας που παρέχει το μνημόνιο. Ο κίνδυνος μπορεί να γίνει καθοριστικός αν επικρατήσουν όσοι επιδιώκουν να εκμεταλλευτούν τα κρατικά ταμεία, να αναιρέσουν ορισμένες από τις ελάχιστες σημαντικές θεσμικές ή λειτουργικές προσαρμογές πραγματοποιήθηκαν και τελικώς να πετάξουν στα σκουπίδια τις μεταρρυθμίσεις που κατεπειγόντως οφείλει να εφαρμόσει η Ελλάδα.
Ο κίνδυνος εξόδου, που θα είναι ακόμη μεγαλύτερος αν ο κ. Τσίπρας επιχειρήσει την «καθαρή» σύγκρουση με το ευρωπαϊκό πλαίσιο λειτουργίας, συνδέεται κυρίως με το απλό γεγονός ότι δεν θα υπάρχουν τα εγγυημένα και πάμφθηνα κεφάλαια του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού και το κράτος θα πρέπει να πείθει καθημερινά για την αξιοπιστία του. Οι πολιτικές εξυπηρετήσεις θα εξαφανιστούν μεμιάς, αφού οι αγορές μετρούν με ψυχρό όσο και ασταθή τρόπο μόνον όσα μετρήσιμα επιτυγχάνει η οικονομία και τίποτε περισσότερο.
Κανείς δεν είναι σε θέση να γνωρίζει πώς θα τα καταφέρει η ομάδα Τσίπρα όταν η κυβερνητική της πρακτική θα τεθεί στην κρίση των αγορών ενόσω μάλιστα θα διανύει το τέταρτο και τελευταίο έτος διακυβέρνησης. Η προετοιμασία για την έξοδο είναι επώδυνη, αφού το Δημόσιο χρειάζεται να ανέβει έξι σκαλοπάτια στη βαθμολόγηση κινδύνου, ώστε τα νέα ομόλογα που θα εκδίδει, με τα οποία θα πληρώνει τις παλαιές και μνημονιακές υποχρεώσεις, να γίνονται αποδεκτά σε καλή τιμή, δηλαδή με χαμηλά επιτόκια.
Βεβαίως οι δανειακές ανάγκες δεν είναι μεγάλες το 2018, βεβαίως θα δημιουργήσουμε έως τότε μαξιλάρι πολλών δισεκατομμυρίων (άλλη μια δυσκολία), αλλά χωρίς την εγγύηση των Ευρωπαίων η πραγματικότητα θα είναι πολύ διαφορετική. Ειδικότερα, η ΕΚΤ δεν θα μπορεί να καλύπτει τις ελληνικές τράπεζες, αφού το «πιστοποιητικό» (waiver) λήγει μόλις βγούμε από το μνημόνιο και θα μετράει μόνον η κρίση των αμαρτωλών οίκων αξιολόγησης.
Κακώς ξεχνούν στην κυβέρνηση ότι το τραπεζικό σύστημα στηρίζεται σε «πήλινα πόδια». Η εξέταση που θα γίνει την άνοιξη στα βιβλία τους, αλλά και ειδικές έρευνες που ήδη βρίσκονται σε εξέλιξη, θα αποκαλύψουν ότι οι επισφάλειες που συσσώρευσε η πολυετής παρέμβαση των πολιτικών στη διαχείριση των κόκκινων δανείων είναι εκρηκτικές. Είναι επίσης πολύ πιθανόν ότι η κυβέρνηση δεν θα έχει πάρει, μέχρι τον Αύγουστο, μια πράγματι ενθαρρυντική λύση στο χρέος των 332 δισ. (280% του ΑΕΠ!).
Μπορεί το πλήθος όσων αναζητούν εργασία χωρίς να βρίσκουν να σταθεροποιηθεί στο 20%, αλλά οι μακροχρόνια άνεργοι πληθαίνουν. Μαζί τους και ο αριθμός των φτωχών ανθρώπων που ζουν από το εγγυημένο εισόδημα και τα έκτακτα «μερίσματα».
Τέλος, η τεράστια πίεση που ασκεί η φορολογία πάνω στην εργασία και την επιχειρηματικότητα θα περιορίσει καταθλιπτικά τη διάδοση της μικρής ελπίδας που θα φέρει το θετικό ΑΕΠ. Χρειαζόμαστε κλίμα ενθουσιασμού και ευκαιριών για νέα και μεγάλα κέρδη, προοπτική που καθόλου δεν φαίνεται να ενδιαφέρει την πλειοψηφία. Η προοπτική της στασιμότητας είναι επομένως η πιθανότερη και γι’ αυτό η οικονομία (και η κοινωνία) θα παραμείνει εύθραυστη το 2018.