Ανάμεσα στους δεκάδες μαθητές από την Ελλάδα και την Κύπρο που ταξίδευσαν πολύ πρόσφατα έως την Κωνσταντινούπολη, όσοι ενήλικες βρεθήκαμε κοντά τους αντλήσαμε δύναμη και αισιοδοξία. Σκέψεις πολλές γεννούσαν όσα προσέφεραν οι ίδιοι οι μαθητές αλλά και όσα αφειδώς τους προσφέρθηκαν. Δεν ήταν μόνον η ζωντάνια της εφηβείας, που ανέβλυζε διαρκώς, αλλά εκείνος ο μοναδικός συνδυασμός που φέρνει κοντά τη δίψα για γνώση με τη χαρά της ζωής.
Για πρώτη φορά βρέθηκα στο Διεθνές Μαθητικό Συνέδριο, που εδώ και λίγα χρόνια συνδιοργανώνουν το ιστορικό Ζωγράφειο Λύκειο της Πόλης με τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη της Θεσσαλονίκης. Εχει γίνει πλέον θεσμός, με κύρος και προοπτική. Ηταν η εμβάπτιση σε μια σύνθετη εκπαιδευτική διαδικασία, όχι αυτονόητη, όχι προβλέψιμη, και γι’ αυτό μοναδικά ζωογόνος και αιφνιδιαστικά επιδραστική. Εφτασα με διερευνητικά αισθήματα περιέργειας και αδημονίας και έφυγα με αποσκευές πλήρεις ιδεών και αισθημάτων.
Η επίσκεψη στη Θεολογική Σχολή της Χάλκης ήταν από τις κορυφαίες εμπειρίες των μαθητών. Εκεί, πολλοί μαθητές και μαθήτριες διάβασαν αποσπάσματα από βιβλία του Γιώργου Θεοτοκά, παρουσία και του μητροπολίτη Προύσης κ. Ελπιδοφόρου, ηγουμένου της Ιεράς Μονής Αγίας Τριάδος Χάλκης.
Το φετινό συνέδριο, που, όπως κάθε χρόνο, τελεί υπό την αιγίδα του Οικουμενικού Πατριαρχείου, ήταν αφιερωμένο στον (Κωνσταντινουπολίτη) συγγραφέα της Γενιάς του ’30 Γιώργο Θεοτοκά (1906-1966) ακολουθώντας τη φιλοσοφία που θέλει κάθε συνέδριο να είναι αφιερωμένο κάθε φορά σε μία πνευματική προσωπικότητα ειδικού διαμετρήματος. Αν αυτή συνδέεται και με τον ελληνισμό της Πόλης, τόσο το καλύτερο, και στην περίπτωση του Γιώργου Θεοτοκά, η επιλογή προσφερόταν για πολλές συγκινήσεις, όχι μόνο για τον δημοφιλή και στα παιδιά «Λεωνή», με τις αυτοβιογραφικές μνήμες από την Πόλη, αλλά και για τη γειτνίαση του Ζωγραφείου με την πατρογονική οικία Θεοτοκά. Η ρίζα της οικογένειας ήταν από τη Χίο, όπως πολλές οικογένειες Ρωμιών που προέρχονταν από το Αιγαίο ή την ηπειρωτική Ελλάδα και το Ιόνιο, αλλά ο Γιώργος Θεοτοκάς ήταν ο ίδιος ένα παιδί, γέννημα θρέμμα, της κοσμοπολίτικης Πόλης.
Το συγκινητικό ήταν ότι την πρώτη ημέρα του συνεδρίου, δηλαδή στις 14 Μαρτίου, αποκαλύφθηκε αναμνηστική πλάκα, στον μαντρότοιχο του Ζωγραφείου, ακριβώς απέναντι από το σπίτι του συγγραφέα εν μέσω χειροκροτημάτων. Ανάμεσα στους μαθητές που είχαν έρθει από διάφορα μέρη της Ελλάδας και της Κύπρου και που συνάντησαν και τα παιδιά των σχολείων της Πόλης, ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου, ο διευθυντής του Ζωγραφείου, αποκάλυψε την πλάκα με μία συμβολική κίνηση που προκάλεσε ενθουσιασμό. Μια μικρή, αλλά σημαντική, σελίδα είχε προστεθεί στην αναδιοργάνωση του αποθέματος μνήμης και σύγχρονης παρουσίας του ελληνισμού της Κωνσταντινούπολης.
Το φετινό συνέδριο συνέπεσε, βεβαίως, με μία ατυχή φάση στις ελληνοτουρκικές σχέσεις. Αλλά αυτό, ευτυχώς, δεν επηρέασε τη διοργάνωση, γιατί ζητούμενο είναι η παρουσία και η πνευματική ετοιμότητα, καθώς με μια δεύτερη ανάγνωση ο θεσμός του συνεδρίου στέκεται απέναντι στη συρρίκνωση του ελληνισμού. Αν μπορεί κανείς να συνοψίσει τον ατελείωτο ποταμό της ανθρώπινης προσπάθειας και των χιλιάδων ωρών εργασίας πίσω από το μαθητικό συνέδριο, θα μπορούσε να καταλήξει στη δύναμη της συνέργειας και στην αξία της διαρκούς ζύμωσης. Το δίκτυο που ετησίως πλέον γεννά η δημιουργική σύμπραξη του Ζωγραφείου με τα Εκπαιδευτήρια Μαντουλίδη, και του ζεύγους Γιάννη Δεμιρτζόγλου και Ασπας Χασιώτη αντιστοίχως στη διεύθυνση των σχολείων, είναι πολύτιμο όχι μόνο για όσα αποκομίζουν ως εμπειρία και βίωμα τα ίδια τα παιδιά, αλλά για τη διατήρηση ενός ενεργού διαύλου μεταξύ Πόλης και Ελλάδας και Κύπρου.
Τα αποκαλυπτήρια της αναμνηστικής πλάκας απέναντι από την πατρογονική οικία του Γιώργου Θεοτοκά.
Μη φανταστεί κανείς πως οι εκδηλώσεις, τα δρώμενα και οι ξεναγήσεις στην Κωνσταντινούπολη, στον Βόσπορο και στα Πριγκηπονήσια ήταν προσανατολισμένα αποκλειστικά και μόνο στους μαθητές και τις μαθήτριες. Το ενδιαφέρον του θεσμού είναι ότι δημιουργεί νέες συνάψεις ανάμεσα στις γενιές και στο διαφορετικό υπόβαθρο των συμμετεχόντων, καθώς φέρνει κοντά τα δεκάδες παιδιά με κορυφαίους μελετητές και διανοητές και δημιουργούς σε μία συνύπαρξη λίγων ημερών που εγγράφεται ως πλούτος για όλους. Ετσι, βρεθήκαμε όλοι, μία μεγάλη παρέα, μικροί και μεγάλοι, μαθητές και εκπαιδευτικοί, επιστήμονες και ακαδημαϊκοί, ηθοποιοί και λογοτέχνες, άνθρωποι που σε κάθε περίπτωση νιώθαμε ότι η παρουσία μας εκεί ήταν συνειδητή και όχι χωρίς λόγο. Απρόσμενα, η πολύπλευρη αποκάλυψη του Γιώργου Θεοτοκά με σύγχρονο λόγο και ματιά ήταν το μεγάλο δώρο του συνεδρίου. Ξαναδιαβάζουμε την «Αργώ» και το «Ελεύθερο πνεύμα» και σκεφτόμαστε και πάλι τη συμβολή του Θεοτοκά ως πολιτικού διανοουμένου και πολύπλευρου διανοητή.
Ιδέες και πρόσωπα, δράσεις και μέλλον
Πολλές εικόνες επανέρχονται ως απόσταγμα του μαθητικού συνεδρίου στην Κωνσταντινούπολη. Τα παιδιά να πλημμυρίζουν τη Θεολογική Σχολή στη Χάλκη, ο απόηχος από «Τη Υπερμάχω» στην Αγία Τριάδα της Χάλκης αλλά και στον μεγαλόπρεπο ναό Παμμεγίστων Ταξιαρχών της Κοινότητας Μεγάλου Ρεύματος, η επίσκεψη στο Πατριαρχείο, στην Αγία Σοφία και στη Βασιλική Κινστέρνα, η μουσική βραδιά στον κινηματογράφο Emek και η ομιλία του συγγραφέα Αχμέτ Ουμίτ, τα εγκαίνια της έκθεσης «Τα Ωραία του Πέραν» στο Σισμανόγλειο (με την επιμέλεια της Ιριδας Κρητικού) από τον γενικό πρόξενο της Ελλάδας πρέσβη κ. Ευάγγελο Σέκερη…
Το θεατρικό αναλόγιο από το ΔΗΠΕΘΕ Καβάλας «Το ημερολόγιο του Λεωνή» σε σκηνοθεσία Θοδωρή Γκόνη, σκηνογραφία Ανδρέα Γεωργιάδη και ερμηνείες του Στέλιου Μάινα και του Χρήστου Χατζηπαναγιώτη. Η εξαγγελία του διαγωνισμού διηγήματος με θέμα «Στις γειτονιές της Πόλης», με κριτική επιτροπή τους Κατρίν Βελισσάρη, Θανάση Βαλτινό, Θέμη Πάνου, Γιώργο Σκαμπαρδώνη, Κατερίνα Σχινά… Η ανακοίνωση ότι του χρόνου το συνέδριο θα είναι αφιερωμένο στον Αντώνη Σαμαράκη και η συγκινητική παρουσία της κυρίας Ελένης Σαμαράκη. Η μορφή και η παρουσία του Θωμά Κοροβίνη και τα όσα μοιράστηκε με λόγο και μουσική. Η έκθεση «Οι ήρωες του Λεωνή με ένδυμα περιπάτου» που ετοίμασαν οι φοιτητές του Τμήματος Σχεδιασμού και Τεχνολογίας Ενδυσης του ΤΕΙ Κεντρικής Μακεδονίας, το καλλιτεχνικό εργαστήρι «Η Πόλη του Λεωνή» με επιμέλεια εικαστικών, όπως του Γιώργου Κεβρεκίδη, που δημιουργεί στην Πόλη, οι πολλές σημαντικές ανακοινώσεις, όπως του π. Ευάγγελου Γκανά, της Ξένης Μπαλωτή, του Κωνσταντίνου Καραβίδα, του Κώστα Γιαβή, της Φραγκίσκης Αμπατζοπούλου, του Πίτερ Μάκριτζ, του Μάριου – Κυπαρίσση Μώρου, του Γιώργου Γεωργή, του Αλέξανδρου Μπαζούκη, του Σταύρου Ανεστίδη και τόσων ακόμη, η παρουσία των οποίων δείχνει το εύρος και την ποιότητα. Μορφές ανάμεσα στα παιδιά, οι συγγραφείς Θανάσης Βαλτινός, Νίκος Δαββέτας, Κατερίνα Σχινά, Γιάννης Πάσχος, ο ποιητής Κυριάκος Σιφιλτζόγλου, ο καθηγητής Δημήτρης Τζιόβας, η Τουρκάλα μεταφράστρια του Θεοτοκά Νταμλά Ντεμίροζου…
Οι διοργανωτές του συνεδρίου, ο Γιάννης Δεμιρτζόγλου, διευθυντής του Ζωγραφείου Λυκείου, και η Ασπα Χασιώτη, διευθύντρια των Εκπαιδευτηρίων Ε. Μαντουλίδη.
Η εναρκτήρια βιντεοσκοπημένη ομιλία του Νίκου Αλιβιζάτου, ανιψιού του Θεοτοκά, έδωσε το πλαίσιο της συγκίνησης και της ιστορικής εμβάθυνσης. Οι πολύπλευρες πτυχές του Γιώργου Θεοτοκά, όπως αποδόθηκαν από τις εργασίες των παιδιών που είχαν δουλέψει σκληρά με τους καθηγητές τους και από τους εισηγητές, ανανεώνουν το ενδιαφέρον για έναν διανοούμενο συγγραφέα εντυπωσιακά διαχρονικό και επίκαιρο. Η σύνδεσή του με τον πυρήνα του ευρωπαϊκού πολιτισμού και τον πολιτικό φιλελευθερισμό, η μεταπολεμική ανακάλυψη της Αμερικής, καθώς και η μεταγενέστερη στροφή του προς την κατανόηση της Ορθοδοξίας ορίζουν ένα σύνθετο πλαίσιο προσέγγισης στο ανοικτό πνεύμα του Γιώργου Θεοτοκά.
Στο συνέδριο συμμετείχαν τα σχολεία: Ζωγράφειο Λύκειο, Ζάππειο Λύκειο, Μεγάλη του Γένους Σχολή, «Αξιον» Ιδιωτικά Σχολεία, Γενικό Λύκειο Κύμης, Πειραματικό Λύκειο Πανεπιστημίου Κρήτης – Ρέθυμνο, Εκπαιδευτήρια Αυγουλέα – Λιναρδάτου, Κολλέγιο Αθηνών, Κολλέγιο Ψυχικού, Γενικό Λύκειο Πεδινής Ιωαννίνων, Λύκειο Παραλιμνίου, Παγκύπριον Γυμνάσιο – Λύκειο Λευκωσίας, St Catherine’s British School, 4ο ΓΕΛ Αλίμου, Αμερικανικό Κολλέγιο – Pierce, 4ο ΓΕΛ Ξάνθης, Εκπαιδευτήρια Σύγχρονη Παιδεία, Εκπαιδευτήρια Ε. Μαντουλίδη.