Είναι η Αθήνα μια πόλη όπου εκπληρώνονται οι επιθυμίες;

Είναι η Αθήνα μια πόλη όπου εκπληρώνονται οι επιθυμίες;

2' 55" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«Ωστε όλα αυτά υπάρχουν, όπως ακριβώς μάθαμε στο σχολείο», είχε πει ο Φρόιντ βλέποντας την Ακρόπολη για πρώτη φορά, όταν ήταν 48 ετών. Δεν ήθελε να πιστέψει ότι είχε την καλή τύχη να βρεθεί στην Αθήνα, όπως εξηγούσε σε ηλικία ογδόντα ετών, το 1936, σε ανοιχτή επιστολή προς τον Ρομέν Ρολάν. Η «ψυχανάλυση» της Αθήνας ασφαλώς συνεχίζεται έως τώρα που ανακηρύχθηκε από την UNESCO, η οποία έχει έμβλημα τον Παρθενώνα, Παγκόσμια Πρωτεύουσα του Βιβλίου, από τις 23 Απριλίου 2018 και για ένα χρόνο.

Η διεθνής «παραμυθία» της πρωτεύουσας του ελληνικού κράτους προηγείται, καθώς ήδη το 1841, ο μέγας παραμυθάς Χανς Κρίστιαν Αντερσεν εκπλήρωσε δική του επιθυμία να διαβάσει από έργα του σε φίλους του βιβλίου στην Αθήνα, όπου γιόρτασε τα 36 του χρόνια στην Ακρόπολη. Για να συμβεί αυτό συνέβαλαν οι συμπατριώτες του Θεόφιλος και Χανς Κρίστιαν Χάνσεν, αρχιτέκτονες, την υπογραφή των οποίων φέρουν η «νεοκλασική τριλογία» της πόλης, τα ιστορικά κτίρια της Ακαδημίας Αθηνών, του Πανεπιστημίου και της Εθνικής Βιβλιοθήκης.

Είναι η Αθήνα μια πόλη όπου εκπληρώνονται οι επιθυμίες; Πρόκειται για ερώτημα που σιωπηρά διατρέχει σημειώσεις ξένων συγγραφέων που επισκέπτονται την πόλη, ήδη πριν από τον Βύρωνα και τον Φλομπέρ έως τον Χένρι Μίλερ, τον Τζέιμς Μέριλ και τις ημέρες μας. «Πολύ πολύ χαριτωμένη πόλις», σημείωνε όταν επισκέφτηκε την Αθήνα το 1901 ο Καβάφης. Χωρίς να αναιρούν τη δυστροπία της συμβίωσης ή την κατάσταση υποβαθμισμένων περιοχών, οι αναγνώσεις αυτές έρχονται πάλι στο προσκήνιο, όπως σημείωνα στον πρόλογο του Ημερολογίου 2018 της Εταιρείας Συγγραφέων, με θέμα «Διαβάζοντας την Αθήνα», που κυκλοφόρησε με συνεργασίες μελών της από τις εκδόσεις Πατάκη ως πρώτη συμβολή στον εορτασμό, τον οποίο στηρίζει η Εταιρεία με τη συμμετοχή μελών της σε πολλαπλές εκδηλώσεις και συλλογικές πρωτοβουλίες.

«Διαβάζεται» διαχρονικά

Η Αθήνα είναι μια πόλη που «διαβάζεται» διεθνώς από την αρχαιότητα. Αλεξάνδρεια, Βαϊμάρη, Βερολίνο, Βοστώνη, Μόναχο, Μπογκοτά, Φλωρεντία και άλλες πόλεις φέρουν το προσωνύμιο «Αθήνα», ενώ σε περισσότερα από τριάντα αστικά κέντρα, μόνο στις Ηνωμένες Πολιτείες, έχει δοθεί το όνομά της. Από προελληνικό θεωνύμιο ίσως, με «Αθάνα πότνια» να εμφανίζεται στα μυκηναϊκά της γραμμικής γραφής Β, η προέλευση του ονόματος της πόλης παραμένει θέμα διαμάχης. Παρετυμολόγηση θεωρείται η σύνδεση με τη ρίζα ά [ν]θος, εξ ου η μετάφραση στα λατινικά ως Florentia, από τον γνωστό για έκδοση του Αίαντα Κρίστιαν Λόμπεκ, που υποστήριζε ότι χρειάζεται μια ζωή για να μάθεις έστω μία γλώσσα και γι’ αυτό δεν είχε υπομονή με τη συγκριτική φιλολογία.

Οσοι χρειάζονται μια ζωή για να επισκεφθούν μια πόλη ονομάζονται κάτοικοι: Είναι οι σταθεροί αναγνώστες της, που ξεχνούν όμως τι διαβάζουν, αν δεν το συγκρίνουν με τις αναγνώσεις άλλων επισκεπτών. Τα βιβλία γίνονται πόλεις επειδή εκεί κατοικούν όσοι τα διαβάζουν, ενώ οι πόλεις μεταμορφώνονται σε βιβλία για αναγνώστες που τις επισκέπτονται – καμία ή μία ή περισσότερες φορές ή καθημερινά ξεφυλλίζοντας τις σελίδες των δρόμων τους. Κάθε επίσκεψη επιδέχεται μια σκέψη, που συγκρατεί όσα σε κρατούν εδώ. Τότε πάλι χρειάζεται να διακρίνεις την πόλη από το βιβλίο και να βρεις εκείνο που σε οδηγεί, όποιο βιβλίο και αν είναι. Οι πόλεις οδηγούν στα βιβλία, που γίνονται οδηγοί για τις πόλεις.

«Αντρο»

Εν πάση περιπτώσει, «άντρο» πολιτικής και πολιτισμού αποτελεί η πόλη. Εχοντας γράψει το αρχαίο ή αρχικό βιβλίο της πόλης, όπου γεννήθηκαν πολιτική και τραγωδία –έννοιες συνδεδεμένες, ακόμη και αν η τραγωδία της ανθρώπινης ζωής είναι το γεγονός ότι αποτελεί κωμωδία–, η Αθήνα, που είχε μόλις 4.000 «αναγνώστες» λίγο προτού γίνει πρωτεύουσα της χώρας, ενώ τώρα πλησιάζει 4 εκατ. στην ευρύτερη περιοχή της, διαρκώς καλείται να διεκδικήσει μια σύγχρονη ανάγνωσή της.

* Ο κ. Γιώργος Χουλιάρας είναι πρόεδρος της Εταιρείας Συγγραφέων.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή