Ρενέ Σαρ, ο ποιητής «του άλματος»

Ρενέ Σαρ, ο ποιητής «του άλματος»

3' 15" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

RENE CHAR

Φύλλα του Υπνου

εισαγωγή – μτφρ.: Θανάσης Χατζόπουλος

εκδ. Πόλις, σελ. 173

«Φύλλα Υπνου» ονομάζει ο Ρενέ Σαρ τα ημερολόγια που γράφονται τα χρόνια της αντιστασιακής του δράσης. Από το 1941, που ανήκει στον μυστικό στρατό, μέχρι το 1946 καταγράφει τις σκέψεις του με τη μορφή πεζοποιημάτων. Ο Υπνος στην περίπτωση του Σαρ είναι κύριο όνομα. Είναι ένα μυθολογικό παρωνύμιο του ίδιου του ποιητή, όπως το όνομα «Αλέξανδρος», που υπήρξε η παραλλαγή του τα χρόνια της Αντίστασης.

Στον ανά χείρας καλαίσθητο τόμο περιλαμβάνονται διακόσια τριάντα οκτώ μικρά και μεγαλύτερα ποιήματα, «μικρές θηλιές στο δίχτυ που έχει υφάνει», όπως σημειώνει στον πρόλογό του ο Θανάσης Χατζόπουλος (εξαιρετική η μετάφρασή του).

Γεννημένος το 1907 στο Λ’ Ιλ-συρ-λα-Σοργκ της Γαλλίας, ο Ρενέ Σαρ θα ζήσει όλη του τη ζωή μακριά από κοσμικότητες. Από το 1925 διαβάζει Πλούταρχο, Βιγιόν, Ρακίνα, Γερμανούς ρομαντικούς κ.λπ. Το 1929 θα εκδώσει την πρώτη του ποιητική συλλογή, με τίτλο «Αρσενάλ», η οποία θα προκαλέσει το ενδιαφέρον του Πωλ Ελυάρ και τον φέρνει κοντά στους υπερρεαλιστές, τον Μπρετόν, τον Αραγκόν κ.λπ. Με τα χρόνια θα πάρει τις αποστάσεις του από τους υπερρεαλιστές χωρίς να χαλάσει τη φιλία του με τον Ελυάρ. Αναζητεί ένα ποιητικό όραμα βαθύτερης ουσίας. Συνδέεται στενά τα χρόνια της Αντίστασης με τον Αλμπέρ Καμύ, στον οποίο είναι αφιερωμένα τα «Φύλλα Υπνου».

Η δράση του θα είναι συνεχής παρά την αναζήτηση της απομόνωσης που επιτάσσει η ποίηση. Από τη δεκαετία του ’60 αναγνωρίζεται ως σημαντικός ποιητής και το 1982 του αφιερώνεται ένα μουσείο στη γενέτειρά του, ενώ το 1983 γίνεται ο δεύτερος ποιητής (μετά τον Σεν-Τζον Περς) που θα δει το σύνολο του έργου στη Βιβλιοθήκη της Πλειάδας ενώ είναι ακόμα εν ζωή. Εγνοια του να διατηρήσει μέχρι το τέλος της ζωής του –το 1988– την πολύτιμη μοναξιά του.

Οι καταγεγραμμένες σκέψεις του ποιητή Ρενέ Σαρ αποδεικνύονται τολμηρές. «Πειθαρχία, πώς ματώνεις». Ζώντας μέσα στο μεδούλι της Ιστορίας, συμμετέχοντας στον αντιστασιακό Αγώνα, πολεμά με το «δόρι» και το μελάνι όχι μόνον τον εχθρό αλλά και την ανθρώπινη φύση. «Αν η ζωή μπορούσε να μην είναι παρά διαψευσμένος ύπνος».

Ο Σαρ δεν γράφει στρατευμένη ποίηση. Δεν κάνει την ιδεολογία του αξία. Τέμνει την ύπαρξή του ανάμεσα στον στοχαστή και στο υποκείμενο της δράσης την ίδια στιγμή, χωρίς να έχει μεσολαβήσει ο χρόνος που χρειάζεται το γεγονός για να γίνει αντικείμενο αποστάγματος σοφίας. Ορμητικά, έχοντας βυθιστεί και ο ίδιος σε μια κανονικότητα πολέμου, τολμά να κρατά ανοιχτά τα μάτια της ψυχής του για να βλέπει την αλήθεια στα πρόσωπα των εχθρών, των συμπολεμιστών, στο παράδοξο της ζωής πριν από τον πόλεμο και μετά. «Περιπλανιόμαστε πλάι σε πηγαδόπετρες από τις οποίες έχουν αφαιρεθεί τα πηγάδια».

Η ουσία της σκέψης του ποτίζεται από την ικανότητά του να παίρνει αποστάσεις από τον εαυτό του, έχοντας πλήρη επίγνωση ότι το μόνο που του ανήκει είναι αυτή η σχετικότητα της ύπαρξης. Και αυτό δεν τον κάνει κυνικό ούτε μάταιο. Τον κάνει ονειροπόλο μέσα στις θύμησες των σχέσεων με τις γυναίκες, «Γυναίκα του κολασμού, γυναίκα της Ανάστασης», με τους φίλους, με τον χρόνο που αποδομεί και συμπληρώνει, με την ίδια τη φύση της ποίησης, με τον ύπνο που καραδοκεί. Τον κάνει επίσης δεινό τοξοβόλο της ευθυκρισίας, του καθαρού βλέμματος, της σοφίας της φύσης των ανθρώπων που μεταλλάσσονται μέσα στον πόλεμο, που κρύβονται πίσω από αυτόν, γνωρίζοντας ότι κανείς δεν θα τους εμποδίσει μετά να τον καπηλευθούν και να κάνουν καριέρα φωνάζοντας δυνατότερα, παρά την ελάχιστη πραγματική τους δράση.

Η ποίησή του δεν είναι λυρική, δεν είναι ματαιόδοξη ούτε υποτονική. Ισορροπεί σε ένα σκοινί ανάμεσα στην κατάφαση και την αίρεση, τη συνειδητοποίηση και το όραμα, τη γείωση και το ταξίδι. Εχει γνωρίσει την ήττα, αλλά και τη νίκη. Εχει ποτιστεί από τη μοναξιά, αλλά ελπίζει. Παρόλο που πολλές από τις σκέψεις του λειτουργούν σαν πρόδρομοι όλων όσα ήρθαν και βιώνουμε απέναντι στο ποιος είναι ο εχθρός και σε τι θα παλεύουν τα έθνη και τα κράτη του μέλλοντος, που τυγχάνει να είναι το δικό μας παρόν.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή