Εκλογές στην Τουρκία: Πιο δύσκολες αυτή τη φορά;

Εκλογές στην Τουρκία: Πιο δύσκολες αυτή τη φορά;

5' 9" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Όλα ή τίποτα. Αυτό είναι το πνεύμα με το οποίο αγωνίζονται οι βασικοί διεκδικητές και οι πολιτικές δυνάμεις των Τουρκικών εκλογών της 24ης Ιουνίου. Πρόκειται για ένα αίσθημα το οποίο απλά θα ενταθεί αν δύο εβδομάδες αργότερα, στις 8 Ιουλίου, απαιτηθεί ακόμα ένα γύρος για την εκλογή του Προέδρου. Στα μέσα Ιουλίου ο Ερντογάν αποφάσισε να αποδυθεί σε έναν αγώνα δημοσίων σχέσεων, ανακοινώνοντας πρόωρες εκλογές. Προσπάθησε να καταλάβει την αντιπολίτευση εξαπίνης και να εκμεταλλευθεί τα εκλογικά κέρδη από την στρατιωτική επιτυχία στη Βόρεια Συρία και να πάει στις κάλπες πριν η οικονομική κατάσταση χειροτερέψει. Εκείνο που ούτε ο Ερντογάν ούτε οι σύμβουλοί του φαντάστηκαν, ήταν ότι οι αντίπαλοί του θα ήταν αρκετά ευέλικτοι ώστε να δημιουργήσουν συνασπισμούς σε τόσο σύντομο χρονικό διάστημα, ή ότι οι οικονομικές προοπτικές θα χειροτέρευαν τόσο πολύ σε λίγες εβδομάδες.

Γιατί είναι τόσο σημαντικά αυτά;

Μετά τις διπλές εκλογές για Βουλή και Πρόεδρο, το «υπερ-προεδρικό» σύστημα που εγκρίθηκε μετά το αμφιλεγόμενο δημοψήφισμα της 16ης Απριλίου 2017, θα αρχίσει να εφαρμόζεται. Μια από τις βασικές επικρίσεις όσων συνηγορούσαν υπέρ του «όχι» ήταν ότι διαμορφώνει ένα σύστημα χωρίς αντίβαρα το οποίο παρέχει υπερεξουσίες στον Πρόεδρο. Αυτό το γεγονός έχει μετατρέψει τις εκλογές του 2018 σε ένα είδος «υπερεκλογών». Επιπλέον, η Τουρκία βρίσκεται σε μια γεωπολιτική στιγμή μεγάλης έντασης: έχει συμφιλιωθεί με την Ρωσία από θέση ασύμμετρη, οι σχέσεις με τις ΗΠΑ βρίσκονται σε ένα ναρκοπέδιο, έχει εμπλακεί σε στρατιωτικές επιχειρήσεις στη βόρεια Συρία και το Ιράκ, έχει λάβει θέσεις στις αντιπαλότητες που υπάρχουν στη Μέση Ανατολή και οι σχέσεις της με την ΕΕ είναι σε ένα από τα χαμηλότερα σημεία τους. Ο νέα πρόεδρος θα πρέπει να πάρει θέση.

Θα μπορούσε να χάσει ο Ερντογάν;

Αν κρίνει κάποιος από τη νευρικότητα στους κύκλους γύρω από τον σημερινό πρόεδρο και τον ενθουσιασμό της αντιπολίτευσης, καμία από τις δύο πλευρές δεν πιστεύει ότι πρόκειται για ένα προδικασμένο αποτέλεσμα. Οι δημοσκοπήσεις τοποθετούν το ΑΚΡ και τον Ερντογάν πολύ μπροστά από τους αντιπάλους τους, αλλά αυτό το πλεονέκτημα ίσως δεν είναι αρκετό ώστε να εξασφαλίσει είτε μια απόλυτη πλειοψηφία στη Βουλή, είτε την εκλογή προέδρου από τον πρώτο γύρο. Το δημοψήφισμα του 2017 και οι δημοσκοπήσεις δείχνουν ότι η Τουρκία είναι κομμένη στα δύο, με τον Ερντογάν να χάνει υποστήριξη, ιδιαίτερα ανάμεσα στους νέους και στις αστικές περιοχές. Αυτό που είναι σίγουρο είναι ότι, σε αντίθεση με τον δυναμισμό του Μούχαρεμ Ιντζέ, του υποψηφίου για το βασικό αντιπολιτευτικό κόμμα, ο Ερντογάν φαίνεται ότι έχει λιγότερη ενέργεια σε αυτή την καμπάνια. Πλησιάζουν ημέρες μεγάλης νευρικότητας, ιδιαίτερα αν υπάρξει και δεύτερος γύρος προεδρικών εκλογών.

Θα είναι οι εκλογές ελεύθερες και δίκαιες;

Ο διευθυντής του German Marshall Fund στην Άγκυρα Οζγκιούρ Ουνλουχισαρτσικλί, περιέγραψε τη φύση των εκλογών τέλεια: είναι άδικες αλλά παράλληλα αληθινές και ανταγωνιστικές. Η ισχυρότερη απόδειξη ότι είναι αληθινές είναι η κινητοποίηση της αντιπολίτευσης και η προσοχή που προσελκύει τόσο μέσα στην Τουρκία όσο και στο εξωτερικό. Ωστόσο, κανένας αμερόληπτος παρατηρητής δεν θα μπορούσε να επιχειρηματολογήσει υπέρ ισότητας συνθηκών στις εκλογές. Για παράδειγμα, ο Σελαχετίν Ντεμιρτάς, ένας από τους υποψηφίους για τις προεδρικές εκλογές, είναι σε καθεστώς προσωρινής κράτησης. Η κρατική μηχανή, ξεκινώντας από το ραδιόφωνο και την τηλεόραση, δεν είναι ουδέτερα, ούτε όμως και τα ιδιωτικά ΜΜΕ. Το μποϊκοτάζ των ΜΜΕ στην δεξιά υποψήφια Μεράλ Ακσενέρ είναι ενδεικτικό. Ως προς την ακεραιότητα της εκλογικής διαδικασίας, μεγάλη προσοχή πρέπει να αποδοθεί στις αναφορές από την αποστολή του ΟΑΣΕ και εκπροσώπων της κοινωνίας των πολιτών όπως η πλατφόρμα “ Oy ve Ötesi”. Ο ρόλος των παρατηρητών των κομμάτων θα είναι, επίσης, κρίσιμο και σε αυτή την περίσταση, εκείνοι της αντιπολίτευσης είναι ιδιαιτέρως κινητοποιημένοι. Το νευραλγικό σημείο θα είναι οι περιοχές με κουρδική πλειοψηφία, καθώς ένα από τα καλύτερα νέα για το ΑΚΡ θα ήταν το φιλοκουρδικό ΗDP να πέσει κάτω από 10% και, ως εκ τούτου, να μην συμμετάσχει στην κατανομή των εδρών. Αυτή είναι σίγουρα «αχίλλειος πτέρνα» για την αντιπολίτευση.

Τι συμβαίνει με την Ευρώπη;

Κατά τη διάρκεια της προεκλογικής καμπάνιας ότι συνδεόταν με την Ε.Ε. υποβαθμιζόταν σε δευτερεύον ή ακόμα και ανύπαρκτο θέμα. Ωστόσο, η απόφαση της αυστριακής κυβέρνησης να κλείσει επτά τζαμιά και να επαναπατρίσει περισσότερους από 40 ιμάμηδες, πολλοί εκ των οποίων είναι συνδεδεμένοι με την Τουρκική Διεύθυνση Θρησκευτικών Υποθέσεων, έδειξε ότι αυτό μπορεί να αλλάξει. Ο Ερντογάν ήδη εκμεταλλεύθηκε τα αισθήματα απογοήτευσης ήδη από το δημοψήφισμα του 2017, όταν ξέσπασε διπλωματική κρίση με την Ολλανδία και τη Γερμανία. Ότι θα έκανε ξανά το ίδιο δεν θα έπρεπε να εκπλήξει τους Ευρωπαίους ηγέτες που έκαναν τα ίδια όταν τους δόθηκε η ευκαιρία. Ένα άλλο ευαίσθητο θέμα αφορά τις σχέσεις με την Ελλάδα. Λίγες ημέρες πριν τις εκλογές, η Άγκυρα ανέστειλε την συμφωνία επαναπροώθησης και διαμαρτυρήθηκε ζωηρά για την άρνηση της Αθήνας να εκδώσει διάφορους αξιωματικούς που είχαν κατηγορηθεί για συμμετοχή στο αποτυχημένο πραξικόπημα.

Όσο η ημέρα των εκλογών πλησιάζει, η Ε.Ε. και τα κράτη-μέλη της θα πρέπει να ξέρουν πως οτιδήποτε πουν ή κάνουν μπορεί να χρησιμοποιηθεί όχι μόνο εναντίον τους, αλλά για να απαξιώσει τους άλλους υποψηφίους. Λογικά, η σύνεση πρέπει να επικρατήσει αυτή την περίοδο. Αλλά το ημερολόγιο παίζει βρώμικα παιχνίδια. Μετά την πρώτη Κυριακή, στις 25 Ιουνίου, υπάρχει η συνάντηση των Υπουργών Εξωτερικών της Ε.Ε. και το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο ακολουθεί στις 28 και 29. Πόσο μακριά θα φτάσουν στην αξιολόγησή τους των Τουρκικών εκλογών; Αυτό θα εξαρτηθεί σημαντικά από το αν υπάρξει ή όχι δεύτερος γύρος προεδρικών εκλογών.

Αυτές οι εκλογές δεν είναι ούτε απλές, ούτε συνηθισμένες. Ο Ερντογάν πηγαίνει σε αυτές με λιγότερες βεβαιότητες από εκείνες που είχε όταν τις προκήρυσσε και η αντιμετώπιση των αποτελεσμάτων τους, όποια και αν είναι, θα ανεβάσουν την ένταση και την ανησυχία τόσο μέσα στην πολωμένη Τουρκική κοινωνία όσο και μεταξύ των διεθνών εταίρων της Τουρκίας.

Το διακύβευμα είναι σημαντικό. Η σημασία αυτών των εκλογών μετριέται περισσότερο με όρους πιθανών απωλειών παρά κερδών. Όλοι φοβούνται. Η αντιπολίτευση φοβάται την πλήρη περιθωριοποίηση, ενώ ο Ερντογάν φοβάται ότι θα χάσει όλα όσα έχει καταφέρει έπειτα από 15 χρόνια στην εξουσία. Και, πάνω απ’ όλα και οι δύο φοβούνται για αντίποινα εναντίον όποιου χάσει. Κάτω από το άγρυπνο βλέμμα της υφηλίου, η κυβέρνηση και η αντιπολίτευση προετοιμάζονται για ότι πιστεύουν ότι θα μπορούσε να είναι η τελευταία μεγάλη μάχη τους.

* Ο Εντουάρ Σολέρ Ι Λέτσα είναι Ανώτερος Ερευνητής στο CIDOB και μέλος του πρότζεκτ FEUTURE

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή