«Από τότε που ήμουν επτά χρόνων θυμάμαι τον εαυτό μου με ένα ματρακαδάκι στο χέρι. Το μάρμαρο και τα μυστικά του τα έμαθα από μικρό παιδί μέσα στο εργαστήριο του πατέρα μου. Μετά το σχολείο πήγα στη σχολή Μαρμαρογλυπτικής και από τη μέρα που αποφοίτησα δουλεύω αδιάκοπα στο μάρμαρο». Κάτω από τον αιωνόβιο πλάτανο στην πλατεία του Πύργου, ένας από τους πολλούς μαρμαρογλύπτες που γεννήθηκαν στο διάσημο χωριό της Τήνου, μου αφηγείται την ιστορία του. Ο Γιάννης Χονδρογιάννης ακολούθησε το επάγγελμα που είχε μάθει από τον πατέρα του κι εκείνος από τον παππού του. Αλλωστε, στον Πύργο, η μαρμαρογλυπτική αποτελεί παράδοση εκατοντάδων χρόνων, με οικογένειες ολόκληρες να ασχολούνται αποκλειστικά με την τέχνη του μαρμάρου.
Από άκρη σε άκρη, το χωριό μοιάζει με υπαίθριο μουσείο. Μαρμάρινα οικόσημα στα κατάλευκα σπίτια, τέμπλα εκκλησιών, βρύσες από μάρμαρο, επιγραφές και χειροτεχνήματα, όλα φανερώνουν ότι το μάρμαρο όχι μόνο «ζει» στην περιοχή, αλλά και ότι εκείνοι που το μεταχειρίζονται, το αγαπούν και το φροντίζουν.
Οι καθηγητές της Σχολής Καλών Τεχνών του Πύργου διδάσκουν ετησίως περίπου 40 μαθητές από όλη την Ελλάδα.
Ο Γιάννης Χονδρογιάννης έχει ένα από τα επτά εργαστήρια που τα τελευταία χρόνια λειτουργούν στην περιοχή της Εξω Μεριάς. Μαζί με τον αδελφό του που δηλώνει μαθητευόμενος στο πλευρό του, αναλαμβάνουν δουλειές που αφορούν την καλλιτεχνική επεξεργασία του μαρμάρου. Από διακοσμήσεις σε σπίτια και κατασκευές χρηστικών αντικειμένων μέχρι εκκλησιαστικά τέμπλα και προτομές, τα δύο αδέλφια χρησιμοποιούν το τηνιακό μάρμαρο με την αφοσίωση που «κληρονόμησαν» από τον πατέρα τους. «Εγώ, σε αντίθεση με τον αδελφό μου, αποφάσισα σε μεγαλύτερη ηλικία να ασχοληθώ με το μάρμαρο και δεν το μετάνιωσα», λέει στην «Κ» ο Δημήτρης Χονδρογιάννης. «Είναι μια δουλειά που με ιντριγκάρει, διότι κάθε φορά ασχολούμαι με κάτι διαφορετικό. Το μάρμαρο προσφέρει πολλά, αλλά θέλει σεβασμό και απόλυτη συγκέντρωση. Εάν ξεφύγει η σμίλη έστω και για ένα χιλιοστό, το έργο θα χάσει την τελειότητά του και θα πρέπει να ξαναγίνει από την αρχή», εξηγεί.
Το στίγμα του Πανόρμου
Μαρμαρογλύπτες από την ευρύτερη περιοχή του Πανόρμου έχουν αφήσει το καλλιτεχνικό τους αποτύπωμα σε μεγάλα οικοδομήματα και έχουν αναλάβει την αναστήλωση αρχαίων μνημείων, όπως της Ακρόπολης. Η δουλειά τους, όμως, δεν περιορίζεται στα σύνορα της Ελλάδας, αλλά ταξιδεύει με πολλούς τρόπους παντού στον κόσμο.
Ο γλύπτης Πέτρος Μαρμαρινός, που εδώ και 20 χρόνια διατηρεί δικό του εργαστήριο στον Πύργο, αποφάσισε να επενδύσει σχεδόν αποκλειστικά στην αγορά του εξωτερικού. Ασχολείται με την κατασκευή διακοσμητικών και χρηστικών αντικειμένων, τα οποία διαθέτει μέσω του σάιτ και των social media σε ενδιαφερόμενους αγοραστές από πολλές χώρες του κόσμου. «Η κρίση με οδήγησε στην ανάγκη να αναζητήσω λύσεις εκτός συνόρων», λέει στην «Κ». «Οι πελάτες μου είναι κυρίως από τη Γαλλία, αλλά έχω και αρκετούς από την Αμερική και την Κίνα. Δεν έχω κανένα παράπονο από τη ζήτηση, ωστόσο οι τιμές της αγοράς έχουν πέσει και η δουλειά μας δεν πληρώνεται όπως στο παρελθόν», τονίζει.
Την κρίση που παρουσιάστηκε τα τελευταία χρόνια στη δουλειά του προσπαθεί να αντιμετωπίσει ένας ακόμη μαρμαρογλύπτης που έχει εργαστήριο στην περιοχή, ο Μάρκος Τριγώνης. «Το επάγγελμά μας πλήττεται γιατί οτιδήποτε έχει να κάνει με τη διακόσμηση, δεν αποτελεί πρώτη ανάγκη», εξηγεί. «Ο γιος μου, που είναι εννέα χρόνων, δείχνει να ενδιαφέρεται για το επάγγελμά μου, ωστόσο βλέποντας τις σημερινές δυσκολίες, έχω τις επιφυλάξεις μου για να τον ενθαρρύνω. Παρ’ όλα αυτά δεν εγκαταλείπω την προσπάθεια, παλεύω γιατί αγαπώ αυτό που κάνω και θέλω να τιμήσω την παράδοση όπως έκαναν και οι πρόγονοί μου. Ισως, άλλωστε, όλα αλλάξουν προς το καλύτερο τα επόμενα χρόνια», λέει ο ίδιος.
Από 18 έως 45 ετών
Εξω από τη Σχολή Καλών Τεχνών του Πύργου αντηχούν τα σφυράκια που χρησιμοποιούν οι μαθητές πάνω στο μάρμαρο. Το σχολείο, που σήμερα ανήκει στο υπουργείο Πολιτισμού και που οικονομικά στηρίζει το Πανελλήνιο Ιδρυμα Ευαγγελιστρίας Τήνου, κρατά ζωντανή την παράδοση του τόπου, διδάσκοντας την καλλιτεχνική μαρμαροτεχνία. «Εχουμε μαθητές από όλη την Ελλάδα, που έρχονται σε εμάς γιατί θέλουν να μάθουν είτε για το μάρμαρο και την εικαστική τέχνη είτε για τις αναστηλώσεις», λέει στην «Κ» ο καθηγητής Γλυπτικής Λεωνίδας Χαλεπάς. Ο ίδιος έχει αποφοιτήσει από τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, και αφού εργάστηκε για μερικά χρόνια στο εξωτερικό, επέστρεψε στην Ελλάδα. Τα τελευταία τρία χρόνια διευθύνει τη Σχολή στην Τήνο και μαζί με τους καθηγητές της Ζωγραφικής και του Μαρμάρου διδάσκουν κάθε χρόνο περίπου 40 μαθητές. «Η φοίτηση είναι τριετής και οι ηλικίες δεν περιορίζονται. Οι μαθητές μας είναι από 18 έως 45 ετών, και από αυτούς το 30% είναι γυναίκες», τονίζει.
Ο γλύπτης Πέτρος Μαρμαρινός.
«Δεν διδάσκεται αλλού»
Ο 25χρονος Γρηγόρης Ανδρουλάκης ήρθε από τη Θεσσαλονίκη πριν από δύο χρόνια θέλοντας να μάθει τα πάντα γύρω από το μάρμαρο. Είναι ένα προνόμιο, λέει, να γνωρίζεις κάτι που είναι τόσο εξειδικευμένο στην αγορά εργασίας. «Το είδα ως μία ειδική γνώση που δεν διδάσκεται αλλού. Στη σχολή έχω πάρει γνώσεις γύρω από το μάρμαρο και αυτές πιστεύω θα είναι πολύ χρήσιμες για να αποκτήσω μία εξειδίκευση που σίγουρα θα με οδηγήσει κάπου».
Η σχολή αποτελεί ένα «σκαλοπάτι» για τη Σχολή Καλών Τεχνών της Αθήνας, καθώς κάθε χρόνο προσφέρει δύο υποτροφίες. Φέτος συμπληρώνει τα 63 χρόνια από τη λειτουργία της.