Η αίθουσα του ισογείου στο Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είναι γεμάτη δημοσιογράφους, λίγο πριν από τα επίσημα εγκαίνια. H έκθεση «Odysseus and the Bathers» (O Οδυσσέας και οι λουόμενοι) παρουσιάζει ένα σημαντικό μέρος από τα νέα έργα του καλλιτέχνη και εκδότη Πολ Τσαν (Paul Chan), ο οποίος ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Για τις ανάγκες της ήρθε στην Ελλάδα με την ομάδα του και δούλεψε στο στήσιμο μαζί με τον επιμελητή του, Σαμ Θορν. Η αγαπημένη του ελληνική λέξη είναι «φιλοξενία», είπε, «επειδή έχει ωραίο ήχο και εγκάρδιο περιεχόμενο».
Μοιάζει ειλικρινά χαρούμενος ανάμεσα στους συντελεστές του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης –την πρόεδρο Σάντρα Μαρινοπούλου– και του Πολιτιστικού Οργανισμού ΝΕΟΝ –τη διευθύντρια Ελίνα Κουντούρη–, οι οποίες τον καλωσόρισαν θερμά, ευχαριστώντας τον για την τιμή και την άριστη συνεργασία. Ο διάλογός του με τον καθηγητή Νίκο Σταμπολίδη, τον οποίο αποκαλεί χαϊδευτικά «πατέρα» εξαιτίας της σχέσης που απέκτησαν μιλώντας για τον ομηρικό Οδυσσέα, αποδεικνύει τη συνάντηση δύο φιλοπερίεργων, «πολύτροπων» ανθρώπων. Αλλωστε, ακριβώς αυτό υπήρξε το αντικείμενο της συνομιλίας του αρχαιολόγου και του καλλιτέχνη. Σε τι συνίσταται η διαρκής επινοητικότητα του αρχαίου ήρωα, αναρωτήθηκαν. Και μήπως η πανουργία εκείνου του αρχετυπικού χαρακτήρα υποδεικνύει στον σύγχρονο καλλιτέχνη όλο και πιο δημιουργικούς τρόπους έκφρασης;
Πολ Τσαν με καταγωγή από το Χονγκ Κονγκ, ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη. Κάποιοι από τους «Bathers» έχουν τίτλους που παραπέμπουν σε χαρακτήρες της Οδύσσειας.
Αναζητώντας λοιπόν τον πολύτροπο «Οδυσσέα ως καλλιτέχνη», διασχίζουμε την έκθεση που καταλήγει στην προθήκη όπου βρίσκεται κλεισμένος ο ομηρικός ήρωας. Εγκλωβισμένος στο σημείο όπου δεν υπάρχει διέξοδος παρά μόνον επιστρέφοντας στην αρχή. Ο παιγνιώδης τίτλος του έργου είναι «Poordysseus», και αποτελεί ένα από τα κινητικά γλυπτά του Πολ Τσαν. Ανήκει στη σειρά των Breathers, στους Πνέοντες, που μαζί με τους νεότερούς τους Bathers (Κολυμβητές) εκφράζουν το ευφάνταστο πνεύμα του καλλιτέχνη. Μεγάλα κινούμενα «σώματα» φτιαγμένα από λεπτό νάιλον λυγίζουν και στριφογυρίζουν θυμίζοντας τις τεράστιες διαφημιστικές φιγούρες έξω από τα αμερικανικά βενζινάδικα. Μας διασκεδάζουν ή μας τρομάζουν; Θα απλωθούν καθώς ο αέρας περνάει από μέσα τους ή θα διαλυθούν;
Για μία μοναδική στιγμή, την ώρα που ο επιμελητής εξηγεί τη σκέψη του καλλιτέχνη, ο Πολ Τσαν έχει γυρίσει και κοιτά τη μαύρη φιγούρα, τον Bender. Είναι σαν να τον καμαρώνει γιατί έγινε ακριβώς όπως τον ήθελε. Επειτα από 42 προσχέδια-μακέτες του έχει εμφυσήσει τη σωστή κίνηση: ούτε πολύ διπλωμένος, ούτε ορθός, λυγίζει ακριβώς στο σημείο της αγωνίας. Εκεί όπου βρίσκεται ο άνθρωπος που προσπαθεί να αναπνεύσει. Ο ίδιος ο καλλιτέχνης ξέρει καλά αυτή την κίνηση επειδή πάσχει από άσθμα και οι αναπνοές του τον βασανίζουν.
Στο συγκεκριμένο έργο η φιγούρα κρατά μία νάιλον πετσέτα, που το βάρος της, ακριβώς 12,2 γραμμάρια, την αναγκάζει να σκύβει. Υπάρχουν κι άλλες «πετσέτες» στις αίθουσες αφού πρόκειται για λουόμενους, καμβάδες ζωγραφισμένοι αδρά στα χρώματα και στις φόρμες του Ματίς και του Πικάσο. Τα χρώματα απλώθηκαν στο πανί χωρίς ποτέ να ανακατευθούν μεταξύ τους, λέει ο δημιουργός τους. Η τεχνική είναι ένα μικρό σχόλιο για τη σύγχρονη Αμερική. «Ζούμε δυστυχώς την εποχή του μεγάλου διαχωρισμού – ως προς τη φυλή, το φύλο, την καταγωγή, την τάξη. Και αναζητάμε το χαμένο πνεύμα αλληλεγγύης του παρελθόντος», λέει.
Paul Chan, «Odyseus and the Bathers», Μουσείο Κυκλαδικής Τεχνης, έως 14/10.