Γκρέιχαμ Αλισον: Η Παγίδα του Θουκυδίδη απειλεί ΗΠΑ – Κίνα

Γκρέιχαμ Αλισον: Η Παγίδα του Θουκυδίδη απειλεί ΗΠΑ – Κίνα

5' 16" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Είναι αναπόφευκτος ο πόλεμος μεταξύ της Κίνας και των Ηνωμένων Πολιτειών; Το εφιαλτικό αυτό ερώτημα πραγματεύεται στο νέο του βιβλίο ο Γκρέιχαμ Αλισον, καθηγητής στην έδρα Douglas Dillon και πρώην πρύτανης της Σχολής John F. Kennedy του Harvard, ένας από τους πιο διακεκριμένους πολιτικούς επιστήμονες των ΗΠΑ. Το βιβλίο, με τον δυσοίωνο τίτλο «Destined for War», αναλύει την Παγίδα του Θουκυδίδη – την ισχυρή ροπή προς πολεμικές αναμετρήσεις μεταξύ της κορυφαίας και της ανερχόμενης γεωπολιτικής δύναμης κάθε εποχής.

Σύμφωνα με σχετική έρευνα που έχει διεξαγάγει ο Αλισον στο πλαίσιο του Thucydides Trap Project στο Harvard, τα τελευταία 500 χρόνια η μετάβαση από μια υπερδύναμη στην επόμενη έχει γίνει μέσω ένοπλης σύρραξης σε 12 από 16 περιπτώσεις.

Το βιβλίο εστιάζει μεταξύ άλλων στην κορεατική χερσόνησο ως πιθανή εστία μιας ευρύτερης ανάφλεξης. Η συνάντηση στη Σιγκαπούρη «μείωσε οριακά» την πιθανότητα να συμβεί αυτό, εκτιμά ο Αλισον. Τα σενάρια που αντιμετώπιζε ο Τραμπ όταν ανέλαβε την προεδρία, εξηγεί, ήταν η συνέχιση της υφιστάμενης κατάστασης, που σύντομα θα έδινε στο βορειοκορεατικό καθεστώς τη δυνατότητα να πλήξει τις ηπειρωτικές ΗΠΑ με πυρηνικά όπλα· μία προληπτική αμερικανική επίθεση· ή ένα «μικρό θαύμα» – κάτι καλύτερο από τα δύο πρώτα σενάρια. 

Η επιλογή του Τραμπ «ήταν να ξεκινήσει από την κορυφή», με τη συνάντηση με τον Κιμ Γιονγκ Ουν, αντί να περιμένει να δημιουργηθούν οι κατάλληλες συνθήκες μέσω διαπραγματεύσεων σε χαμηλότερο επίπεδο. «Ο στόχος είναι να αλλάξει τους υπολογισμούς του Κιμ – να τον κάνει να νιώσει αρκετά ασφαλής ώστε να αρχίσει τη διαδικασία αφοπλισμού», αναφέρει ο 78χρονος καθηγητής. Ο Αλισον παραδέχεται ότι το έγγραφο που προέκυψε από τη συνάντηση των δύο ανδρών «ήταν ιδιαίτερα ασαφές» και ότι «αν έπαιζα στοιχήματα, δεν θα στοιχημάτιζα στην επιτυχία αυτής της στρατηγικής». Ωστόσο αναδεικνύει ως θετικό το γεγονός ότι η Κίνα συνεργάστηκε με τις ΗΠΑ στην πρωτοβουλία αυτή.  

Πώς έχει χειριστεί έως τώρα τις σινοαμερικανικές σχέσεις ο Τραμπ; Θα έπρεπε να μας ανησυχεί ότι ο Κινέζος ομόλογός του έχει τα ίδια οράματα αποκατάστασης του εθνικού μεγαλείου της χώρας του όπως ο Αμερικανός πρόεδρος; «Η δυναμική είναι τέτοια που και οι δύο πλευρές είναι ευάλωτες σε κινήσεις τρίτων, τις οποίες δεν υποκίνησαν και δεν ελέγχουν. Οι Αμερικανοί έχουμε συνηθίσει να είμαστε πρώτοι στον κόσμο και δεν θυμόμαστε και πολλά για την πρότερη κατάσταση. Θεωρούμε λοιπόν οτιδήποτε αμφισβητεί την πρωτοκαθεδρία μας ως κάτι παράτυπο ή παράνομο. Ο Τραμπ σίγουρα βλέπει έτσι τα πράγματα. Από την κινεζική οπτική, αντίστοιχα, η χώρα τους ήταν το κέντρο του σύμπαντος για 4.000 χρόνια και ακολούθησε η ταπεινωτική παρένθεση των τελευταίων διακοσίων ετών. Αρα κι αυτοί μιλούν για αποκατάσταση. Κι αυτό δημιουργεί μια αντίδραση στις ΗΠΑ, η οποία οδηγεί στην εκλογή κάποιου σαν τον Τραμπ. Γράφοντας για τον Πελοποννησιακό Πόλεμο, ο Θουκυδίδης έλεγε ότι ήταν η άνοδος της Αθήνας και ο φόβος που αυτή προκάλεσε στη Σπάρτη που οδήγησε στον πόλεμο».

Πώς βλέπει η κινεζική ηγεσία την Παγίδα του Θουκυδίδη; «Τους συναρπάζει η ιδέα – συμπεριλαμβανομένου και του Σι Τζινπίνγκ. Αρχικά, έλεγαν ότι δεν υπάρχει τέτοιο πράγμα. Τώρα ο Σι λέει ότι το θέμα είναι πώς θα γλιτώσουμε από την “παγίδα του Θουκυδίδη”. Οι Κινέζοι είναι πολύ προσεκτικοί και μελετημένοι, και έτοιμοι να δείξουν ευελιξία για να αποφύγουν το ενδεχόμενο μιας σύρραξης. Ο μεγαλύτερος κίνδυνος σήμερα είναι η υποτίμηση του κινδύνου ενός πολέμου από την αμερικανική πλευρά. Ο Τραμπ δεν έχει μελετήσει την Ιστορία».

Ο κίνδυνος της Ταϊβάν

Ο κίνδυνος αυτός, σημειώνει, είναι μεγαλύτερος σε σχέση με την Ταϊβάν. «Είναι πολύ εύκολο να δει κανείς πώς τα πράγματα εκεί μπορούν να καταλήξουν σε πόλεμο», παρατηρεί. «Ο Σι ξεκαθάρισε στο 19ο συνέδριο του ΚΚΚ τον περασμένο Οκτώβριο ότι η Κίνα δεν θα μετασχηματιστεί σε φιλελεύθερη δημοκρατία – άρα, για τους Ταϊβανέζους, το κινεζικό πολιτικό σύστημα παραμένει ένα ισχυρό επιχείρημα υπέρ της διάστασης των δύο κρατών. Εν τω μεταξύ ο Τραμπ –στον βαθμό που την κατανοεί– και ο σύμβουλος Εθνικής Ασφαλείας Τζον Μπόλτον δεν πιστεύουν στην πολιτική της ενιαίας Κίνας, στην οποία βασίστηκε η προσέγγιση ΗΠΑ – Κίνας. Δεν υπάρχει καμία αμφιβολία ότι η Κίνα θα εμπλεκόταν σε πόλεμο για την Ταϊβάν. Και αν οι ΗΠΑ εμπλέκονταν κι αυτές, θα κατέληγαν να αντιμετωπίζουν την Κίνα χωρίς καθόλου συμμάχους. Θα ήταν παλαβό».

Ο Αλισον στο βιβλίο περιγράφει τη ραγδαία οικονομική και στρατιωτική άνοδο της Κίνας τα τελευταία 40 χρόνια. Για ορισμένους, ωστόσο, η έλλειψη πολιτικού πλουραλισμού και ελευθερίας του λόγου στη χώρα αποτελεί θεμελιώδη διαρθρωτική αδυναμία, που μακροπρόθεσμα θα υπονομεύσει την πορεία της προς την κορυφή. «Αυτό πιστεύαμε πάντα, και ελπίζω να ισχύει», σχολιάζει ο Αμερικανός, που έχει χρηματίσει και υφυπουργός Αμυνας επί Μπιλ Κλίντον. «Αν εξετάσουμε όμως τις επιδόσεις της κινεζικής οικονομίας κατά τον 21ο αιώνα, θα δούμε ότι η απουσία αυτού που εμείς αποκαλούμε ατομική ελευθερία δεν τις έχει επηρεάσει αρνητικά. Ειδικά μάλιστα στον τομέα που θεωρούμε ότι αυτού του είδους η ελευθερία είναι αναγκαίο συστατικό, την επανάσταση της πληροφορικής, βλέπουμε ότι η Κίνα είναι πλέον η δεύτερη δύναμη στον κόσμο μετά τις ΗΠΑ. Τώρα κατά πόσον αυτό θα αποδειχθεί μακροπρόθεσμα βιώσιμο, θα δείξει…».

Ο ρόλος της Ευρώπης

Τι ρόλο μπορεί να παίξει η Ευρώπη στη διαχείριση των πιθανών εντάσεων μεταξύ ΗΠΑ και Κίνας; «Θα ήταν καλό η Ευρώπη να μπορούσε να δράσει ως ενιαίος παίκτης – σίγουρα η Ουάσιγκτον και το Πεκίνο δεν διαθέτουν το μονοπώλιο της σοφίας. Και φυσικά η Ευρώπη μοιράζεται τις ίδιες θεμελιώδεις αξίες με εμάς, και θα μπορούσε να μας συγκρατήσει, να αναλάβει τον ρόλο του ενήλικου στο δωμάτιο, όταν κάνουμε τρέλες – όπως τώρα με το πυρηνικό πρόγραμμα του Ιράν». 

Τι επίδραση έχει στην Ε.Ε. η επιθετική στάση του Τραμπ απέναντί της; «Αν ο στόχος είναι να κατανοήσουν οι Ευρωπαίοι τα κοινά τους συμφέροντα και να τα υπερασπιστούν, ο Τραμπ είναι σαν από μηχανής θεός! Εχει προσβάλει τους Ευρωπαίους, τους έχει ρίξει το ένα χτύπημα μετά το άλλο – έχει κάνει τα πάντα ώστε να το πάρουν απόφαση και να πουν “αρκετά!”. Και σκέφτομαι ότι ίσως αυτό συμβεί. Αλλά ίσως και όχι».

Πώς έχει εκμεταλλευθεί η Κίνα τη νέα εσωστρέφεια και τη μονομερή διάθεση των ΗΠΑ; «Να σας δώσω ένα παράδειγμα. Οι Κινέζοι δεν ήταν ιδιαίτερα ενθουσιώδεις σχετικά με τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Οταν ο Τραμπ αποχώρησε από τη συμφωνία όμως, αποδέχθηκαν τον ρόλο του παγκόσμιου ηγέτη στην πράσινη επανάσταση. Το πολυμερές σύστημα των συμμαχιών είναι η καρδιά της αμερικανικής ισχύος. Το γεγονός ότι η ίδια η αμερικανική κυβέρνηση τώρα το υπονομεύει έχει μπερδέψει τρομερά τους Κινέζους. Ψάχνουν να βρουν ποιο είναι το κόλπο!».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή