Μια σειρά από προβλήματα που της κληροδότησε η κρίση καλείται τώρα να αντιμετωπίσει η Ελλάδα, υποστηρίζει το ΔΝΤ σε ένα διαφωτιστικό κείμενο ερωταπαντήσεων που δημοσιοποίησε χθες, μαζί με την έκθεση του άρθρου IV.
Το ύψος του δημοσίου χρέους, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, αλλά και η μείωση των συντάξεων, που είναι απαραίτητη για τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα του ασφαλιστικού, κυριαρχούν στις απαντήσεις τις οποίες δίνει ο ίδιος ο επικεφαλής της αποστολής του Ταμείου στην Ελλάδα Πίτερ Ντόλμαν. Χαρακτηριστικά είναι τα παρακάτω αποσπάσματα:
– Η επί της αρχής συμφωνία για τη συμμετοχή του ΔΝΤ στο ελληνικό πρόγραμμα δεν ενεργοποιήθηκε ποτέ. Αυτό σημαίνει ότι η Ελλάδα δεν εφάρμοσε επαρκείς μεταρρυθμίσεις;
– Η συμφωνία εγκρίθηκε επί της αρχής και επρόκειτο να ενεργοποιηθεί μόλις το Ταμείο ελάμβανε συγκεκριμένες και αξιόπιστες διασφαλίσεις από τους Ευρωπαίους εταίρους της Ελλάδας για την εξασφάλιση της βιωσιμότητας του χρέους, υπό την προϋπόθεση ότι το πρόγραμμα της Ελλάδας θα εφαρμοζόταν κανονικά.
Αν και δεν προέκυψαν εγκαίρως επαρκείς διασφαλίσεις για την ελάφρυνση του χρέους, η συμφωνία βοήθησε παρ’ όλα αυτά στην εμπέδωση εμπιστοσύνης στους πιστωτές, ώστε να εκταμιεύσουν τη δόση στην Ελλάδα και να κλείσουν τη δεύτερη αξιολόγηση τον Ιούλιο του 2017. Επίσης, παρείχε ένα καλό πλαίσιο δικής μας συνεργασίας με την Ελλάδα και τους ευρωπαϊκούς θεσμούς.
– Μετά τη σκληρά κερδισμένη ανάκαμψη, βγήκε η χώρα στο ξέφωτο;
– Ενώ επιτεύχθηκαν πολλά, η κληρονομιά της κρίσης είναι βαριά. Χαρακτηριστικά παραδείγματα είναι τα εξαιρετικά υψηλά επίπεδα δημοσίου χρέους, τα μη εξυπηρετούμενα δάνεια, η ανεργία, τα υψηλά επίπεδα φτώχειας.
Η Ελλάδα πρέπει να αντιμετωπίσει αυτή την κληρονομιά, επιτυγχάνοντας ταυτόχρονα υψηλότερους ρυθμούς βιώσιμης ανάπτυξης και παραμένοντας ανταγωνιστική στην Ευρωζώνη. Στην έκθεσή μας, καλούμε για μια νέα δημοσιονομική ισορροπία που θα υποστηρίξει καλύτερα την ανάπτυξη και θα ενισχύσει το δίχτυ κοινωνικής προστασίας, για μια πιο επιθετική ενίσχυση των ισολογισμών των τραπεζών, ώστε να αποκατασταθεί ο δανεισμός και για περαιτέρω βήματα ενίσχυσης της παραγωγικότητας και της διακυβέρνησης. Η Ελλάδα πρέπει να προστατεύσει τις επενδυτικές και κοινωνικές δαπάνες, εντός του πλαισίου των πρωτογενών πλεονασμάτων που συμφώνησε με τους εταίρους της.
– Το χρέος της Ελλάδας είναι ακόμη πολύ υψηλό. Είναι επαρκής η ελάφρυνση που παρείχαν οι Ευρωπαίοι εταίροι της;
– Η ελάφρυνση που συμφωνήθηκε πρόσφατα, σε συνδυασμό με ένα μεγάλο μαξιλάρι ρευστότητας και το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος του χρέους της είναι χαμηλότοκο, καθώς το διακρατούν οι Ευρωπαίοι πιστωτές της, του δημόσιου τομέα, ενισχύει σημαντικά τις προοπτικές της Ελλάδας να έχει πρόσβαση στις αγορές μεσοπρόθεσμα.
Ωστόσο, καθώς το χρέος των Ευρωπαίων πιστωτών θα ωριμάζει και θα αντικαθίσταται από πιο ακριβό χρέος από την αγορά, η ικανότητά της να το εξυπηρετεί θα αποτελεί σταδιακά όλο και μεγαλύτερη πρόκληση. Η Ελλάδα θα κληθεί να επιτυγχάνει ταυτόχρονα υψηλούς ρυθμούς ανάπτυξης και υψηλά πρωτογενή πλεονάσματα επί πολλά χρόνια, για να κρατήσει το χρέος σε καθοδική πορεία.
Η δέσμευση των Ευρωπαίων εταίρων να παράσχουν επιπλέον ανακούφιση αν χρειαστεί, μετά από το 2032, αποτελεί σημαντικό δίχτυ ασφαλείας στο πλαίσιο αυτό.
– Υπήρξε πολλή συζήτηση για τις απότομες περικοπές συντάξεων, τις οποίες η κυβέρνηση εφάρμοσε ως μέρος του προγράμματος δανεισμού. Γιατί είναι απαραίτητες;
– Τα προνομοθετημένα μέτρα, που θα εφαρμοστούν το 2019, αντιπροσωπεύουν άλλο ένα βήμα-κλειδί προς την ανάπτυξη για όλους. Δεν θα αλλάξουν το επίπεδο της γενικής δημοσιονομικής ισορροπίας, αλλά θα βοηθήσουν στη βελτίωση της ισορροπίας μεταξύ των δαπανών για συντάξεις, της στοχευμένης κοινωνικής προστασίας και των επενδύσεων.
Η ασφαλιστική μεταρρύθμιση είναι κρίσιμη για να διασφαλισθεί ότι το σύστημα θα μπορεί να ανταποκριθεί στις υποχρεώσεις του προς τους συνταξιούχους μακροπρόθεσμα και επίσης θα βελτιώσει τη δικαιοσύνη του συστήματος τόσο μεταξύ των σημερινών συνταξιούχων, όσο και μεταξύ της σημερινής και της μελλοντικής γενιάς συνταξιούχων. Ορισμένοι συνταξιούχοι με μακρά ιστορία εισφορών θα επωφεληθούν από αυτή τη μεταρρύθμιση.
Στην κορύφωσή τους, το 2015, οι συντάξεις απορροφούσαν το 38% των δαπανών του προϋπολογισμού της γενικής κυβέρνησης, απαιτώντας μεταβιβάσεις από το κράτος στο ασφαλιστικό σύστημα ύψους 9,5% του ΑΕΠ. Το σύστημα κοινωνικής στήριξης της Ελλάδας ήταν τότε επικεντρωμένο σε μεγάλο βαθμό στις συντάξεις, που ήταν υπερβολικά γενναιόδωρες, συγκρινόμενες είτε με τους μισθούς είτε με τις εισφορές των συνταξιούχων στο σύστημα, όταν δούλευαν. Αυτές οι υψηλές δαπάνες σε συντάξεις, περιλαμβανομένων των συντάξεων των σχετικώς εύπορων, άφηναν λίγα περιθώρια για υποστήριξη του πληθυσμού σε κίνδυνο φτώχειας, περιλαμβανομένων των νοικοκυριών χαμηλού εισοδήματος και των ανέργων.
– Γιατί ανησυχεί το ΔΝΤ για τα σχέδια των Αρχών να επιστρέψουν στο παλαιό σύστημα συλλογικών διαπραγματεύσεων;
– Ενα από τα πιο σημαντικά επιτεύγματα της Ελλάδας τα τελευταία 8 χρόνια ήταν η πιο ευέλικτη αγορά εργασίας και η πιο ανταγωνιστική μισθολογική δομή μετά τις μεταρρυθμίσεις των συλλογικών διαπραγματεύσεων του 2011. Οι Αρχές έβλεπαν πάντα αυτές τις αλλαγές σαν προσωρινές και τώρα σχεδιάζουν να τις αντιστρέψουν, κάτι που σημαίνει ότι η κυβέρνηση θα πάρει πάλι την εντολή να επεκτείνει τις συμφωνίες που διαπραγματεύονται οι εκπρόσωποι των εργαζομένων και των εργοδοτών σε έναν συγκεκριμένο τομέα ή απασχόληση σε όλους τους εργαζομένους σ’ αυτό τον τομέα ή στην απασχόληση.
Αυτό θα μειώσει την ευελιξία της εργασίας και θα υπάρξει κίνδυνος να αποσυνδεθούν οι μισθοί από την παραγωγικότητα σε επίπεδο επιχείρησης, κάτι που δεν βοηθά τη μείωση της ανεργίας και την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας της Ελλάδας στην Ευρωζώνη. Θα μειώσει επίσης την ευελιξία των επιχειρήσεων να αναδιαρθρωθούν, κάτι που είναι αναγκαίο, λόγω των υποχρεώσεών τους προς τις τράπεζες, την εφορία και τα ταμεία κοινωνικής ασφάλισης.
– Ποια οφέλη μπορεί να προσδοκά η χώρα όταν εφαρμοστούν οι μεταρρυθμίσεις, που συνεχίζονται;
– Η Ελλάδα χρειάζεται υψηλότερη , βιώσιμη ανάπτυξη για όλους. Δεδομένου ότι αντιμετωπίζει μια δύσκολη δημογραφική μετάβαση –έναν γηράσκοντα και συρρικνούμενο πληθυσμό που θα μεταφραστεί σε μια μικρότερη εργατική δύναμη–, πρέπει να κάνει ακόμη περισσότερα για να ενισχύσει τη συμμετοχή στο εργατικό δυναμικό και την παραγωγικότητά του και να προσελκύσει επενδύσεις. Περιμένουμε ότι τα οφέλη από τις υφιστάμενες μεταρρυθμίσεις θα γίνονται αισθητά σταδιακά, αλλά θα απαιτηθεί συνέχιση της προσπάθειας, με μεταρρυθμίσεις ακόμη και πέραν αυτών που βρίσκονται στον δρόμο της εφαρμογής.