Κατά κανόνα οι συναντήσεις γονέων και νηπιαγωγών είναι βαρετές και γεμάτες φιλοφρονήσεις. Εκείνη του περασμένου Μαΐου όμως τη φέρνω συχνά στο μυαλό μου. Η νηπιαγωγός είχε μόλις επιστρέψει από ένα εκπαιδευτικό ταξίδι στη Νορβηγία. Πώς ήταν, τη ρώτησα. Μάθαμε για τη σημασία του στιλό, μου είπε. Δηλαδή;
Τα παιδιά στο δημοτικό, μου εξήγησε, δεν χρησιμοποιούν πια μολύβι, αλλά στιλό. Οπως καταλαβαίνετε, τα τετράδια των Σκανδιναβών πιτσιρικάδων είναι γεμάτα μουντζούρες, παχιές και λεπτές γραμμές, τρεμάμενες μπλε ευθείες και σχέδια που δεν σβήνονται όπως με το μολύβι. Με αυτόν τον τρόπο, μου είπε η καλή νηπιαγωγός, τα παιδιά μαθαίνουν να αποδέχονται το λάθος. Τα τετράδιά τους δεν χρειάζεται να είναι παστρικά και σκαμμένα από τα επίμονα σβησίματα. Τα παιδιά δεν τρέμουν απέναντι στο λάθος και βέβαια μαθαίνουν να το διορθώνουν.
Πόσο απλό, σκέφτηκα, για να αλλάξεις οπτική στα πράγματα. Μια αλλαγή προσέγγισης για να μη μεγαλώσεις θεωρώντας το λάθος ανεπίτρεπτο, ισοδύναμο της ανοησίας, της τεμπελιάς, ότι κάτι πήγαινε λάθος μαζί σου στην τελική. Τα λάθη τείνουμε να τα εξαφανίζουμε, έστω για να φαίνεται ότι κάνουμε τα πράγματα σωστά, έστω και αν αυτά υπάρχουν στα ίχνη μιας γόμας. Τα ξεχνάμε και πάμε παρακάτω. Μια νοοτροπία μολυβιού.
Θα δοκιμάσετε λοιπόν στα παιδιά να γράφουν με στιλό; ρώτησα. Θα αστειεύεστε, μου απάντησε. Το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι τόσο μεγάλο, δυσκίνητο και συμπαγές, που μια τέτοια ενέργεια θα μας έβαζε μόνο σε μπελάδες. Τίποτα δεν αλλάζει εύκολα, μου είπε με πικρία.
Τίποτα δεν αλλάζει γενικά, θα μπορούσαμε να προσθέσουμε, και ποιος μπορεί να το αμφισβητήσει; Η παραδοχή της ήττας μας είναι τόσο εμποτισμένη μέσα μας, που πια δεν μας συγκινεί. Δεν είναι τόσο αν θα γράφεις με μολύβι ή με στιλό, αλλά το γεγονός ότι μεγαλώνουμε σε ένα σύστημα κανόνων και αξιών που θεωρεί τη διόρθωση οπισθοχώρηση και παραδοχή αδυναμίας σε κάθε επίπεδο. Από το πιο μικρό μέχρι το πιο μεγάλο.
Αντίστοιχα, οι συνέπειες που έχουν τα λάθη μπορεί να είναι από μικρές μέχρι πολύ μεγάλες ή και ολέθριες. Το λάθος τότε μοιάζει με το ψέμα. Είναι αθώο όταν είναι μικρό αλλά όταν φουντώσει, μπορεί να σε καταπιεί. Οπως μια πυρκαγιά. Μερικά λάθη όμως δεν διορθώνονται ούτε με μουντζούρες ούτε με ανασχηματισμούς.