Πίτερ Ντιαμάντης στην «Κ»: Εργαλείο δημοκρατίας η τεχνολογία

Πίτερ Ντιαμάντης στην «Κ»: Εργαλείο δημοκρατίας η τεχνολογία

9' 45" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

Τον προσεχή Νοέμβριο, ένας σημαντικός διεθνής θεσμός στον χώρο της ψηφιακής τεχνολογίας, το Singularity University, θα δώσει για πρώτη φορά το «παρών» στην Αθήνα. Το Singularity Summit Greece, που θα λάβει χώρα στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 19-20 Νοεμβρίου, θα παρουσιάσει στο κοινό που θα το παρακολουθήσει μία επισκόπηση των τεχνολογιών που θα κυριαρχήσουν στην οικονομία του αύριο: το Διαδίκτυο των Πραγμάτων, την τεχνητή νοημοσύνη, τη βιοτεχνολογία κ.ο.κ.

Ο εμπνευστής και συνιδρυτής του Singularity University είναι ο Πίτερ Ντιαμάντης. Ο φανατικά αισιόδοξος, αναγεννησιακά πολυπράγμων συγγραφέας, επιστήμονας και επιχειρηματίας μίλησε στην «Κ» (μέσω ηλεκτρονικής επικοινωνίας) για τις εκθετικές τεχνολογίες και πώς θα αλλάξουν τον κόσμο, για τις ευκαιρίες και τις προκλήσεις που θα δημιουργήσουν. Αφηγήθηκε επίσης την οικογενειακή του ιστορία και πώς τον προίκισε με την ακόρεστη φιλοδοξία που τον έχει ωθήσει να κοιτάζει τα αστέρια, όχι απλά ρεμβάζοντας, αλλά αναζητώντας τον τρόπο για να φτάσει εκεί.

Η συζήτηση ξεκινάει από το Singularity University – τι τον ώθησε να το ιδρύσει; Πώς βλέπει την αποστολή του; «Ιδρυσα το πρώτο μου πανεπιστήμιο όταν ήμουν ακόμα μεταπτυχιακός φοιτητής, στο MIT και στην Ιατρική Σχολή του Harvard, το 1987. Ηταν το ISU –International Space University–, το οποίο ξεκινήσαμε μαζί με τον Μπομπ Ρίτσαρντς και τον Τοντ Χόλεϊ. Η ιδέα βασίστηκε στο ότι δεν υπήρχε τότε κάποιο πανεπιστήμιο που να διδάσκει όλες τις πτυχές της ενασχόλησης με το Διάστημα – από τη νομοθεσία και την πολιτική ώς τις μηχανικές πτυχές και την τεχνολογία. Σήμερα, το ίδρυμα στεγάζεται σε μία υπέροχη πανεπιστημιούπολη 100 εκατ. δολ. στο Στρασβούργο της Γαλλίας. Είκοσι χρόνια μετά το ISU, το 2007, πεζοπορώ στην Παταγονία, στη Χιλή, και έχω μαζί μου το βιβλίο του Ρέι Κούρτσγουεϊλ με τίτλο “The Singularity is Near” – ο Ρέι είχε μόλις γίνει μέλος του συμβουλίου επιτρόπων του ιδρύματος XPRIZE. Διαβάζοντάς το, σκεφτόμουν ότι δεν υπάρχει κάποιο μέρος όπου μπορεί κάποιος να αποκτήσει μία πανοραμική άποψη για όλες αυτές τις εκθετικές τεχνολογίες, η ισχύς των οποίων διπλασιάζεται κάθε χρόνο – για το πώς θα επηρεάσουν τις επιχειρήσεις, την κοινωνία, τις οικογένειές μας».

To ιδρυτικό συνέδριο

Oπως αφηγείται, έγραψε μία σύντομη πρόταση για ένα τέτοιο ίδρυμα, την έδειξε στον Κούρτσγουεϊλ, που «ενθουσιάστηκε», και πολύ γρήγορα έγινε ένα ιδρυτικό συνέδριο στο ερευνητικό κέντρο Ames της NASA κοντά στο Σαν Φρανσίσκο, με τη συμμετοχή μεταξύ άλλων του Λάρι Πέιτζ της Google. «Η αποστολή του Singularity University», εξηγεί ο Ντιαμάντης, «είναι να επιμορφώσει μεταπτυχιακούς φοιτητές και στελέχη επιχειρήσεων σχετικά με τις εκθετικές τεχνολογίες, και το πώς μπορούν να χρησιμοποιηθούν για να λύσουν τα μεγαλύτερα προβλήματα του πλανήτη και να δημιουργήσουν έναν κόσμο αφθονίας. Oπως λέω στις διαλέξεις μου στο SU, τα μεγαλύτερα προβλήματα του κόσμου είναι παράλληλα οι μεγαλύτερες επιχειρηματικές ευκαιρίες. Θέλεις να βγάλεις ένα δισεκατομμύριο δολάρια; Βρες έναν τρόπο να βοηθήσεις ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους».

Εμπνευση του Ντιαμάντη ήταν και το ίδρυμα XPRIZE, το οποίο διοργανώνει και χρηματοδοτεί μεγάλης κλίμακας διαγωνισμούς τεχνολογίας για την εξεύρεση λύσεων στα μεγάλα προβλήματα της ανθρωπότητας (στο Δ.Σ. του συμμετέχουν, μεταξύ άλλων, ο Λάρι Πέιτζ, ο σκηνοθέτης Τζέιμς Κάμερον και η Αριάνα Χάφιγκτον). Η λογική του XPRIZE, εξηγεί ο Ντιαμάντης, συνίσταται, πρώτον, στη μεγιστοποίηση των ευεργετικών συνεπειών της φιλανθρωπικής δράσης. «Συνήθως, όταν δαπανάς ένα δολάριο για κάποιο φιλανθρωπικό σκοπό, μόνο το 20-30% καταλήγει να ωφελεί αυτόν τον οποίο ήθελες να ωφελήσεις. Με διαγωνισμούς κινήτρων μεγάλης κλίμακας, η αρχική χορηγία πενταπλασιάζεται ή δεκαπλασιάζεται μέσω της διαδικασίας». Δεύτερον, «δεν προσπαθούμε να προκαταλάβουμε από πού θα προέλθει η πρωτοποριακή τομή. Μου αρέσει να λέω ότι τη μέρα πριν κάτι επιβεβαιωθεί ως πρωτοποριακή τομή, είναι μία παλαβή ιδέα. Με το XPRIZE, λέμε στους διαγωνιζόμενους ότι δεν μας νοιάζει πού πήγαν πανεπιστήμιο, τι έχουν κάνει με τη ζωή τους κ.λπ.: “Αν λύσετε αυτό το πρόβλημα, κερδίσατε”, αυτό είναι το μήνυμα. Είναι εντελώς αξιοκρατικό – και πολύ αποτελεσματικό: 50 ή 500 ομάδες ασχολούνται με ένα δύσκολο πρόβλημα και πληρώνεται μόνο όποιος το λύσει».

Εξορύξεις σε αστεροειδείς

Ο Ελληνοαμερικανός «κυβερνο-ουτοπιστής», ωστόσο, δεν ασχολείται μόνο με κοινωφελείς δραστηριότητες. Μεταξύ των εταιρειών που έχει ιδρύσει είναι η Planetary Resources, που δραστηριοποιείται –ή, ακριβέστερα, φιλοδοξεί να δραστηριοποιηθεί– στις εξορύξεις σε αστεροειδείς, ώστε να διευκολύνει τα ταξίδια στα Διάστημα.

Ο Ντιαμάντης αποκαλεί την εξόρυξη στους αστεροειδείς «αναπόφευκτη». Αυτή τη στιγμή, εξηγεί, «είναι αδύνατος ο ανεφοδιασμός των διαστημικών σκαφών στο Διάστημα, κι αυτό περιορίζει το τι μπορούν να κάνουν. Είναι το αντίστοιχο του να ταξιδεύεις από την Αθήνα στη Θεσσαλονίκη και να μην υπάρχουν βενζινάδικα – θα πρέπει να κουβαλάς μαζί σου μία τεράστια δεξαμενή με καύσιμα. Με τις εξορύξεις στους αστεροειδείς, ελπίζουμε να αντλήσουμε υγρό οξυγόνο, που αποτελεί το 80% της μάζας των καυσίμων στους διαστημικούς πυραύλους. Θεωρώ ότι μέσα στην επόμενη δεκαετία θα υπάρξουν αποστολές ιδιωτικών φορέων σε αστεροειδείς, ενώ ο Ιλον [σ.σ.: Μασκ] έχει βάλει στόχο να στείλει επανδρωμένες αποστολές στον Aρη ώς το 2024. Ακόμα κι αν του πάρει ώς το 2028, θα είναι εκπληκτικό!».

Τα οικονομικά και τα ρυθμιστικά ζητήματα είναι «σύνθετα», παραδέχεται. «Είναι δύσκολο το εγχείρημα – όπως ήταν δύσκολη και η ανακάλυψη του Νέου Κόσμου. Τα πάντα είναι δύσκολα – μέχρι να τα κάνεις πράξη. Και τώρα έχουμε περισσότερα κεφάλαια διαθέσιμα από ποτέ, και περισσότερη πρόσβαση σε εκθετικές τεχνολογίες – αισθητήρες, δίκτυα, υπολογιστές που μπορούν να κάνουν προσομοιώσεις σε υψηλή ανάλυση, τρισδιάστατες εκτυπώσεις εξαρτημάτων… Ολα αυτά αυξάνουν σημαντικά τις προοπτικές ανοίγματος του Διαστήματος!».

Ιδιες δυνατότητες

Πόσο αισιόδοξος είναι ότι η έμφυτη αισιοδοξία του, το αμερικανικό «can-do attitude», μπορεί να μεταδοθεί στην Ελλάδα – μία χώρα που αναδύεται βαθιά λαβωμένη από μια βαθιά, δεκαετή ύφεση, με τους πολίτες να μην πιστεύουν ότι τα πράγματα μπορούν να αλλάξουν προς το καλύτερο;

«Οι εκθετικές τεχνολογίες είναι μεγάλο εργαλείο εκδημοκρατισμού», λέει. «Ενας επιχειρηματίας στην Αθήνα έχει πρόσβαση στην ίδια υπολογιστική ισχύ, στις ίδιες γνώσεις, στις ίδιες δυνατότητες άντλησης πόρων μέσω crowdfunding και τρισδιάστατης εκτύπωσης μέσω του υπολογιστικού νέφους που έχει ένας επιχειρηματίας στη Σίλικον Βάλεϊ ή στο Ισραήλ. Aρα ζούμε σε μία φανταστική περίοδο για την επιχειρηματικότητα: αυτά που μετρούν είναι η θέληση, η δέσμευση, όχι η γεωγραφία. Σε αυτήν την εποχή αφθονίας, ξέρω πολλούς Eλληνες που έχουν το ένστικτο για μάθηση, το ένστικτο να πετύχουν κάτι σπουδαίο. Υπάρχει, όμως, και η άλλη Ελλάδα, η οποία δεν με ενθουσιάζει: η Ελλάδα των ανθρώπων που προτιμούν να διασκεδάζουν από το να εργάζονται σκληρά. Για να πετύχεις –είτε στην Ελλάδα, είτε στο Λονδίνο, είτε στις ΗΠΑ– χρειάζεται σκληρή δουλειά, όλες τις ώρες της ημέρας. Το άλλο πράγμα που με εξοργίζει είναι η συνεχής αναφορά στο πόσο σπουδαία ήταν η Ελλάδα πριν από 2.000 χρόνια. Eχω κουραστεί να μιλάω για το παρελθόν. Θέλω να εστιάσω στο μέλλον της Ελλάδας, ποιο θέλει να είναι το brand της στην παγκόσμια σκηνή, τι είδους επιχειρηματίες θέλει να προαγάγει».

Από τη Λέσβο στο Διάστημα, σε δύο γενιές

Ο Ντιαμάντης μεγάλωσε στη Νέα Υόρκη σε συνθήκες αστικής άνεσης, ως Αμερικανός δεύτερης γενιάς. Οι καταβολές του πατέρα του ήταν πολύ λιγότερο ευοίωνες. «Μεγάλωσα σε μία πολύ δεμένη οικογένεια και γνώριζα από πολύ μικρός την ιστορία του πατέρα μου: την ταπεινή του ανατροφή στα Μιστεγνά της Λέσβου, το ταξίδι του στην Αθήνα για να δώσει εξετάσεις για την Ιατρική – ο δικός του πατέρας, που ήταν πολύ αυστηρός, του είχε πει να μην γυρίσει πίσω αν δεν περάσει, και εκείνος το είχε πάρει σοβαρά… Oλοι οι συγγενείς του και οι συνομήλικοί του έγιναν παπάδες ή δάσκαλοι, έμειναν στο νησί, αλλά ο πατέρας μου είχε ένα μεγαλύτερο όραμα. Στην Αθήνα γνώρισε τη μητέρα μου, και μέσα σε δύο μέρες αρραβωνιάστηκαν. Η μητέρα μου ζούσε στις ΗΠΑ από δέκα ετών, και μετά από δύο χρόνια την ακολούθησε στη Νέα Υόρκη. Ο πατέρας μου δεν μιλούσε λέξη αγγλικά, και χρειάστηκε έξι χρόνια για να πάρει άδεια άσκησης του ιατρικού επαγγέλματος, αλλά τα κατάφερε, και έγινε ένας πολύ πετυχημένος γυναικολόγος. Hταν ένας σπουδαίος άνθρωπος, πολύ ηθικός, που μου δίδαξε τις βασικές αρχές που καθοδηγούν τη ζωή μου ακόμα και σήμερα. Και βλέπω το δικό του ταξίδι, από το μικρό χωριό στη Λέσβο έως το επιτυχημένο ιατρείο στη Νέα Υόρκη, ως αντίστοιχο με τη δική μου φιλοδοξία να φτάσω στο φεγγάρι ή στον Aρη».

Κινούμαστε ταχύτατα προς έναν κόσμο με έχοντες και υπερ-έχοντες

Η ερώτηση πρέπει να τεθεί: οι θετικές πλευρές των νέων τεχνολογιών διαφημίζονται ακατάπαυστα από τους θιασώτες τους· τι πιστεύει ο ίδιος για τους κινδύνους – για την ιδιωτικότητα, για την αλήθεια και τη γνώση της αντικειμενικής πραγματικότητας, για την ατομική ελευθερία;

«Πάντα η τεχνολογία συνδύαζε την υπόσχεση για κάτι καλύτερο με νέους κινδύνους, από το μαχαίρι που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για κυνήγι ή για να σκοτώσεις κάποιον, ή τη φωτιά, που μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για μαγείρεμα ή για να καούν σπίτια. Στη νέα εποχή της αφθονίας, στα επόμενα χρόνια, θα έχουμε 50 δισεκατομμύρια ψηφιακά διασυνδεδεμένες συσκευές και ένα τρισεκατομμύριο αισθητήρες. Και δέκα χρόνια αργότερα, οι διασυνδεδεμένες συσκευές θα φτάσουν τα 500 δισεκατομμύρια και οι αισθητήρες θα είναι 100 τρισεκατομμύρια – θα μπορούν να δουν και να μετρήσουν τα πάντα. Εκατοντάδες δορυφόροι θα βρίσκονται σε τροχιά, εκατομμύρια drones θα πετούν στον αέρα, οι δρόμοι θα είναι γεμάτοι αυτόνομα οχήματα που θα αντιλαμβάνονται τα πάντα σε μια ακτίνα 100 μέτρων. Θα είναι συνεπώς πολύ δύσκολο να παραμείνει οτιδήποτε μυστικό. Αυτό αναπόφευκτα σημαίνει συρρίκνωση της ιδιωτικότητας. Σημαίνει, όμως, επίσης ότι όσοι έχουν σκοπό να βλάψουν κάποιον είναι πάντα υπό παρακολούθηση. Αν μία διαδήλωση καταγράφεται από μία κάμερα, το δικτατορικό καθεστώς είναι λιγότερο πιθανό να βιαιοπραγήσει έναντι γυναικών και παιδιών. Ενα από τα ιδρύματα τα οποία υποστηρίζω στην Αφρική, το ίδρυμα Lindbergh, στέλνει drones πάνω από κοπάδια ελεφάντων και ρινόκερων· όταν οι λαθροθήρες βλέπουν τα drones, δεν πλησιάζουν τα κοπάδια. Στις Ηνωμένες Πολιτείες υπάρχουν κάμερες στα περιπολικά· αν καταγραφεί ο αστυνομικός να χτυπάει κάποιον που έχει συλλάβει, οδηγείται στη Δικαιοσύνη. Οταν είμαστε υπό παρακολούθηση, τείνουμε να συμπεριφερόμαστε πιο ηθικά. Θα υπάρξουν προκλήσεις εξαιτίας των νέων τεχνολογιών – αλλά τις προκλήσεις αυτές θα τις λύσει η ίδια η τεχνολογία».

Στο μέλλον, όπως το οραματίζεται ο Ντιαμάντης, ο ψηφιακός βοηθός του θα έχει πρόσβαση σε οτιδήποτε λέει, ακούει ή διαβάζει και θα τον βοηθάει να εντοπίζει τις προκαταλήψεις του και να διαχωρίζει μεταξύ της πραγματικότητας και των προσομοιώσεών της. «Οδηγούμαστε σε μία εποχή κατά την οποία η τεχνητή νοημοσύνη θα μπορεί να δημιουργεί πράγματα τα οποία θα μοιάζουν απολύτως αληθινά –εικόνες, ήχους– αλλά δεν θα είναι. Το ερώτημα δεν είναι πρέπει ή δεν πρέπει να συνεχιστεί αυτού του είδους η τεχνολογική εξέλιξη. Η εξέλιξη αυτή συμβαίνει ούτως ή άλλως, δεν μπορεί να τη σταματήσει κανείς. Αλλά υπάρχουν σήμερα περισσότεροι επιχειρηματίες από ποτέ άλλοτε, οι οποίοι βρίσκουν λύσεις σε προβλήματα».

Τι θα κρίνει αν οι νέες τεχνολογίες θα χρησιμοποιηθούν για καλό – για να απελευθερώσουν την ανθρωπότητα αντί να την εξανδραποδίσουν, για να εξαλείψουν τη φτώχεια αντί να διευρύνουν την ανισότητα;

«Θα ξεκινήσω από το τελευταίο, γιατί είναι πολύ σημαντικό οι αναγνώστες σας να λάβουν αυτό το μήνυμα. Υπάρχει όντως ένα αυξημένο χάσμα μεταξύ πλούσιων και φτωχών, αλλά δεν είναι το θέμα στο οποίο πρέπει να εστιάσει ο κόσμος. Στο παρελθόν, υπήρχαν οι βασιλείς, με το παλάτι πάνω στον λόφο, και όλοι οι υπόλοιποι, που δεν είχαν τίποτα. Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι ότι κινούμαστε με μεγάλη ταχύτητα προς έναν κόσμο με έχοντες και υπερ-έχοντες. Αναβαθμίζουμε το βιοτικό επίπεδο κάθε άνδρα, γυναίκας και παιδιού στον πλανήτη – καλύπτουμε τις ανάγκες τους για τροφή, νερό, εκπαίδευση, υγεία. Ναι, θα υπάρχουν κάποιοι τρισεκατομμυριούχοι που θα ζουν στον Αρη. Αλλά προτιμώ να έχουμε ανυψώσει τους πάντες και να υπάρχουν και αυτοί που έχουν πολύ περισσότερα από την κατάσταση στην οποία βρισκόταν η ανθρωπότητα για χιλιετίες, με τη μεγάλη πλειονότητα να μην έχει τίποτα».

Ο Ντιαμάντης στρέφει το βλέμμα του 100 χρόνια πίσω: «Το 1918, 50 εκατομμύρια άνθρωποι ανά τον κόσμο πέθαναν από την ισπανική γρίπη, για να προστεθούν στα 15-20 εκατομμύρια που είχαν σκοτωθεί στον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Εξιδανικεύουμε το παρελθόν, αλλά ξεχνάμε ότι η ζωή τότε ήταν κτηνώδης και σύντομη, και πολλοί ζούσαν σαν σκλάβοι για να επιβιώσουν. Χάρη στην τεχνολογία, έχουμε έκτοτε οδηγηθεί σε έναν κόσμο απίστευτης αφθονίας».

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή