Ελεύθερες θα είναι από αύριο Δευτέρα οι αναλήψεις μετρητών στη χώρα, καθώς καταργείται το όριο των 5.000 ευρώ, μηνιαίως, ανά καταθέτη, που ίσχυε από την 1η Ιουνίου.
Επίσης, επιτρέπονται οι κάθε μορφής αναλήψεις μετρητών από τραπεζικά ιδρύματα στο εξωτερικό έως του ποσού των 5.000 ευρώ.
Αυξάνεται από 3.000 ευρώ σε 10.000 ευρώ η μεταφορά χρημάτων ανά άτομο και ανά ταξίδι στο εξωτερικό. Οι επιχειρηματίες θα μπορούν να αποστέλλουν στο εξωτερικό, χωρίς έγκριση από επιτροπή, 100.000 (από 40.000) ευρώ, για κάθε συναλλαγή, την ημέρα ανά πελάτη. Ακόμη, τα χρήματα που προέρχονται από το εξωτερικό μπορούν να εξαχθούν και πάλι.
– Πότε επιβλήθηκαν τα capital controls;
Μετά το διάγγελμα του πρωθυπουργού Αλέξη Τσίπρα το βράδυ της Παρασκευής 26 Ιουνίου 2015 σχετικά με τη διενέργεια δημοψηφίσματος για τη συμφωνία με τους εταίρους, επικράτησε πανικός με μεγάλες ουρές στα βενζινάδικα και στα ΑΤΜ. Η εικόνα επιδεινώθηκε το πρωί του Σαββάτου ενώ το απόγευμα της ίδιας ημέρας το 50% των 5.000 ΑΤΜ της χώρας τέθηκε εκτός λειτουργίας λόγω έλλειψης μετρητών.
Οι αναλήψεις μετρητών προσέγγισαν το 1 δισ. ευρώ. Αναλυτές σημείωναν ότι αν δεν προχωρούσε η ΕΚΤ στη χορήγηση πρόσθετης ρευστότητας προς τις ελληνικές τράπεζες, τότε η κυβέρνηση δεν θα είχε άλλη επιλογή από την επιβολή περιορισμών στην κίνηση κεφαλαίων (capital controls), στο πρότυπο της Κύπρου. Επιβλήθηκαν το βράδυ της Κυριακής 28 Ιουνίου με Πράξη Νομοθετικού Περιεχομένου που δημοσιεύτηκε τα ξημερώματα της 29ης στην Εφημερίδα της Κυβερνήσεως. Οι τράπεζες προχώρησαν σε αργία έως τις 20 Ιουλίου και το Χρηματιστήριο Αθηνών παρέμεινε κλειστό ως τις 3 Αυγούστου.
– Ποιο ήταν το κλίμα αμέσως μετά την επιβολή των capital controls;
Εντονη ανησυχία των επιχειρηματιών, πανικός των καταθετών, ληστείες συνταξιούχων που πραγματοποιούσαν αναλήψεις χρημάτων από τα περίπου 900 υποκαταστήματα τραπεζών τα οποία λειτουργούσαν κατ’ εξαίρεση σε όλη τη χώρα.
– Τι ίσχυε τις πρώτες μέρες;
Οι πολίτες δεν μπορούσαν να πάρουν από τις τράπεζες περισσότερα από 60 ευρώ την ημέρα. Αν μια ημέρα δεν εισέπρατταν το ποσό, δεν είχαν το δικαίωμα να λάβουν την επομένη το διπλάσιο. Δεν μπορούσαν να μεταφέρουν χρήματα στο εξωτερικό, να αγοράζουν μετοχές, ομόλογα ή αμοιβαία κεφάλαια, να ανοίξουν νέους τραπεζικούς λογαριασμούς, να πραγματοποιήσουν από καταστήματα του εξωτερικού ηλεκτρονικές αγορές έργων τέχνης, κοσμημάτων, ειδών ένδυσης, υπόδησης, οικιακού εξοπλισμού, ηλεκτρονικών ειδών, καλλυντικών κ.ά. Παράλληλα, οι περισσότερες εμπορικές συναλλαγές θα έπρεπε να περάσουν από το κατώφλι της Επιτροπής Εγκρισης Τραπεζικών Συναλλαγών.
– Πότε άρχισε η σταδιακή χαλάρωση των περιορισμών;
Aπό τον Ιούλιο του 2015 με σειρά υπουργικών και κανονιστικών αποφάσεων. Στις 29 του μηνός και αφού έχει επέλθει η συμφωνία μεταξύ του πρωθυπουργού και της Ε.Ε. στη Σύνοδο Κορυφής, το Υπουργείο Οικονομικών ανακοίνωσε ότι καταθέτες και συνταξιούχοι θα μπορούσαν οποιαδήποτε ημέρα και στιγμή της εβδομάδας να «σηκώνουν» σωρευτικά το ποσό των 420 ευρώ. Ακόμη επιτράπηκε η μεταφορά 2.000 ευρώ ανά φυσικό πρόσωπο και ανά ταξίδι στο εξωτερικό.
– Υπήρξαν άμεσα άλλες ελαφρύνσεις;
Επιτράπηκε η αποστολή στο εξωτερικό (π.χ. σε φοιτητή) έως και 500 ευρώ μηνιαίως, τον Σεπτέμβριο η ανάληψη έως και του 10% των κεφαλαίων που εισήχθησαν από το εξωτερικό, ενώ έγινε και μερική άρση των capital controls σε ό,τι αφορούσε τις τοποθετήσεις σε αμοιβαία κεφάλαια εξωτερικού. Τον Δεκέμβριο του ίδιου έτους ήρθησαν οι περιορισμοί στις χρηματιστηριακές συναλλαγές.
Στις αρχές του 2016 αυξήθηκε το όριο από τα 500 στα 1.000 ευρώ για τη μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό χωρίς δικαιολογητικά, επιτράπηκε η μερική αποπληρωμή δανείων, το άνοιγμα λογαριασμών για την καταβολή προνοιακών κυρίως επιδομάτων, ενώ δόθηκε και η δυνατότητα πρόωρης εξόφλησης δανείου προς τις τράπεζες εάν τα χρήματα προέρχονταν από το εξωτερικό ή εάν η αποπληρωμή γινόταν στο πλαίσιο αγοραπωλησίας του ακινήτου. Οι επιχειρηματίες μπορούσαν να στείλουν στο εξωτερικό έως 20.000 ευρώ (από 10.000 ευρώ) την ημέρα ανά πελάτη.
– Ποιές ήταν έκτοτε οι σημαντικότερες αλλαγές;
• Τον Ιούλιο του 2016 οι καταθέτες μπορούσαν πλέον να λαμβάνουν ανά 15νθήμερο 840 ευρώ, αντί για 420 ευρώ την εβδομάδα. Αυξήθηκε από 10% σε 30% το ποσοστό του ποσού που μπορούσε να λάβει κάποιος από χρήματα που προέρχονταν από το εξωτερικό, δόθηκε η δυνατότητα πρόωρης εξόφλησης του συνόλου του δανείου.
Για τους επιχειρηματίες αυξήθηκε το όριο των ημερήσιων συναλλαγών με το εξωτερικό ανά πελάτη, από 20.000 στις 30.000 ευρώ.
• Τον Αύγουστο, το όριο αναλήψεων αυξήθηκε στα 1.800 ευρώ, το ποσοστό ανάληψης από λογαριασμό εξωτερικού ανήλθε στο 50%, ενώ το όριο για τη μεταφορά χρημάτων στο εξωτερικό χωρίς δικαιολογητικά αυξήθηκε από τα 1.000 στα 2.000 ευρώ.
• Τον Νοέμβριο του 2017 επιτράπηκε εκ νέου το άνοιγμα των λογαριασμών από φυσικά πρόσωπα και η δυνατότητα ανάληψης από λογαριασμό του εξωτερικού, του 100% του ποσού.
• Τον Φεβρουάριο του 2018 το όριο αναλήψεων ορίστηκε στα 2.800 ευρώ μηνιαίως.
• Τον Ιούνιο του 2018 το όριο ανάληψης μετρητών αυξήθηκε περαιτέρω, στα 5.000 ευρώ μηνιαίως, ανήλθε στα 4.000 (από τα 2.000) ευρώ το όριο για τη μεταφορά ποσών στο εξωτερικό και στις 3.000 ευρώ (από 2.300) το ποσό που δικαιούνταν κάποιος να μεταφέρει ανά ταξίδι στο εξωτερικό.
• Από 1η Οκτωβριου 2018 αίρονται οι κεφαλαιακοί περιορισμοί.
– Πότε είχε τοποθετηθεί χρονικά από την κυβέρνηση η άρση των capital controls;
Από τις πρώτες μέρες μετά το δημοψήφισμα τα κυβερνητικά στελέχη έλεγαν ότι οι κεφαλαιακοί περιορισμοί ήταν παρένθεση, μια μικρή ανωμαλία που γρήγορα θα διορθωνόταν. Στις 17 Σεπτεμβρίου 2015 ο πρωθυπουργός Αλέξης Τσίπρας δήλωνε ότι στις αρχές 2016 θα υπάρξει άρση των capital controls. Λίγο μετά (20/12/15) μιλώντας στους Financial Times εμφανιζόταν σίγουρος ότι η χώρα θα άρει όλα τα εναπομείναντα capital controls έως τον Μάρτιο του 2016. Κατόπιν, τον Μάρτιο 2016, υποσχόταν ότι το αργότερο μέχρι το τέλος του 2016 τα capital controls θα τερματίζονταν.
– Ποιες ήταν οι επιπτώσεις των capital controls στην οικονομία;
Η μειωμένη ρευστότητα, το αυξημένο κόστος, αλλά και η γραφειοκρατική διαδικασία στην οποία υποβάλλονταν οι ελληνικές επιχειρήσεις προκειμένου να πραγματοποιήσουν εισαγωγές προϊόντων ή πρώτων υλών. Οι επιπτώσεις αυτές αποτελούσαν καθημερινό βαρίδι για τις επιχειρήσεις. Oι εξαγωγές μειώθηκαν από 26,2 δισ. ευρώ σε 21,9 δισ. και οι εισαγωγές από 47,1 σε 36,4 δισ. ευρώ σε μια διετία. Επλήγησαν κυρίως οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις. Πολλαπλσιάστηκαν τα λουκέτα, έχασαν τη δουλειά τους χιλιάδες άνθρωποι, εξαϋλώθηκε η μετοχική αξία των τραπεζών (40 δισ. ευρώ), υπέστησαν ζημιά το Δημόσιο και οι μικρομέτοχοί τους και επωμίστηκαν μεγάλο βάρος οι φορολογούμενοι, μειώθηκαν οι εισπράξεις από τη ναυτιλία, δέχθηκε πλήγμα το Χρηματιστήριο Αθηνών κ.ά.
– Υπήρξαν θετικές πτυχές των κεφαλαιακών περιορισμών;
Σημειώνεται συχνά ότι οδήγησαν σε μεγάλη αύξηση των ηλεκτρονικών συναλλαγών (Ιnternet banking, συναλλαγές μέσω κινητού, phone banking κ.ά.), της χρήσης του «πλαστικού χρήματος» και των τερματικών αποδοχής συναλλαγών καρτών (POS). Πράγματι, η αξία των συναλλαγών με κάρτες ως ποσοστό του ΑΕΠ αυξήθηκε από 5% το 2015 σε 12,1% το 2017 (από τα 8,9 δισ. ευρώ το 2015 στα 21,5 δισ. ευρώ το 2017), προσεγγίζοντας το μέσο όρο της Ευρωζώνης (14,8%), ενώ ο αριθμός των συναλλαγών με πλαστικό χρήμα ανήλθε από τα 88 εκατ. το 2014 στα 505,1 εκατ. το 2017, δηλαδή σχεδόν εξαπλασιάστηκε.
– Πόσο συχνή είναι η επιβολή capital controls;
Τα τελευταία χρόνια περισσότερες από 10 οικονομίες είχαν τη σχετική εμπειρία. Στη λίστα συμπεριλαμβάνονται η Κύπρος, όπου οι κεφαλαιακοί περιορισμοί ίσχυσαν για 2 χρόνια, η Ισλανδία όπου διήρκεσαν 7 ολόκληρα χρόνια, αλλά και η Αργεντινή (κράτησαν 4 χρόνια), το Μεξικό, η Ταϊλάνδη, η Ινδονησία, η Μαλαισία, ο Ισημερινός.