Κωμωδία και γυναικείο τραύμα σε ένα σόου που σάρωσε τα βραβεία

Κωμωδία και γυναικείο τραύμα σε ένα σόου που σάρωσε τα βραβεία

4' 22" χρόνος ανάγνωσης
Ακούστε το άρθρο

«–Τι είναι αυτό που έχει χαραχτεί στη μνήμη σας;

– Το γέλιο τους, το πώς γελούσαν εις βάρος μου».

Η Κριστίν Μπλέιζι Φορντ περιγράφει τη σεξουαλική επίθεση που δέχθηκε από τον υποψήφιο για το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ Μπρετ Κάβανο, ο οποίος, έχοντας πέσει επάνω της με όλο του το βάρος, της έφραζε το στόμα μέχρι ασφυξίας και γελούσε με τον φίλο του που βρισκόταν στο ίδιο δωμάτιο.

Η Γαλλίδα κωμικός Blanche Gardin κάνει ένα σκετς για τον (πρακτικά) βιασμό της από τον τότε φίλο της. Eκαναν έρωτα και όλα ήταν αρκετά ευχάριστα, λέει, μέχρι που εκείνος αποφάσισε απροειδοποίητα να μετακινηθεί λίγο παραπίσω, προκαλώντας της φρικτό πόνο και βαθύ σοκ, που εκείνη υπέμεινε χωρίς να μπορεί να ξεφύγει, αλλά και χωρίς να πει τίποτα. Η κωμικός κάνει κάμποσα αστεία καθώς περιγράφει την ανδρική αναισθησία και τη γυναικεία υποτακτικότητα της πατριαρχικής μας ανατροφής, και το κοινό ξεκαρδίζεται. Εγώ πάλι όχι, παρ’ όλα αυτά αναρωτιέμαι μήπως ένας τρόπος για να βγει κανείς από τη θέση του βουβού θύματος που γελούν μαζί του είναι να βρει έναν τρόπο να γελάσει με τον θύτη του. Το «Nanette» της Hannah Gadsby είναι ένα κωμικό σόου της μιας ώρας, που συγκέντρωσε πέρυσι τόσα βραβεία στα φεστιβάλ κωμωδίας, ώστε το Netflix αποφάσισε φέτος να το εντάξει στα περιεχόμενά του. Η Hannah Gadsby είναι μια λεσβία κωμικός από τη συντηρητική Τασμανία της Αυστραλίας (αν και, όπως διαμαρτύρεται, «περνάω πολύ μεγαλύτερο μέρος της ζωής μου μαγειρεύοντας παρά λεσβιάζοντας, αλλά κανείς ποτέ δεν με σύστησε ως σεφ κωμικό»). Μόνη μπροστά στο μικρόφωνο και στο κοινό της, εκτελεί μια παράδοξη κωμική παράσταση, στη μέση της οποίας ανακοινώνει ότι εγκαταλείπει την κωμωδία («μέρος που βρήκα κι εγώ να το πω!»).

Είναι καλή κωμικός, με ωραία αίσθηση του ρυθμού και στην αφήγηση και στην εκφορά, με ορατή αυτοπεποίθηση, αλλά και ορατή ευαισθησία. Στο πρώτο μισάωρο αποσπά άφθονα γέλια με τις περιπέτειες της σεξουαλικής ταυτότητάς της: «Η γιαγιά μου με ρώτησε αν έβγαινα με κανέναν νεαρό και τότε θυμήθηκα ότι είχα ξεχάσει να κάνω come out στη γιαγιά! “Μην ανησυχείς”, μου είπε, “ο κ. Καλός Γαμπρός μπορεί να σε περιμένει στη επόμενη γωνία”. Από τότε πλησιάζω τις γωνίες με μεγάλη προσοχή». Ή «ένας άντρας παραλίγο να με χτυπήσει επειδή φλέρταρα την κοπέλα του, αλλά εκείνη τον σταμάτησε φωνάζοντάς του “μη, είναι κορίτσι!” κι εκείνος είπε “οκ, δεν χτυπάω κοπέλες, σε πέρασα για αδερφή που την έπεφτε στο κορίτσι μου” – δεν έκατσα να του εξηγήσω, είπαμε να καταπολεμήσουμε την άγνοια, αλλά η ασφάλεια προηγείται».

Περίπου στη μέση της παράστασης, η Gadsby εξηγεί ότι, όταν πρωτοξεκίνησε, έκανε τα κλασικά αστεία της αυτομείωσης, για τον σωματότυπο, την ανδροπρεπή εμφάνισή της και τα λοιπά. Μόνο που, λέει, όταν είσαι ήδη περιθωριοποιημένος, η αυτομείωση δεν είναι ταπεινοσύνη, είναι ταπείνωση. «Υποτιμούσα τον εαυτό μου προκειμένου να μπορέσω να μιλήσω, προκειμένου να ζητήσω την άδεια να μιλήσω». Από τον παλιό καιρό που η Βιρτζίνια Γουλφ αναρωτιόταν σαν τι θα μπορούσε να είναι μια γυναικεία φράση μέσα σε μια γλώσσα φτιαγμένη από άνδρες στα δικά τους μέτρα, έχουμε υποψιαστεί πως ο καταπιεσμένος δύσκολα βρίσκει το όχημα για να εκφράσει την περιθωριοποιημένη και συχνά τραυματική εμπειρία του. Η Gadsby έκανε στερεοτυπικά αστεία εις βάρος της για να μπορέσει έστω κι έτσι να μιλήσει για μια εικόνα φύλου και μια σεξουαλικότητα που αποκλίνουν από τη νόρμα.

Πέρα όμως από το αυτομειωτικό χιούμορ ειδικά, η Gadsby αμφισβητεί και τη χρησιμότητα που έχει τελικά για την ίδια το αστείο στη βάση του: Το αστείο έχει δύο μέρη, λέει, αρχή και μέση – μια τεταμένη κατάσταση και μια κωμική τροπή που απελευθερώνει την ένταση, προκαλώντας το γέλιο. Oμως, συνεχίζει, αυτός ο τρόπος περιορίζει την εμπειρία στη στιγμή της έντασης και του τραύματος (όταν η γιαγιά σε φέρνει σε δύσκολη θέση ή όταν κινδυνεύεις να φας ξύλο, για παράδειγμα), και στη συνέχεια γελάς σαν να μην ήταν τελικά και τίποτα σπουδαίο. Αυτό, όμως, υποτιμά τη βαρύτητα της εμπειρίας και δεν διευκολύνει να ξεπεραστεί το τραύμα. Αυτό που χρειάζεται, λέει η Gadsby, είναι ένα τρίτο μέρος, το κλείσιμο. Το κλείσιμο κάνει το αστείο ιστορία και σου επιτρέπει να μοιραστείς ολόκληρη την εμπειρία σου, ώστε να μπορέσεις να προχωρήσεις. Εν προκειμένω, ο τραμπούκος κατάλαβε σύντομα το λάθος του κι επέστρεψε – «α, σε κατάλαβα, είσαι γυναίκα-αδερφή, εσένα μπορώ να σε δείρω». Και την τσάκισε. Η Gadsby δεν πήγε ούτε στην αστυνομία ούτε καν στο νοσοκομείο, όπως χρειαζόταν. «Σε τέτοιο βαθμό είχα εσωτερικεύσει την ντροπή και το μίσος για τον εαυτό μου. Oμως», συνεχίζει, «δεν ήταν τόσο ζήτημα ομοφοβίας, ήταν ζήτημα φύλου, γιατί δεν έμοιαζα με αυτό που έπρεπε για εκείνον να είναι μια γυναίκα».

Στην παράσταση μοιράζεται την ιστορία της, τον θυμό της για την πατριαρχία, τις καταστροφικές συνέπειες της ομοφοβίας που υφίσταται αλλά και τις οποίες εσωτερικεύει κανείς μεγαλώνοντας σε μια συντηρητική κοινωνία, και όλα αυτά χωρίς ποτέ να χάνει το χιούμορ της και την ωριμότητα που έχει κατακτήσει, τη βαθιά ανθρωπιά της.

Η Gadsby τροποποιεί το όχημα της κωμωδίας για να μεταφέρει την εμπειρία της και κερδίζει το κοινό όχι απλώς για να το διασκεδάσει, αλλά για να το κάνει συμμέτοχο σε μιαν αντίληψη του κόσμου που δεν εστιάζει στις διαφορές μεταξύ μας, αλλά στην κοινή μας ανθρώπινη υπόσταση και στο νοιάξιμο του ενός για τον άλλον, στην αγάπη. Δείτε το.

* Η κ. Αναστασία Νάτσινα είναι επίκουρη καθηγήτρια στο Πανεπιστήμιο Κρήτης.

Λάβετε μέρος στη συζήτηση 0 Εγγραφείτε για να διαβάσετε τα σχόλια ή
βρείτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει για να σχολιάσετε.
Για να σχολιάσετε, επιλέξτε τη συνδρομή που σας ταιριάζει. Παρακαλούμε σχολιάστε με σεβασμό προς την δημοσιογραφική ομάδα και την κοινότητα της «Κ».
Σχολιάζοντας συμφωνείτε με τους όρους χρήσης.
Εγγραφή Συνδρομή